Της Dr. Λεονταρή Ρουμπίνη
Ιατροδικαστή, Προϊσταμένης Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας
Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη αύξηση των θανάτων από ναρκωτικά στην περιοχή της Θεσσαλίας και κατ’ επέκτασιν στον ελλαδικό χώρο. Θάνατοι νέων συνανθρώπων μας, ανθρώπων της διπλανής πόρτας, ανθρώπων της καθημερινότητάς μας, που έρχονται κατά καιρούς να ξυπνήσουν από το λήθαργο τους προβληματισμούς μας και να ευαισθητοποιήσουν τις ευρισκόμενες σε «χειμερία νάρκη» συνειδήσεις μας ως πολίτες, γονείς, κοινωνικοί παράγοντες, μα πάνω από όλα άνθρωποι.
Το πρόβλημα των εξαρτησιογόνων ουσιών δεν είναι ασφαλώς καινούργιο: Είναι διαχρονικό, παγκόσμιο, πανανθρώπινο, που πλήττει κάθε κοινωνική και οικονομική τάξη. Είναι ένα σύμπτωμα κοινωνικής παθογένειας, μία εκδήλωση κοινωνικής αλλοτρίωσης που, δίχως αμφιβολία, έχει τις ρίζες του στην εξελικτική διάβρωση των επιμέρους δομών ενός υγειούς κοινωνικού συνόλου.
Ένα φαινόμενο που συναντάμε από την αρχαιότητα ακόμη, με τη μορφή της περιστασιακής, πολιτισμικής έξης, αν θυμηθούμε τον Όμηρο και το περίφημο βότανο «νηπενθές» (στερητικό «νή» + «πένθος», αυτό που απομακρύνει τη στεναχώρια, αναφέρεται στο όπιο), στις μέρες μας είναι μια επιδημία, ένα «καρκίνωμα» χωρίς θεραπεία.
Σ’ αυτό βέβαια το υπόστρωμα έχει να τοποθετηθεί υποστηρικτικά ως αρωγός στην εξάπλωση της έξης αυτής, η οικονομική εξάρτηση των παραγωγών-χωρών ψυχοτρόπων ουσιών προς τις ανώτερα οικονομικά χώρες. Εξάρτηση που ικανοποιείται με τη διαρκώς μεγαλύτερη παραγωγή τέτοιων ουσιών, η εξαγωγή των οποίων αποτελεί τη βάση της οικονομίας τους. Θυμίζω εδώ ότι η εγκατάσταση της «δημοκρατίας» στο Αφγανιστάν εκατονταπλασίασε την παραγωγή ηρωίνης, παραγωγή που είχε εξοντωθεί δραστικά την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τους Ταλιμπάν.
Μέσα λοιπόν σ’ αυτό το παγκόσμιο κλίμα κοινωνικής αποδυνάμωσης και οικονομικής εξάρτησης, το πρόβλημα γιγαντώνεται μέρα με τη μέρα και διάφοροι «ειδικοί» από όλους τους χώρους της επιστημονικής κοινότητας, έρχονται να προσθέσουν την άποψή τους για την καταλληλότερη μέθοδο ελέγχου και καταστολής του προβλήματος. Ακούστηκε μάλιστα η άποψη αποποινικοποίησης των ναρκωτικών ή έστω «μερικής» αποποινικοποίησης δεδομένων ότι κάποιες από τις ουσίες αυτές άδικα έχουν … δαιμονιοποιηθεί ενώ είναι από τη φύση τους «αθώες». Σημαίνων παράγοντας μάλιστα του πολιτικού δυναμικού της χώρας θεώρησε δόκιμο να εκφραστεί επί του θέματος λέγοντας ότι θα μπορούσαμε «... να φυτέψουμε χασίς στις γλάστρες μας».
Πέρα βέβαια από το γεγονός ότι όντως το «προλαμβάνειν» είναι καλύτερο του «τιμωρείν», η παραπάνω άποψη τόσο ως επιστήμονος ειδικού επί τέτοιων θεμάτων, όσο και ως μέλους του κονωνικού συνόλου και μητέρας ταυτόχρονα, με βρίσκει κατηγορηματικά αντίθετη.
