Είμαστε λίγες μόνο ημέρες πριν από τις ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου και οι πολίτες, όχι μόνο στη χώρα μας, δεν δείχνουν να αδημονούν ιδιαίτερα γι΄αυτή την πολιτική αναμέτρηση. Είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό των ευρωεκλογών η μαζική αδιαφορία του εκλογικού σώματος γι΄ αυτές, παρά τα υπέρογκα ποσά που δαπανώνται από τους επαγγελματίες πολιτικούς για να τονώσουν το ενδιαφέρον των πολιτών. Άλλωστε και οι ενδείξεις από προηγούμενες ευρωεκλογές δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Έτσι η αποχή στις ευρωεκλογές όχι μόνο είναι πολύ υψηλή, αλλά και αυξάνεται διαρκώς, υπερβαίνοντας ακόμα και το 50% σε πολλές χώρες.
Τα ερωτήματα που εγείρονται δεν αφορούν μόνο το τι και ποιους θα ψηφίσει το εκλογικό σώμα, αλλά πόσοι τελικά από τους πολίτες θα πάνε να ψηφίσουν, καθώς η αποχή μετατρέπεται σε κυρίαρχο ζήτημα. Αναρωτιέται κανείς, πού οφείλεται αυτή η μαζική αδιαφορία και εάν πράγματι έχουν κάποια σημασία οι επικείμενες εκλογές για τους πολίτες ψηφοφόρους.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Και πρώτα – πρώτα οι εκλογές αυτές έχουν ελάχιστη, αν όχι μηδαμινή, σημασία για τα εκατομμύρια των ανέργων στην Κοινότητα και ιδιαίτερα τους νέους, για τους οποίους η ανεργία αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν. Όχι γιατί εκείνοι που θα εκλεγούν δεν ενδιαφέρονται για την ανεργία και τη συνακόλουθη φτώχεια, όταν μάλιστα ξέρουν ότι με τη σημερινή επέκτασή της στα μεσαία κοινωνικά στρώματα κινδυνεύει και η ίδια η εκλογική τους πελατεία. Αλλά διότι η ανεργία είναι θέμα θεσμικού πλαισίου, που διαμορφώθηκε από την Πράξη της Ενιαίας Αγοράς του 1993 και τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Αλλά ακόμα και αν οι ευρωβουλευτές είχαν την τυπική δυνατότητα να ανατρέψουν τις θεσμοθετημένες διαδικασίες, δεν θα είχαν την ουσιαστική δυνατότητα να το κάνουν στο σημερινό γενικότερο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας της αγοράς, για να μη δημιουργήσουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού κεφαλαίου.
Μήπως όμως οι ευρωεκλογές έχουν σημασία για τους χιλιάδες αστέγους, μεγάλο ποσοστό των οποίων αφήνουν την τελευταία τους πνοή στα πεζοδρόμια των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων; Ή μήπως θα φράξουν το δρόμο στον ρατσισμό, στα ναρκωτικά, στην καταστροφή του περιβάλλοντος, στη διάλυση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών; Όσο το θεσμικό πλαίσιο της Κοινότητας διαιωνίζει τη μαζική ανεργία, τη φτώχεια, την ανισότητα, την εκμετάλλευση, την αλλοτρίωση και την ανασφάλεια, τόσο οι δυνατότητες παρέμβασης ευρωβουλευτών, ασχέτως παρατάξεων, θα συρρικνώνονται μέχρι τελείας αδυναμίας να πράξουν οτιδήποτε που έχει σχέση με την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής των Ευρωπαίων Πολιτών και των Ελλήνων φυσικά.
Ίσως όμως να περιμένει κανείς να έχουν οι ευρωεκλογές θετική επίδραση στο περιβάλλον, όπως ελπίζουν οι οικολόγοι. Όμως όταν το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο θέτει διλήμματα του τύπου «δουλειά ή περιβάλλον», είναι φανερό ότι καμιά δραστική επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων δεν είναι δυνατή, αλλά μόνο πρόχειρες λύσεις που απλώς καλύπτουν τα προβλήματα ή λύνουν τα σχετικώς πιο ανώδυνα. Σύμφωνα δε με τις προβλέψεις οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μολύνουν ακόμα περισσότερο την ατμόσφαιρα με διοξείδιο του άνθρακα σε σχέση με τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα! Και αυτό όταν επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι για να αποτραπούν καταστροφικές κλιματικές μεταβολές (που κατά μερικούς ήδη εκδηλώνονται με τις φυσικές καταστροφές των τελευταίων ετών) απαιτούνται περικοπές πάνω από 60% της σχετικής μόλυνσης. Έχει αποδειχθεί περίτρανα ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα και η αντιμετώπισή τους από την Κοινότητα, έρχονται τελευταία μπροστά στα συμφέροντα των μεγάλων εταιριών και της προσπάθειας για όλο και μεγαλύτερα κέρδη.
Δυστυχώς τα ευχολόγια, οι διακηρύξεις και οι υποσχέσεις για κοινωνική δικαιοσύνη, οικολογική ισορροπία κ.λπ. μόνο ψηφοθηρική και ανεκδοτολογική σημασία μπορεί να έχουν.
Στο πλαίσιο αυτό, για τα αναπτυσσόμενα ριζοσπαστικά νέα «κοινωνικά κινήματα» ή «άλλη Ευρώπη» δεν θα κτιστεί με τις ευρωεκλογές, αλλά μέσω της ανάπτυξης δεσμών αλληλεγγύης και συνεργασίας μεταξύ των κινημάτων που αγωνίζονται για την αντικατάσταση των σημερινών πολιτικών και οικονομικών δομών με δομές άμεσης και οικονομικής δημοκρατίας. Οι δομές αυτές θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τη σημερινή «φιλελεύθερη ολιγαρχία» - κατά την εύστοχη έκφραση του Καστοριάδη – όπου κρίσιμες αποφάσεις παίρνονται από μια έσχατη μειοψηφία, καθώς και τη σημερινή «δημοκρατία της αγοράς», όπου η ψήφος του κάθε πολίτη μετριέται με το πάχος του πορτοφολιού του.
Αλλά ας υποθέσουμε ότι αφήνουμε στο περιθώριο το ποσοστό εκείνων που έχουν συνειδητοποιήσει το μάταιο των ευρωεκλογών στην κατεύθυνση επίλυσης των σοβαρών προβλημάτων και θα απόσχουν απ΄ αυτές. Οι υπόλοιποι Έλληνες ψηφοφόροι είναι σε θέση να ξεχωρίσουν το ιδιαίτερο βάρος αυτών των προβλημάτων και να κρίνουν με κάποια σχετική αυτοτέλεια; Ή μήπως η επιλογή της ψήφου τους θα καθοριστεί αποκλειστικά από κριτήρια «κομματικού πατριωτισμού». Έτσι τα ερωτήματα που εγείρονται δεν αφορούν μόνο το τι και ποιους θα ψηφίσει το εκλογικό σώμα, αλλά επίσης και το πώς κατανοεί τα κρίσιμα ευρωπαϊκά θέματα και πού τα εντάσσει στην ιεραρχία των πολιτικών του προτιμήσεων. Εκτός κι αν για το μόνο που ενδιαφέρεται ουσιαστικά ο πολίτης ψηφοφόρος σήμερα είναι οι οικονομικοί θεσμοί της Κοινότητας, οι εκταμιεύσεις των οποίων επιτρέπουν στην ελληνική οικονομία (και παραοικονομία) να επιβιώνει χρόνια τώρα παρά τις διαρθρωτικές αδυναμίες.
Η τοποθέτηση πάντως του εκλογικού σώματος απέναντι στα μεγάλα προβλήματα που τίθενται εξαρτάται αρκετά από το βαθμό και τον τρόπο πληροφόρησής του γύρω από τα ευρωπαϊκά θέματα. Κάτι τέτοιο δυστυχώς δεν συνέβη κι αυτή τη φορά, που η προεκλογική περίοδος αναλώθηκε σ΄ έναν στείρο κομματικό ανταγωνισμό, γεγονός που δεν επέτρεψε στους πολίτες να σχηματίσουν μια σαφή και πλήρη εικόνα για ποιό σκοπό πάνε να ψηφίσουν...
Νομίζω ότι το μεγάλο ποσοστό αποχής που αναμένεται στις επικείμενες εκλογές οφείλεται και στο ότι η κοινή γνώμη αγνοεί τις διαστάσεις και τη σημασία των προβλημάτων, όπως και τις δυνατότητες να αντιμετωπιστούν αυτά από το Ευρωκοινοβούλιο και το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας γενικότερα.
