Του Δρα Ζήση Δ. Λυγούρα
πρ. Δ/ντη Α’/βάθμιας Εκπ/σης ν. Λάρισας
πρ. Νομαρχιακού Συμβούλου
Η ζωή του νέου ανθρώπου στο υγρό, σκοτεινό, ζεστό, φιλόξενο και ζωογόνο περιβάλλον της μήτρας της μητέρας όπου όλα λαμβάνονται άμεσα και χωρίς διαμαρτυρία διακόπτεται με τη γέννησή του και συνεχίζεται στο φωτεινό κρύο και γεμάτο απαιτήσεις και προσδοκίες ανθρώπινο περιβάλλον.
Στο εξωτερικό περιβάλλον τίποτε πλέον δεν είναι όπως πριν. Οι βασικές ανάγκες για φαγητό, νερό, καθαριότητα συναισθηματική φροντίδα και πνευματική ενθάρρυνση πρέπει να εκδηλωθούν από τον αναπτυσσόμενο άνθρωπο στην αρχή με το κλάμα, τις άναρθρες φωνές, με τις κινήσεις του σώματος και αργότερα με τον έναρθρο λόγο.
Η εκδήλωση των βασικών αναγκών από την πλευρά του αναπτυσσόμενου ανθρώπου δεν σημαίνει και κατ' ανάγκην ικανοποίηση αυτών γιατί όλα εξαρτιώνται από τη διάθεση και τη θέληση του ανθρώπινου περιβάλλοντος να ανταποκριθεί θετικά ή αρνητικά στα εκδηλούμενα ερεθίσματα.
Η προσμονή και η αναμονή του αναπτυσσόμενου ανθρώπου για την ικανοποίηση των βασικών του αναγκών επιτείνει την ένταση των σχέσεών του με τους γονείς και τα πρόσωπα που το φροντίζουν.
Αν αυτή η ένταση πάρει μόνιμο και διαρκή χαρακτήρα τότε αναπτύσσεται στον αναπτυσσόμενο άνθρωπο η αίσθηση της έλλειψης του κενού που στην αρχή έχει βιοσωματικό χαρακτήρα και στη συνέχεια μετατρέπεται σε ψυχοπνευματικό κενό.
Το αρχανικό ψυχοπνευματικό κενό μετουσιώνεται βαθμιαία σε κενότητα που έχει ως κύρια χαρακτηριστικά το άγχος και το φόβο της απομόνωσης της περιθωριοποίησης, της πνευματικής υστέρησης και τις δυσκολίες του ατόμου να αποκωδικοποιήσει και να αφομοιώσει τις αξίες, τις αρχές και τους κανόνες που θα διευκολύνουν την κοινωνική του ενσωμάτωση.
Η κενότητα αργότερα θα αποκτήσει πρόσθετα χαρακτηριστικά όπως είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος για τα ουσιώδη, η συμπεριφορά χωρίς ηθικούς φραγμούς και περιορισμούς, ο απροκάλυπτος ναρκισσισμός, η αδύναμη αυτοεκτίμηση, η ανίσχυρη αυτοπεποίθηση και το ισχυρό συναίσθημα της κατωτερότητας και της προσωπικής ανεπάρκειας του ανθρώπου.
Η κενότητα ως προσωπικό γνώρισμα της ατομικής αναπτυξιακής διαδρομής του ανθρώπου και ως αποτέλεσμα της ελλιπούς ή της λαθεμένης παιδαγωγικής παρέμβασης του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος ενισχύεται συχνά από την άναρχη πολυμέρεια της κοινωνικής ζωής.
Η άναρχη πολυμέρεια της κοινωνικής ζωής έχει σχέση με την υπερπροσφορά αλληλοσυγκρουόμενων και αλληλοαναιρούμενων πνευματικών κοινωνικών πολιτικών και πολιτισμικών ερεθισμάτων που δημιουργούν σύγχυση στον άνθρωπο ως προς τον τρόπο και το είδος των επιλογών και των δράσεών του.
Στον πνευματικό τομέα ο ανθρώπινος νους αδυνατεί να συλλάβει και να αφομοιώσει την ταχύτατη ανανέωση της γνώσης γεγονός που έχει οδηγήσει στην ιδανίκευση της εξειδικευμένης γνώσης και στην υποβάθμιση της ολιστικής αντίληψης για τη ζωή.