Τη θέση μου αυτή τη θεμελιώνω σε τρεις κυρίως, επιστημονικά τεκμηριωμένους, λόγους:
α. Δεν υπάρχει φάρμακο αθώο. Ακόμη και τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα δυνητικά ενδέχεται να έχουν σοβαρότερες επιπτώσεις στην υγεία μας. Όπως έλεγε και ο αείμνηστος καθηγητής μου στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Δ. Βαρώνος «κάθε φάρμακο είναι ένα δηλητήριο, το οποίο σε συγκεκριμένη δοσολογία μπορεί να δράσει θεραπευτικά».
Η ασπιρίνη, τα αντιπυρετικά, τα αντιβιοτικά, τα αντιφλεγμονώδη, φάρμακα που δεν λείπουν από κανένα σπίτι είναι ουσίες επικίνδυνες αν ληφθούν σε δοσολογία ανεξέλεγκτη ή χορηγηθούν σε οργανικό υπόστρωμα συγκεκριμένης ευπαθείας. Πόσω μάλλον οι εξαρτησιογόνες – ψυχοτρόπες ουσίες που, επιβεβαιωμένα, δημιουργούν χρόνιες και δύσκολα αναστρέψιμες οργανικές αλλοιώσεις ψυχοσωματικού μάλιστα επιπέδου (βαρείες διαταραχές και παθολογικές εκδηλώσεις της ψυχικής σφαίρας – κατ’ εξοχήν πεδίο φράσεως των ουσιών αυτών και πολυοργανική ανεπάρκεια).
β. Η χρήση των ουσιών αυτών συνοδεύεται από την εγκατάσταση εξάρτησης, ψυχικού ή και σωματικού τύπου, φαινόμενο που κατ’ ουσίαν, στερεί το δικαίωμα του χρήστη στην ελεύθερη βούληση. Δηλαδή ακόμη κι αν ο χρήστης το επιθυμεί δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα διακόψει λήψη της ουσίας στην οποία έχει εθιστεί, αφού η οποιαδήποτε επιλογή του έρχεται αντιμέτωπη με τα οργανικά και λειτουργικά προβλήματα που έχει δημιουργήσει η έξη του αυτή. Κάτι που οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο και την εγκατάσταση εν τέλει πολυσυστηματικών διαταραχών που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή του χρήστη.
γ. Καμία άλλη κατηγορία φαρμακευτικών ουσιών δεν επιδρά κατά τρόπο τόσο δραματικό στον άμεσο κοινωνικό περίγυρο του χρήστη της.
Τόσο σε επίπεδο οικογένειας, όπου πραγματικά βιώνουν μια κόλαση εν μέσω ψυχικής επιβαρύνσεως, κοινωνικής περιθωριοποίησης και οικονομικής αιμορραγίας, όσο και σε επίπεδο κοινωνικών συναναστροφών όπου ο εξαρτημένος ασθενής, βιβλιογραφικά, για λόγους ιδιοσυγκρασιακούς της νόσου από την οποία πάσχει, προσωπικών ιδιαιτεροτήτων αλλά πολλές φορές και επιβίωσης, μυεί στην καταστροφική αυτή έξη κατά μέσο όρο 8 άτομα του κοινωνικού του περίγυρου.
Συν τοις άλλοις, η ροπή προς την εγκληματική συμπεριφορά, παραβατικότητα και κοινωνική αποσταθεροποίηση είναι ένα γεγονός αναμφισβήτητο, αλληλένδετο τόσο με την κοινωνική περιθωριοποίηση του χρήστη όσο και με τη δεδομένη αδυναμία του ασθενή στην ανεύρεση αξιοπρεπούς εργασίας λόγω οργανικής διαταραχής (κακουχία, ελλείπεις σίτιση, ασθένειες, προβλήματα συμπεριφοράς).
