* Του θεολόγου Βασιλείου Χ. Στεργιούλη
Το μάθημα των Θρησκευτικών δέχεται τελευταίως στη χώρα μας σφοδρή πολεμική. Αντιλέγεται η αξία και η αναγκαιότητά του. Υποτιμάται η συμβολή του στην αγωγή των νέων και στην εθνική μας παιδεία. Και ζητείται η κατάργηση ή η αντικατάστασή του με μία άχρωμη θρησκειολογία. Με την υπ’ αριθμ. δε 91109/Γ2/10-7-2008 εγκύκλιο του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, που εκδόθηκε παρά τη συνταγματική τάξη και νομιμότητα, καθίσταται ουσιαστικά προαιρετικό, αφού για τη μη παρακολούθησή του αρκεί μια απλή αναιτιολόγητη αίτηση των γονέων ή κηδεμόνων των μαθητών.
Αυτή η σκληρή πολεμική κατά του μαθήματος δεν βασίζεται στην παιδαγωγική επιστήμη και δεν εκφράζει τη βούληση του κυρίαρχου κατά το Σύνταγμα ελληνικού λαού, όπως δείχνουν οι σχετικές δημοσκοπήσεις. Προέρχεται κυρίως από κάποιους πανεπιστημιακούς και πολιτικούς, θιασώτες ως επί το πλείστον του Διαφωτισμού και του Ορθολογισμού, και εκφράζει τις ιδεολογικές τους τοποθετήσεις. Ευνοείται δε η πολεμική αυτή από τη νεοεποχίτικη παγκοσμιοποίηση. Αντίθετα, τόσο η παιδαγωγική επιστήμη, όσο και ο λαός θεωρούν το μάθημα απαραίτητο για την αγωγή των νέων, προκειμένου να οριοθετηθεί σωστά η πορεία τους στη ζωή. Και απαιτούν να διδάσκεται στα σχολεία.
Τα θρησκευτικά είναι μάθημα ζωής, αγωγή ψυχής. Η διδασκαλία του αποτελεί εθνική αναγκαιότητα. Οι λόγοι που την επιβάλλουν είναι προφανείς:
1. Πρώτον ο γενικός σκοπός τής αγωγής, ο οποίος, αποβλέπει στη «συστηματική ανάπτυξη όλων των ψυχικών και πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου ... για να εξουσιάσει ό,τι είναι γύρω του, χωρίς να φθάσει στην υπεροψία και στην ύβριν προς την ουσία του...» κατά τον ακαδημαϊκό Ιω. Θεοδωρακόπουλο. Κατά τον Β.Ν. Τατάκη η αγωγή είναι ανιδιοτελής. Μορφώνει τον άνθρωπο «μόνο για να τον μορφώσει, να τον βοηθήσει να πραγματοποιήσει στον υψηλότερο δυνατό βαθμό την ανθρώπινη ουσία του έξω από κάθε χρησιμοθηρική σκοπιμότητα». Ανιδιοτελής είναι η αγωγή και κατά τον Ιω. Κογκούλη.
Υπηρετώντας το γενικό αυτό σκοπό τής αγωγής, που είναι ο συνεχής εξανθρωπισμός του ανθρώπου, το σχολείο, δεν πρέπει να αποβλέπει μονομερώς πώς να αναπτυχθούν οι νέοι σε μελλοντικούς επιστήμονες, αλλά να στοχεύει στη διαμόρφωσή τους σε προσωπικότητες. Σε άρτιους και ολοκληρωμένους ανθρώπους. Η διανοητική καλλιέργεια και η ανάπτυξη των δεξιοτήτων των νέων, προκειμένου να ασκήσουν κάποιο επάγγελμα και γενικά η σύνδεση τής παιδείας με την παραγωγή και την αγορά εργασίας, αποτελεί το δευτερογενή, θα λέγαμε, σκοπό τής αγωγής. Πρέπει να γνωρίζουμε πώς «η λύση του προβλήματος τής «επιβίωσης» δεν σημαίνει και λύση του μείζονος προβλήματος τής ζωής». Οπως εύστοχα παρατήρησε ο Ντοστογιέφσκι «το μυστικό της ανθρώπινης ύπαρξης δεν είναι να ζει μονάχα, αλλά να ξέρει ποιος είναι ο σκοπός της ζωής». Διαφορετικά, συνεχίζει, «θ’ αρνηθεί να ζει και θα προτιμήσει καλύτερα να αυτοκαταστραφεί κι ας βρίσκονται ολόγυρά του όλο ψωμιά». Την αλήθεια αυτή διαπιστώνουμε κάθε τόσο στη σύγχρονη κορεσμένη από υλικά αγαθά κοινωνία μας, που μαστίζεται από πνευματική ένδεια. Είναι