Του Φίλιππου Ζάχαρη (phil.zaharis@gmail.com)
Σύνδεσμος Ημερησίων Περιφερειακών Εφημερίδων
Η διαφθορά στον τομέα του νερού θέτει σε κίνδυνο τις ζωές και την ευημερία δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Και αυτό συμβαίνει ειδικά σήμερα, όπου η κλιματική αλλαγή έχει επιφέρει μεγάλες αλλαγές στην ομαλή διαβίωση των αναπτυσσόμενων χωρών. Όπως προκύπτει από την Αναφορά για την Παγκόσμια Διαφθορά 2008 της οργάνωσης «Διεθνής Διαφάνεια» που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, η απαρχή της αλλαγής του κλίματος καθώς και η αυξανόμενη πίεση για τα αποθέματα νερού σε όλον τον κόσμο, καθιστούν τη μάχη ενάντια στη διαφθορά του νερού περισσότερο επιτακτική από ποτέ. Χωρίς ισχυρή αντίδραση ενάντια στη διαφθορά του νερού, αναφέρεται στην έκθεση, θα προκύψουν υψηλά κόστη στην οικονομική και ανθρώπινη ανάπτυξη, θα καταστραφούν ζωτικά οικοσυστήματα και θα τροφοδοτηθεί η κοινωνική ένταση ή ακόμη και η κοινωνική σύγκρουση γι’ αυτόν τον απαραίτητο φυσικό πλούτο. Δεν είναι μακριά ο καιρός που θα μιλάμε για εκατομμύρια περιπλανώμενους «περιβαλλοντικούς» πρόσφυγες. Ανθρώπους που θα αναζητούν την πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και υγιεινές συνθήκες διαβίωσης. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται από τη δημιουργία συγκρούσεων και συρράξεων, μέχρι την αιματηρή διεκδίκηση του μοναδικού αυτού πολύτιμου αγαθού για την επιβίωση. Η αναφορά για τη διαφθορά στη διαχείριση του νερού δείχνει καθαρά ότι το φαινόμενο της διαφθοράς πρέπει να ληφθεί υπόψη στο πλήθος των παγκόσμιων πρωτοβουλιών που ρυθμίζουν τη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη και την ασφάλεια που σχετίζεται με το νερό.
Όπως αποκαλύπτει η Αναφορά για την Παγκόσμια Διαφθορά 2008, υπάρχουν αρκετές ενθαρρυντικές πρωτοβουλίες από όλον τον κόσμο που παρουσιάζουν επιτυχία στην αντιμετώπιση της διαφθοράς του νερού. Επιπρόσθετα, η Αναφορά για την Παγκόσμια Διαφθορά 2008, η οποία είναι η πρώτη αναφορά που αξιολογεί το πως η διαφθορά επηρεάζει όλες τις διαστάσεις στον τομέα του νερού, εμβαθύνει στο τι μπορεί να γίνει επιπλέον, ώστε να διασφαλιστεί η παρεμπόδιση της διαφθοράς στην καταστροφή αυτού του βασικού και απαραίτητου φυσικού πλούτου που είναι τόσο θεμελιώδης για τις ζωές των ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Η κρίση στο νερό που υποδαυλίζεται από τη διαφθορά, αφορά σε πολλές περιοχές του κόσμου. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, τουλάχιστον 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν εγγυημένη πρόσβαση στο νερό και περισσότεροι από 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υγιεινής με καταστρεπτικές συνέπειες για την ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας. Στις επερχόμενες δεκαετίες, ο ανταγωνισμός για το νερό αναμένεται να γίνει πιο έντονος. Λόγω κατάχρησης και μόλυνσης, τα οικοσυστήματα που βασίζονται στο νερό θεωρούνται ως ο πιο υποβαθμισμένος φυσικός πόρος στον κόσμο. Η έλλειψη νερού ήδη επηρεάζει περιοχές σε κάθε ήπειρο και έως το έτος 2025 περισσότεροι από 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι πιθανότατα θα ζουν σε χώρες που θα έχουν πρόβλημα με το νερό. Στις