Ακόμη και τα προϊόντα της ινδικής κάνναβης (χασίς, μαριχουάνα) που θεωρούνται, αφελώς ως αθωότερα σε σχέση με τις άλλες ψυχοτρόπες δρόγες, ενοχοποιούνται για τη δημιουργία σοβαρότατων ψυχοσωματικών διαταραχών ως και για μεταλλάξεις σε γονιδιακό επίπεδο (τερατογενέσης σε έμβρυα).
Ψυχώσεις, κατάθλιψη, διαταραχές συμπεριφοράς, κρίσεις πανικού, συνοδεία ψευδαισθήσεων και παραισθήσεων είναι λίγα μόνο από τα αποτελέσματα που δύναται να έχει χρόνια χρήση τέτοιων ουσιών σε επίπεδο νευροψυχικών εκδηλώσεων. Ενώ ιατροδικαστικά, ενδιαφέρον παρουσιάζει η συσχέτιση των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων με τη χρήση των προϊόντων της ινδικής καννάβεως. Προϊόντα που ενοχοποιούνται για διαταραχή της αντιλήψεως του χρόνου, παρατάσεις του χρόνου τροχοπεδήσεις, ελάττωση της συχνότητας αλλαγής της ταχύτητας κ.ά. κατά την οδήγηση.
Το ίδιο ενδιαφέρον παρουσιάζει επιστημονικώς η συσχέτιση της λήψεως των ουσιών της οικογένειας των κανναβιδοειδών με τη ροπή σε εγκληματική δραστηριότητα και την αυτοκτονική διάθεση.
Στο «αθώο» χασίς οφείλει την ονομασία του ο παγκόσμια διαδεδομένος όρος «assassin» (δολοφόνος). Ορολογία που έχει τις ρίζες της στο Μεσαίωνα, όταν οι οπαδοί ισλαμικής αιρετικής σέκτας (αλαουίτες) υπό την καθοδήγηση του περίφημου «γέρου του βουνού» και τη χρήση της ανωτέρω ουσίας εκτελούσαν, πειθήνια διάφορες δολοφονικές αποστολές.
Όμως και οργανικά η χρήση των προϊόντων της ινδικής κάνναβης, ακριβώς επειδή πραγματοποιείται κυρίως εκ της αναπνευστικής οδού, συνοδεύεται από την εμφάνιση των ιδίων τύπων παθήσεων που χαρακτηρίζουν και την έξη του καπνίσματος και κοινών νικοτινούχων τσιγάρων.
Ήτοι: αλλοιώσεις του τύπου της χρόνιας φλεγμονώδης εξεργασίες του στόματος, του λάρυγγα, της τραχείας και των βρόγχων, όπως και καοήθους νεοπλασματικής εξαλλαγής σε οποιαδήποτε σημείο του αναπνευστικού δένδρου, καταρρίπτοντας έτσι τον μύθο ότι το κάπνισμα των κανναβιδοειδών είναι πιο αθώο από το κάπνισμα του τσιγάρου.
Συμπερασματικά, δεν υπάρχουν «ελαφριά» ή «σκληρά» ναρκωτικά, «αθώες» ή «ένοχες» ουσίες, όταν το σύνολο των ουσιών αυτών υποδουλώνουν διά της εξαρτήσεως τη λειτουργικότητα, την οργανική αρτιότητα και την κοινωνική συμπεριφορά του χρήστη τους.
Υπάρχουν όμως άρρωστοι και νεκροί που επιθυμούν τη δραστηριοποίησή μας. Δραστηριοποίηση που πρέπει να κινητοποιήσει όλα τα κύτταρα της κοινωνίας. Οικογενειακή ενημέρωση – Σχολική τακτική σεμιναριακή επιφόρφωση- Αυστηρή καταστολή εκ μέρους των αστυνομικών αρχών – Ανθρώπινη μεταχείριση και Σωφρονισμός των ασθενών – Ιατρική αρωγή ευρέως φάσματος όπου αυτή χρειάζεται.
Αν βάλουμε τη θέση μας στη θέση του γονιού που έχασε το παιδί του, αν βάλουμε το παιδί μας στη θέση του παιδιού που υποφέρει, είναι μια καλή αρχή για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