αιώνιος ο λόγος του Κυρίου Ιησού Χριστού: «Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος». Και τον επιβεβαιώνει καθημερινώς η σύγχρονη Ψυχανάλυση. Ο θεμελιωτής της σχολής της λογοθεραπείας Βίκτωρ Φρανκλ τονίζει πώς σήμερα «ο άνθρωπος πάσχει από την απώθηση... – του πόθου να βρεί νόημα στη ζωή». Το νόημα όμως της ζωής δε μπορεί να βρει απάντηση κατά το Γερμανό θεολόγο και φιλόσοφο Ρ. Tillich «όσο δεν μπορούμε να διακρίνουμε την παρουσία του αιωνίου ... μόνο το αιώνιο μπορεί να μάς δώσει τη βεβαιότητα ότι ο άνθρωπος και η γη δεν είναι μάταια, ακόμη και αν αύριο η ιστορία θα έφθανε στο τέλος της. Γιατί το έσχατο τέλος βρίσκεται εκεί, όπου βρίσκεται η πρώτη αρχή. Σ’ αυτόν για τον οποίο χίλια έτη είναι ως η ημέρα η χθες». Είναι εύστοχη η επισήμανση του Αλεξ. Σολζενίτσιν πώς «Το νόημα της ζωής μας δεν έγκειται στην αναζήτηση της υλικής επιτυχίας αλλά στην τάση της ψυχής για μια άξια πνευματική ανάπτυξη...».
Τό μάθημα των Θρησκευτικών μπορεί να προκαλεί στο μαθητή «θεϊκή νοσταλγία και έρωτα προς τις απόκρυφες πηγές της ζωής», για «να αντιταχθεί προς την τεχνοκρατική βαρβαρότητα, που απειλεί να πνίξει το θεϊκό σπινθήρα της ψυχής». Εύστοχα ειπώθηκε πως τα θρησκευτικά είναι «ένα κεφάλαιον πολύτιμον διά την αγωγήν», το οποίο «ελάχιστα έχει αξιοποιηθεί ή μάλλον δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί».
2. Τη διδασκαλία των Θρησκευτικών στα σχολεία επιβάλλει η θρησκευτικότητα του ανθρώπου. Η ανάγκη του δηλαδή να θρησκεύει. Το θρησκευτικό μάθημα αναφέρεται στην καλλιέργεια και ανάπτυξη της θρησκευτικής λειτουργίας του ανθρώπου, η οποία αποτελεί βασικό στοιχείο της εσώτερης φύσης του. Γι’ αυτο δεν μπορεί να την αγνοήσει η παιδεία. Ιδιαίτερα σήμερα, πού το ενδιαφέρον της επιστήμης εστιάζεται όλο και περισσότερο στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. Η εθνική αγωγή πρέπει να βλέπει τον άνθρωπο ως σύνολο. Ως ψυχοσωματική ενότητα. Και να στοχεύει στη σύμμετρη ανάπτυξη του ψυχοσωματικού του κόσμου και όχι μόνο ορισμένων λειτουργιών του. Αν παραμελεί την καλλιέργεια και ανάπτυξη της θρησκευτικής λειτουργίας και των θρησκευτικών προδιαθέσεων του ανθρώπου, τότε η νοησιαρχία θα νεκρώσει κάθε ευγενικό στοιχείο στις ψυχές των μαθητών. Ο Κων. Γεωργούλης παρατηρεί πώς: «Η παραμέληση της θρησκευτικής αγωγής είναι σφάλμα, πού θα έχει επιζήμια επακόλουθα». Την αλήθεια αυτή βεβαιώνει σήμερα η καταστρεπτική δράση των επικίνδυνων αιρέσεων και παραθρησκευτικών οργανώσεων, οι σατανιστικές λατρείες και τα εγκλήματα των σατανιστών κ.ά. Οπως τονίζει ο καθηγητής της Γλωσσολογίας και τέως πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Μπαμπινιώτης «ο σατανισμός και τα παντοειδή αποπροσανατολιστικά και σκοταδιστικά παρακλάδια του άρχισαν να ανθούν στην Ελλάδα... τα τελευταία μόνο χρόνια, όταν υποχώρησε κοινωνικά και παιδευτικά η καλλιέργεια αρχών και αξιών και όταν το σχολείο απεκδύθηκε βαθμηδόν και σε μεγάλο βαθμό τον ανθρωποπλαστικό και καθαρώς παιδαγωγικό σκοπό του, για να περάσει από σχολείο αρχών σε σχολείο γνώσεων και σε προπαρασκευαστικό – φροντιστηριακό ρόλο...».
