Από τον Βόλφγκανγκ Φένγκλερ
Άλλη μια ποδοσφαιρική σεζόν ξεκίνησε στην Ευρώπη, και μερικοί από τους πρωταγωνιστές των ομάδων τους -ο Μέσι, ο Ρονάλντο, ο Σβάινσταϊγκερ- παίζουν μακριά από την πατρίδα τους. Είναι δηλαδή, οικονομικοί μετανάστες.
Οι πρόσφυγες που έφτασαν στην Ευρώπη τις τελευταίες εβδομάδες δεν είναι τόσο τυχεροί. Οι περισσότεροι έχουν διαφύγει από πολέμους και καταστολή. Πολλοί μπορεί να μείνουν στην Ευρώπη για μεγάλο χρονικό διάστημα και, κατά συνέπεια, να γίνουν μετανάστες. Αυτός είναι ο λόγος που θέλω να αναφερθώ στις μακροπρόθεσμες οικονομικές επιπτώσεις της μετανάστευσης στη Γερμανία. Το ποδόσφαιρο είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα, καθώς οι ομάδες είναι γεμάτες με μετανάστες και ο οικονομικός και κοινωνικός τους ρόλος έχει αυξηθεί σημαντικά, μετατρέποντας το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο σε μια επιχείρηση αξίας 29 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το 2015, η χώρα μου, η Γερμανία, μπορεί να δεχθεί ως και ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Έχουμε ξαναδεί τέτοια πλήθη. Οι τηλεοπτικές εικόνες προσφύγων στον σιδηροδρομικό σταθμό της Βουδαπέστης να φωνάζουν «Γερμανία, Γερμανία» θύμισαν σε πολλούς συμπατριώτες μου όχι μόνο τα ποδοσφαιρικά γήπεδα, αλλά και τα γεγονότα που οδήγησαν στην ενοποίηση της Γερμανίας και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, όταν Ανατολικογερμανοί πρόσφυγες έφταναν στη Δύση μέσα από την Ουγγαρία. Τότε, όπως και τώρα, μετά την πρώτη συγκίνηση έρχονταν οι δύσκολες ερωτήσεις: Αυτοί οι νέοι μετανάστες θα βοηθούσαν άραγε τις χώρες μας ή θα επιβάρυναν τις οικονομίες μας;
Αν πάρουμε το παράδειγμα του ποδοσφαίρου, είναι προφανές ότι οι μετανάστες δεν μας επιβαρύνουν, έστω κι αν θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οι ξένοι παίκτες παίρνουν δουλειές από τους ντόπιους. Η Μπάγερν, που έχει Ισπανό προπονητή, είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση. Στην ομάδα παίζουν μόνο τέσσερις (μερικές φορές πέντε) Γερμανοί παίκτες, περιλαμβανομένου του Ζερόμ Μπόατενγκ, που ο πατέρας του κατάγεται από την Γκάνα. Οι υπόλοιποι παίκτες κατάγονται από διάφορες περιοχές του κόσμου.
Ας φανταστούμε ότι επεκτείνουμε την ίδια προσέγγιση σε όλη την οικονομία: Ότι δηλαδή αναθέτουμε έξι ή επτά στις έντεκα θέσεις εργασίας σε μετανάστες. Δεν θα δημιουργούσε αυτό μαζική ανεργία; Η απάντησή μου είναι όχι, το αντίθετο. Για δύο βασικούς λόγους.
- Πρώτον, πολλοί πολιτικοί νομίζουν ότι οι βασικές παράμετροι μιας οικονομίας είναι καθορισμένες και, κατά συνέπεια, όταν έρχονται μετανάστες παίρνουν αναγκαστικά τις δουλειές από τους ντόπιους. Αυτό είναι λάθος, γιατί οι μετανάστες που εργάζονται συμβάλλουν στο μεγάλωμα της «τούρτας» και της δεξαμενής ευκαιριών. Οι Γερμανοί ποδοσφαιριστές κερδίζουν από τη διεθνοποίηση της δουλειάς τους, καθώς οι μισθοί τους είναι σήμερα πολύ υψηλότεροι σε όλες τις κατηγορίες. Οι μισθοί των ποδοσφαιριστών στη Γερμανία και άλλες χώρες της Ευρώπης είναι σήμερα, στη δεύτερη κατηγορία, τέσσερις φορές υψηλότεροι απ’ ό,τι ήταν στην πρώτη κατηγορία τη δεκαετία του 1990. Η «ποδοσφαιρική τούρτα» μεγάλωσε όταν το ποδόσφαιρο έγινε μια παγκόσμια βιομηχανία διασκέδασης με πολλούς πελάτες σε όλο τον κόσμο.
- Δεύτερον, για να παραμείνει η Γερμανία ανταγωνιστική, και όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, χρειάζεται ταλαντούχους ανθρώπους. Από το 2005 κι ύστερα παρακολουθούμε μια δημογραφική πτώση, με δραματικές συνέπειες σε αγροτικές περιοχές όπου κλείνουν οι δημόσιες υπηρεσίες. Στην κάτω Σαξονία, ένας δήμαρχος ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα προσφέρει δωρεάν γη σε όποιον μετακομίσει στην πόλη του. Χωρίς τους μετανάστες, η εργατική δύναμη της χώρας θα μειωθεί από 54 εκατομμύρια σήμερα, σε 40 εκατομμύρια το 2050. Για να κλείσει το χάσμα, η Γερμανία χρειάζεται μια καθαρή εισροή 370.000 εργαζομένων μεταναστών τον χρόνο.
Το ποδόσφαιρο στην Ευρώπη αποτυπώνει κι αυτό την παγκόσμια δημογραφική διαίρεση. Υπάρχουν πολλές νέες και ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες στον Νότο που αντιμετωπίζουν τις αντίθετες προκλήσεις από τις γηράσκουσες χώρες στον Βορρά. Η προσωρινή μετανάστευση εργαζομένων μπορεί να αποτελέσει μέρος μιας λύσης για τη γεφύρωση του χάσματος. Ορισμένες χώρες, όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Βρετανία και οι ΗΠΑ, έχουν πετύχει να προσελκύσουν μετανάστες και να τους εντάξουν στις κοινωνίες τους. Οι εμπειρίες αυτές προσφέρουν σημαντικά μαθήματα για άλλες χώρες που αγωνίζονται να εντάξουν τους μετανάστες στις κοινωνίες τους.
Η ένταξη των μεταναστών θα αποτελέσει μια μεγάλη πρόκληση για τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μια πρόκληση, πάντως, που δεν είναι καινούργια. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερμανία ενσωμάτωσε με άριστο τρόπο 12 εκατομμύρια πρόσφυγες- περιλαμβανομένου του πατέρα μου- από πρώην ανατολικές χώρες. Οι άνθρωποι ανέκαθεν μετακινούνταν: Εύκολα ξεχνάμε ότι οι πρόγονοί μας ήταν κι αυτοί μετανάστες. Το καλύτερο πράγμα για να μας το θυμίσει είναι ένας αγώνας ποδοσφαίρου.
(Πηγή: Brookings)
* O Βόλφγκανγκ Φένγκλερ είναι εξέχων οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας
