Είσαι από τους ‘από πάνω’, ή από τους ‘από κάτω’; Από τους ‘μέσα στα πράγματα’, ή από ‘τους απέξω’; Από τους ‘βολεμένους’, ή από τους ‘άλλους’; Από τους ‘φευγάτους’, ή τους... ‘άτυχους’; Κλίνεις... σα’ δω, ή στρέφεις σα’ κει; Έχει σημασία η ‘θέση’, γιατί αυτή καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, και την σκοπιά από την οποία αντιμετωπίζονται τα πράγματα. Γενικά, αλλά και ειδικά τώρα, με το οικονομικό στρίμωγμα. Αυτή η προβληματική δεν μας απαλλάσσει, βέβαια, από την ανάγκη να αναζητηθεί κάποια ευθυμία, μέρες γιορτινές που είναι...
Τα ερωτήματα, σχεδόν στο σύνολό τους, ιδίως το πρώτο, έχουν απάντηση. Την αποθησαύρισε σε βιβλίο του ο πνευματώδης Θανασάκης Κανελλόπουλος, μοναδικός θησαυροφύλακας αλλά και πηγή του χιούμορ. Η...χάρις της απάντησης οφείλεται σε ισάξιο πνευματώδη πολιτικό, τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον γενάρχη της οικογένειας. Τώρα, από τον εγγονό του αναμένεται, με υπομονή, κάτι ανάλογο κληρονομικό... Άμποτε!
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, λοιπόν, ήταν ‘ευνοούμενος’ όλων των δικτατοριών. Ήταν από τους πρώτους που συνελάμβαναν οι δικτάτορες. Αυτό συνέβη και το 1925, στη δικτατορία Πάγκαλου. Κρατήθηκε για τρεις μήνες στις φυλακές του Ναύσταθμου. Την ημέρα της απόλυσής του, του τηλεφώνησε ο Σπύρος Μελάς (μάρτυρας του περιστατικού) και του ζήτησε να συναντηθούν. Πράγματι, το βράδυ συναντήθηκαν στην ‘Αίγλη’, το κοσμικό κέντρο της Αθήνας. Συναντήθηκαν, όμως εκεί, και με την κυρία Πάγκαλου, σύζυγο του δικτάτορα, και δυο φίλες της που έφευγαν από την ‘Αίγλη’.
-«Κύριε Παπανδρέου, τι κάνετε;» ρωτά τον Παπανδρέου, με εγκαρδιότητα η κυρία.
-«Αρκετά καλά, κυρία μου...» της απαντά.
-«Μα, τι έχετε με τον Στρατηγό;»
-«Δεν έχω τίποτα κυρία μου!».
-«Πώς τίποτε, αφού σας συνέλαβε και σας φυλάκισε!».
-«Κυρία μου, η βραδιά είναι τόσο ωραία ώστε η ζωή γίνεται αυτοσκοπός... Γιατί να συζητήσουμε πολιτικά, τα οποία πρέπει να παραδεχτείτε, δεν τα γνωρίζετε και τόσο καλά...».
-«Κύριε Παπανδρέου, αφού αρνείσθε να μου πείτε τι έχετε με τον στρατηγό, θα σας δώσω μια συμβουλή!».
-«Παρακαλώ...».
-«Κύριε Παπανδρέου, με τον στρατηγό να τα έχετε πάντοτε καλά, γιατί ο στρατηγός, όποια κατάσταση και αν έλθει, θα είναι πάντα από πάνω!».
-«Φοβούμαι, κυρία μου, ότι επηρεάζεσθε από την θέση που τον βλέπετε εσείς...».
Η βαριά οικονομική κρίση που περνάμε φαίνεται ότι θα διαρκέσει πολύ. Και πολλοί θα αλλάξουμε και ‘θέση’ αλλά και σκοπιά, από την οποία θα βλέπουμε πλέον τα πράγματα. Γι’ αυτό είναι φρόνιμο να επιχειρήσουμε να καταλάβουμε και πώς μας βλέπουν, από ποια σκοπιά, και οι φίλοι και συνεταίροι μας. Είναι μια καλή ευκαιρία τώρα που, καταιγιστικά και επίμονα, ξένος Τύπος και ΜΜΕ ασχολούνται μ’ εμάς. Καχύποπτα και με κύριο στόχο τους την αναξιοπιστία μας.