αναπτυσσόμενες χώρες περίπου το 80% των προβλημάτων υγείας μπορούν να συσχετιστούν με την ανεπάρκεια σε νερό και την ακαταλληλότητα των εγκαταστάσεων υγιεινής και θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές σχεδόν 1,8 εκατομμυρίων παιδιών κάθε χρόνο, οδηγώντας στην απώλεια - κατ’ εκτίμηση - 443 εκατομμυρίων σχολικών ημερών για τα παιδιά που πάσχουν από νοσήματα που προκαλούνται από τη σχετική έλλειψη νερού. Στην Αφρική, οι γυναίκες και τα κορίτσια συχνά περπατούν περισσότερο από 10 χλμ. για να συλλέξουν νερό για τις οικογένειές τους κατά την περίοδο ξηρασίας και εκτιμάται ότι ένα ποσό ισοδύναμο με το 5% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της χώρας αυτής, χάνεται λόγω ασθενειών και θανάτων που προκαλούνται από ακάθαρτο νερό και από την ανεπάρκεια εγκαταστάσεων υγιεινής! Όταν το καθαρό νερό δεν είναι διαθέσιμο τότε το τίμημα είναι πολύ υψηλό. Η Αναφορά για την Παγκόσμια Διαφθορά 2008 διατυπώνει την άποψη ότι η κρίση για το νερό στην πραγματικότητα είναι κρίση της διαχείρισης του νερού και η διαφθορά είναι μία από τις βασικές αιτίες. Η διαφθορά στον τομέα του νερού είναι εκτεταμένη και καθιστά το νερό μη πόσιμο, μη προσβάσιμο και οικονομικά μη προσιτό. Η διαφθορά είναι προφανής στη γεώτρηση αστικών πηγών στην υποσαχάρια Αφρική, στην κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού στις αστικές περιοχές της Ασίας, στην κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων στη Λατινική Αμερική και στην καθημερινή κατάχρηση και κακή χρήση των πόρων νερού σε όλον τον κόσμο. Η Αναφορά για την Παγκόσμια Διαφθορά 2008 διερευνά τη διαφθορά στο νερό σε 4 κύριες υποκατηγορίες: τη διαχείριση των υδατικών πόρων (Water resources management WRM), τις υπηρεσίες πόσιμου νερού και υγιεινής, την γεωργική άρδευση, και τον τομέα της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, Η Αναφορά για την Παγκόσμια Διαφθορά 2008 καταλήγει σε ορισμένα προκαταρκτικά συμπεράσματα για τους λόγους για τους οποίους το νερό είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στη διαφθορά. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνεται η διεσπαρμένη σε πολλές υπηρεσίες διοίκηση του νερού, οι αυξανόμενες ιδιωτικές επενδύσεις στο νερό σε χώρες που είναι ήδη γνωστό ότι αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο διαφθοράς, και οι ανεπίσημοι πάροχοι, που συχνά είναι ευάλωτοι στη διαφθορά, και που συνεχίζουν να έχουν σημαντικό ρόλο στη χορήγηση νερού στους φτωχούς.
Στη μάχη κατά της διαφθοράς, ενεργό ρόλο διαδραματίζει το Δίκτυο Ακεραιότητας Νερού (Water Integrity Network). Πρόκειται για μία γρήγορα αναπτυσσόμενη διεθνή συμμαχία ειδικών επί του νερού, ακαδημαϊκών και ακτιβιστών που έχουν εργαστεί μαζί με τη Διεθνή Διαφάνεια για την ανάπτυξη της παρούσας αναφοράς, που αποτελεί την αιχμή του δόρατος στη μάχη κατά της διαφθοράς στον τομέα του νερού.
Όπως προκύπτει από την Αναφορά για την Παγκόσμια Διαφθορά 2008, της Διεθνούς Διαφάνειας, η αντιμετώπιση της διαφθοράς στον τομέα του νερού δεν επιβάλλεται μόνο για ηθικούς λόγους αλλά εξυπηρετεί και τα συμφέροντα πολλών, κυρίως των φτωχών. Που είναι τα πρώτα και τελευταία θύματα, θα προσθέταμε εμείς.