Εύστοχα επισημαίνει και ο καθηγητής της Κοινωνιολογίας στο London School of Economics Νίκος Μουζέλης πως «τα θρησκευτικά, όταν διδάσκονται σωστά, οδηγούν σε βασικούς, πανανθρώπινους προβληματισμούς πού το μονοδιάστατο ρασιοναλιστικό/λογοκεντρικό εκπαιδευτικό μας σύστημα και το άκρατα υλιστικό/καταναλωτικό κοινωνικό πλαίσιο τείνουν να εξαφανίσουν». Και συνεχίζει: «Η ιδέα πώς για τούς Ελληνες πού δεν πιστεύουν, το μάθημα των θρησκευτικών θα πρέπει να είναι προαιρετικό, είναι τόσο απαράδεκτη, όσο η αντίληψη πώς οι μαθητές με αναρχικά πολιτικά φρονήματα, επειδή δεν πιστεύουν στην κρατική εξουσία, δεν θα πρέπει να υποχρεούνται να μελετήσουν τη συγκρότηση και εξέλιξη του ελληνικού κράτους - έθνους...». Παντού οι νέοι διδάσκονται την πίστη των πατέρων τους. Είναι το «απαραίτητο συμπλήρωμα για την ηθικοπνευματική συγκρότηση, συναισθηματική ανάπτυξη και τελείωση της προσωπικότητας των παιδιών και των εφήβων μαθητών». Γιατί θα πρέπει να αποτελέσουν εξαίρεση τα Ελληνόπουλα, που η χώρα τους είναι ταυτισμένη με την Ορθοδοξία κατά τον Σ. Χάντιγκτον; Και γιατί μπορούσε να διδάσκεται αντί των θρησκευτικών στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» «υπό μορφήν αυτοτελούς μαθήματος η θέση θρησκείας επέχουσα ιδεολογία ή πολιτική βίο – και κοσμοθεωρία»; Είναι θέμα που σχετίζεται με το στόχο της εκπαίδευσης. Τι είδους δηλαδή πολίτες θέλουμε να δημιουργήσουμε. Γιατί παντού η εκπαίδευση αποβλέπει σ’ ένα σκοπό. Άλλωστε κατά τον H. von Hentig «Η γενική μόρφωση ακόμη και ενός αθέου στον κόσμο μας, δεν μπορεί να είναι «γενική», εάν, δεν περιλαμβάνει τη θρησκεία». Γιατί αυτή είναι μία από τις πιο βαθιές ρίζες της ανθρώπινης υπόστασης και από τους βασικούς παράγοντες ενότητος του έθνους.
3. Η διδασκαλία των θρησκευτικών είναι εθνικό αίτημα σήμερα, λόγω των πολλών αρνητικών ερεθισμάτων πού δέχονται οι νέοι.
Αυξάνει δυστυχώς η πλημμυρίδα του πολύμορφου κοινωνικού κακού (βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, έιτζ, κ.λπ.) και απειλούνται σοβαρά οι νέοι από τις παραθρησκευτικές κινήσεις (τις καταστροφικές λατρείες και αιρέσεις κ.ά.). Υποστηρίχθηκε ότι η γνώση και η οικονομική πρόοδος θα μάς απάλλασσαν από αυτά τα δεινά. Η μονομερής, όμως, αύξηση της γνώσης και η οικονομική άνεση και ευμάρεια, χωρίς την ανάλογη πνευματική και ηθική καλλιέργεια, τα πολλαπλασίασαν. Οι στατιστικές ομιλούν εύγλωττα για την ανησυχητικά αυξανόμενη παραβατική συμπεριφορά των νέων. Και μάλιστα είναι γνωστό ότι «υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στην ηλικιακή έναρξη της παραβατικής δράσεως και στην άνοδο της γενικής εγκληματικότητος». Είναι αξοσημείωτο ότι στο παρελθόν οι χρήστες ναρκωτικών ήταν κυρίως οι περιθωριακοί, οι εγκαταλειμμένοι, οι άνθρωποι του υποκόσμου. Σήμερα είναι, ως επί το πλείστον, νέοι. Παιδιά, πού δεν μπόρεσαν ν’ ανθίσουν σαν τα μαγιάτικα τριαντάφυλλα. Και ο αριθμός των θανάτων πού προέρχονται από τη χρήση των ναρκωτικών αυξάνει δυστυχώς με γεωμετρική πρόοδο. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο οικονομικό, όσο είναι πνευματικό. Την αλήθεια αυτή βεβαιώνουν οι πιο αρμόδιοι για θέματα παιδείας και αγωγής. Ακόμη και οικονομολόγοι τοποθετούνται υπέρ αυτής. Την τραγικότητα της κατάστασης πιστοποιεί, εκτός των στατιστικών, και η σύγχρονη λογοτεχνία. Τα έργα διάσημων λογοτεχνών (Κάφκα, Σαρτρ, Καμί κ.ά.) έχουν ως κεντρικό θέμα το φόνο. Και μάλιστα τον εμφανίζουν να διαπράττεται γιατί συγκλονίζει την ψυχή κι όχι για λόγους εκδίκησης ή για απόκτηση χρημάτων κ.ά. Εύστοχα παρατηρήθηκε ότι φθάσαμε, δυστυχώς, να έχουμε ως λογοτεχνικό είδος αυτο πού καλείται «Το έπος του φόνου».