Στον κοινωνικό τομέα οι διαπροσωπικές σχέσεις εντάσσονται σε ένα ευρύτατο πλαίσιο όπου όλα ή σχεδόν όλα επιτρέπονται.
Στον πολιτικό τομέα η θεσμική λειτουργία του κράτους και η άσκηση της εξουσίας κινείται στα όρια του νόμιμου και του νομιμοφανούς και εγείρει ποικίλους ενδοιασμούς ως προς την ηθική τους λειτουργία.
Στον πολιτισμικό τομέα η έννοια του πολιτισμού και της πολιτιστικής ταυτότητας απλώνεται συχνά από ετερόκλητα και μη συμβάντα με τα απαιτούμενα στοιχεία της κοινωνικής συνύπαρξης. Την όλη κατάσταση επιδεινώνει ο άκρατος καταναλωτισμός που ξεκινά από την απλή κατανάλωση αγαθών για να φθάσει στα άκρα όπου χάνεται κάθε είδους αξιοπρέπειας και σεβασμού της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η προσωπική κενότητα και η άναρχη πολυμέρεια της κοινωνικής ζωής καθιστούν τον άνθρωπο ανίκανο και ανίσχυρο να διαφεντεύει τον εαυτό του την ύπαρξή του.
Συνήθως λειτουργεί αποξενωμένα από τον εαυτό του και έχει στραμμένη την προσοχή του προς τα έξω από όπου προσδοκά πως θα πάρει τα σωστά μηνύματα τις ορθές οδηγίες για τη ζωή του. Οι άλλοι ή καλύτερα «ο σημαντικός άλλος» γίνονται κυρίαρχοι των ατομικών επιλογών και των προσωπικών δράσεων. Ο άνθρωπος εκχορώντας στους άλλους το δικαίωμα της απόφασης αποποιείται κάθε αίσθηση της προσωπικής ευθύνης και με «το προσωπείο της φαντασίωσης» βιώνει το μεγαλείο της εικονικής πραγματικότητας.
Σ' αυτήν την εικόνα της ανυπαρξίας του ΕΓΩ του ΕΑΥΤΟΥ και της κυριαρχίας <του εξωτερικού> <στο εσωτερικό> ο άνθρωπος χρειάζεται τη βοήθεια για να ισχυροποιήσει το ΕΓΩ να ξαναβρεί τον ΕΑΥΤΟ του και να μάθει πώς το <ΕΙΝΑΙ> είναι προτιμότερο του <ΕΧΕΙΝ> και του <ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ>.
Αυτή τη βοήθεια μπορεί να τη βρεί ο άνθρωπος αρχικά στο χώρο της οικογένειας. Στην οικογένεια ο αναπτυσσόμενος άνθρωπος θα μάθει να ελέγχει τις παρορμήσεις του το ΕΓΩ να του προσφέρει την υγιή αντίληψη της πραγματικότητας και το ΥΠΕΡ - ΕΓΩ ο εσωτερικός άγραφος νόμος θα του είναι πολύτιμο εργαλείο για να βάλει τάξη να δώσει το δικό του ρυθμό στην άναρχη πολυμέρεια της κοινωνικής ζωής.
Ο επόμενος σταθμός παροχής βοήθειας πρέπει να είναι το σχολείο. Το σχολείο με τα αναλυτικά του προγράμματα και τις παιδαγωγικές - ψυχολογικές παρεμβάσεις του εκπαιδευτικού προσωπικού πρέπει να δώσει την επόμενη ώθηση ώστε το παιδί - ο (η) μαθητής (-ρια) να αναπτύξουν τη θέληση και τη βούληση για αυτοπροσδιορισμό και για αυτοπραγμάτωση.
Τέλος η πολιτεία με τα όργανά της και η κοινωνία με τη λειτουργία τους θα πρέπει να δώσουν το έναυσμα της αλλαγής για μια άλλη ζωή όπου τη θέση της προσωπικής κενότητας θα πάρει η προσωπική πληρότητα και η ατομική ολοκλήρωση και η ευταξία μιας πλουραλιστικής και αλληλέγγυας κοινωνίας θα αντικαταστήσει την άναρχη πολυμέρειά της.