Οι Ευρωπαίοι (και όχι μόνον αυτοί) αποδέκτες αυτών των σχολίων και της κριτικής έχουν έναν προϊδεασμό. Όπως κι εμείς γι’ αυτούς, βασισμένον σε ηθογραφικά στοιχεία, όχι πάντα αβάσιμα. Ριζωμένα όμως διαχρονικά...
Έτσι, νομίζω ότι γίνεται εύκολα και ευχάριστα αποδεκτή μια παράφραση του Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν για τα ‘χαρίσματα’ των λαών: «Στον παράδεισο ο αστυνομικός είναι Βρετανός, ο αρχιμάγειρας Γάλλος , ο εραστής Έλληνας, ο μηχανικός Γερμανός και ο διοικητικός Ελβετός. Στην κόλαση ο αστυνομικός είναι Γερμανός, ο αρχιμάγειρας Άγγλος, ο αγαπητικός Ελβετός, ο μηχανικός Γάλλος, και ο διοικητικός... Έλληνας».
Τα πράγματα, όμως, δυσκολεύουν, αν αναδιφήσουμε λίγη Ιστορία. Αυτήν που, εξ απαλών ονύχων, εναποθέτει ιδεοληψίες και προκαταλήψεις. Ολόγυρα αλλά και εδώ. Την προειδοποίηση, λοιπόν, του Λαοκόοντα προς τους Τρώες (Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες) την μαθαίνουν, και καλά μάλιστα, στα σχολειά τους οι Ευρωπαίοι...Τους διευκόλυνε, πολύ νωρίς, ο Βιργίλιος: «Timeo Danaos et dona ferentes». Ένας σύγχρονος Έλληνας, φυσικό είναι, δύσκολα θα αποδεχτεί ότι η αναξιοπιστία είναι...κληρονομική. Όταν, μάλιστα, χιλιάδες Έλληνες, σε όλους τους τομείς, προκόβουν και διαπρέπουν ‘έξω’! Ξεπερνώντας τον ‘σπόρο’ της αναξιοπιστίας, αφού ‘παίζουν’ έντιμα σε ‘παίγνιο’ καθαρό.
Μας ‘σπούδασαν’, όμως, οι από έξω και μετά, αδιάκοπα. Οι θησαυροί της ελληνικής Γραμματείας συνοδεύτηκαν και από σπουδές σε άλλα ‘κατορθώματα’ δικά μας. Με πρώτο αυτό της διαχρονικής διχόνοιάς μας. Το έκαναν και παροιμία: «Όταν Έλληνας συναντά Έλληνα, τότε αρχίζει το τράβηγμα στο σχοινί του πολέμου». Ομολογείται, με κάποιον δισταγμό, ότι είναι ελεύθερη απόδοση του αγγλικού: «When Greek meets Greek then comes the tug of war». (Ανάλογο το δικό μας: «Μη τραβάς, μη τεντώνεις το σκοινί!»). Αν αυτό έχει ενσωματωθεί παροιμιακά στον λόγο τους, σ’ εμάς απομένει μια καίρια προειδοποίηση, κρίσιμη σήμερα: γνωρίζουν την αδυναμία μας...Θα δοκιμαστεί γρήγορα, άλλη μια φορά, το αργότερο μέχρι την άνοιξη!...
Ο ιδιοφυής Άλντους Χάξλεϊ (1926) μας το άφησε αλλιώς: «Όταν Έλληνας συναντά Έλληνα αρχίζουν τα ανέκδοτα για χαμένες ηγεμονίες της Ανατολής».
Μ’ άλλα λόγια, αν τα spreads συνεχίσουν να ανεβαίνουν, ελάχιστα μπορεί να βοηθήσει ο Περικλής, ή ο Μεγαλέξανδρος, ή το Βυζάντιο...
Θα αφήσουμε τόσο αφύλακτη τη σκοπιά μας;
xatzis@hotmail.com