Ιατρός, που δραστηριοποιείται στην προσπάθεια ψυχικής και κοινωνικής υποστήριξης και πνευματικής ανύψωσης αναρχικών και ναρκομανών εφήβων στη Βόρεια Ελλάδα, διεκτραγωδεί με πόνο ψυχής σε επιστολή προς τον γράφοντα τον τρόπο κατολίσθησης των νέων στη χρήση ναρκωτικών: «Τους προσφέρουν, γράφει, σαν ορεκτική σαλάτα την ασάφεια του πολύξερου επιστήμονα, τους σερβίρουν έπειτα το ψητό της αθεΐας... τους ταΐζουν μετά από επάνω... τον μηδενισμό του Σαρτρ και στο τέλος τους μπουκώνουν τον αναρχισμό του Μπακούνιν». Έτσι, συνεχίζει, «αδειάζει ο νέος από κάθε πνευματική αξία, νόημα, ιδανικό, προορισμό και μεταφυσική προέκταση της ζωής του, με αποτέλεσμα να παραπατεί και παραστρατεί μεταδίδοντας και σε άλλους την σύγχυση, το χάος της ψυχής του, το μόλυσμα της αλλοτριωμένης προσωπικότητάς του, που είναι ικανή για όλα, «όσα αισχρόν εστί και λέγειν», και μάλιστα με ασυγκράτητο ψευτοηρωισμό! Τι κρίμα! Λάθος στον πνευματικό προσανατολισμό! Αρνητική προσφορά της παιδείας με την άρνηση της θρησκευτικής αγωγής και την αντικατάσταση των ελληνοχριστιανικών ιδανικών με τις σκοτεινές και σκοταδιστικές φιλοσοφίες. «Φοβερόν το εμπεσείν εις χείρας» Παιδείας χωρίς Χριστόν!...» Σήμερα γίνεται όλο και πιό αισθητή η ανάγκη της πνευματικής και ηθικής ενίσχυσης και υποστήριξής των νέων και της σύνδεσής τους με τον Ιησού Χριστό και την Εκκλησία. Είναι η μόνη ανασχετική δύναμη του κακού, η μόνη ικανή να οδηγήσει τους νέους σε μονοπάτια αρετής. Το παραδέχονται ακόμη και οι εγκληματολόγοι, δικοί μας και ξένοι (Γαρδίκας, Δασκαλόπουλος, Schneider, Elster, Lingemann κ.ά.). Το βεβαιώνουν οι θεραπείες ναρκομανών που έχουν χριστιανική υποδομή καθώς και τα σημαντικά ποσοστά θεραπείας ναρκομανών στο σχετικό Κέντρο Αποτοξίνωσης της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού Κύπρου.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό πώς σε τελευταία ανάλυση ο περιορισμός, η υποβάθμιση και περιθωριοποίηση του μαθήματος των Θρησκευτικών αποτελεί ενέργεια της συντεταγμένης πολιτείας πού στρέφεται ευθέως εναντίον της, γιατί αφήνει αθωράκιστη πνευματικά και ηθικά τη νεολαία. Την παραδίδει έρμαιο στο πολύμορφο κοινωνικό κακό. Αντί, λοιπόν, να δαπανούμε τεράστια ποσά για να ανεγείρουμε και να λειτουργούμε ιδρύματα για τη θεραπεία των ποικίλων νόσων, είναι προτιμότερο να διαπαιδαγωγούμε ηθικοθρησκευτικά τούς νέους για να προλαβαίνουμε την κατολίσθησή τους στο ηθικό κακό, που συνεπάγεται και συνεπιφέρει και το φυσικό κακό, την ασθένεια. Είναι αξιοπρόσεκτη στο σημείο αυτό η επισήμανση που έκανε στις αρχές Νοεμβρίου 1977 ο τέως Καγκελάριος της Γερμανίας Helmut Kohl πως το θρησκευτικό μάθημα υπό μορφήν μάλιστα κατηχητικήν πρέπει να διατηρηθεί οπωσδήποτε στα σχολεία της Γερμανίας. Και ότι το μάθημα αυτό «δεν αποτελεί προνόμιο που έχουν οι Εκκλησίες στη Γερμανία, αλλά «αναγκαίαν κρατικήν υπόθεσιν» (Notwendige aufgabe des staates)».
