Για το πνευματικό αδιέξοδο στο οποίο μας φέρνει τους πολίτες η υποκρισία τους, προτείνω παρακαλώ να μετονομαστούν από «βραβεία» σε «κίνητρα».
Η βράβευση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, με το Νόμπελ Ειρήνης το 2009, άνοιξε αναμενόμενες συζητήσεις περί πολιτικού ρατσισμού. Ωστόσο διαβάζουμε ότι κάποτε για το ίδιο βραβείο είχε προταθεί και ο... Αδόλφος Χίτλερ, ενώ υπήρξαν κι άλλες διάσημες υποψηφιότητες όπως του Ιωσήφ Στάλιν και του Μπενίτο Μουσολίνι!
Το Νόμπελ Ειρήνης έχει γίνει αντικείμενο διαφωνιών αρκετές χρονιές κατά τη διάρκεια της ιστορίας του.
Διότι δεν δόθηκε μόνον στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, στη UNICEF, στη Μητέρα Τερέζα, στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Δόθηκε και σε αμφιλεγόμενα πρόσωπα όπως, στον Θ.Ρούσβελτ, τον Χ.Κίσιγκερ, τον Κόφι Ανάν, για τη δουλειά τους στη δημιουργία ενός ειρηνικότερου κόσμου. Ορισμένα βραβεία ήρθαν αντιμέτωπα με την έντονη κριτική του κοινού και άλλα οδήγησαν σε παραιτήσεις μελών της επιτροπής βράβευσης.
Πρέπει να παρατηρήσουμε ωστόσο ότι το Νόμπελ Ειρήνης δεν είναι όπως τα υπόλοιπα ετήσια και διεθνούς αίγλης Νόμπελ όπως, Φυσικής, Χημείας, Ιατρικής και Οικονομικών Επιστημών. Διότι όλα τα υπόλοιπα, ακόμη και το Νόμπελ Λογοτεχνίας, απονέμονται με αφορμή κάποιο συγκεκριμένο, περατωμένο επιστημονικό έργο. Ενώ το Νόμπελ για την Ειρήνη μπορεί να απονεμηθεί σε πρόσωπα ή Οργανισμούς κατά τη διάρκεια της «απλής» προσπάθειας. Ακόμη κι αν αποτελεί απλή πρόθεση έργων ειρήνης και δεν έχει γίνει πράξη και ούτε έχει υλοποιηθεί.
Έτσι, αν η επιτροπή βράβευσης δεν μεροληπτεί εξυπηρετώντας διπλωματικά παίγνια και δεν βαρύνεται με το στίγμα μιας θρασύτατης αναξιοκρατίας, τότε ενδέχεται να εκφράζει μια επιθυμία να δοθεί ένα κίνητρο στους βραβευθέντες ώστε να προβούν σε πολιτικές αναθεωρήσεις. Η πολιτική σημασία του βραβείου αυτού έχει απίστευτα μεγάλη βαρύτητα και συχνά συνέβαλε στην αλλαγή γεωπολιτικών δεδομένων. Μ’αυτό το σκεπτικό, αναμένουμε μετά τη βράβευσή του ο πρόεδρος των ΗΠΑ να αποδείξει ότι θα κάνει σοβαρά πράγματα στην Μέση Ανατολή και ότι θα δώσει τέλος στον πόλεμο του Αφγανιστάν και σε πολλά άλλα προβλήματα.
Φαινομενικά, η παραπάνω τεκμηρίωση θα εξιδανίκευε θαυμάσια τις βραβεύσεις όλων των διαγωνισμών, αλλά δίπλα στην εξιδανίκευση ανασύρει ταυτόχρονα και την απαξίωση. Διότι το επίμαχο ερώτημα δεν είναι μόνον το γιατί βραβεύτηκε κάποιος αλλά και το γιατί απορρίφθηκαν τόσοι άλλοι. Τέτοια ερωτήματα, αν και δεν διατυπώνονται πάντοτε δημόσια, σίγουρα γράφονται στην ατομική και κοινωνική συνείδηση.
Αρκεί να αναφέρουμε τρία βασικά επιχειρήματα που στοιχειοθετούν τις κοινώς αποδεκτές αδυναμίες του βραβείου αυτού:
α) Στην επιτροπή Νόμπελ προσάπτεται ότι δεν έχει εκπληρώσει τα κριτήρια της διαθήκης του Άλφρεντ Νόμπελ, σύμφωνα με τα οποία το βραβείο απονέμεται σε ανθρώπους που θέτουν τέλος στον μιλιταρισμό και υποστηρίζουν τον αφοπλισμό.
β) Αίσθηση προκάλεσαν οι αξιοσημείωτες απουσίες όπως, λ.χ. των Μαχάτμα Γκάντι, Ραφαέλ Λέμκιν, και άλλων που δεν βραβεύτηκαν. Και επειδή ακριβώς ήταν υποψήφιοι για πολλά χρόνια, γι’αυτό δεν ευσταθεί η δικαιολογία ότι οι παραλείψεις αυτές προέκυψαν με βάση έναν όρο της διαθήκης που δεσμεύει μόνον πρόσωπα εν ζωή μπορούν να τιμηθούν.
γ) Τα επιστημονικά και λογοτεχνικά Νόμπελ απονέμονται συχνά μετά δύο ή και τριών δεκαετιών απ’το αναγνωρισμένο επίτευγμα. Αντίθετα το Ειρήνης απονέμεται άμεσα. Ορισμένοι σχολιαστές επισημαίνουν ότι αυτό μπορεί να’ναι άδικο καθώς οι κριτές δεν μπορούν να είναι πλήρως αμερόληπτοι. Όπως και οι μικροί διαγωνισμοί λογοτεχνίας που διοργανώνονται από φορείς του επιπέδου των ελληνικών πόλεων και νομών μας, δημιουργούν αντικίνητρα αντί να παρακινούν σε κάτι θεμιτό.
Κάποιοι αφιέρωσαν τη ζωή τους σε ανθρωπιστικά ζητήματα όπως και κάποιοι άλλοι στην ασταμάτητη προσπάθεια. Οι σημαντικότεροι στελέχωσαν τους οργανικούς πνευματικούς και διοικητικούς χώρους και προχώρησαν σε σημαντικά έργα χωρίς να χρειαστούν αμοιβή για να βοηθήσουν την ανθρωπότητα. Παρακολουθώντας τις αδυναμίες αλλά και το κύρος της Σουηδικής Ακαδημίας και της Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ, έχουμε χρέος να βελτιώνουμε τους δικούς μας Διαγωνισμούς. Ας σταματήσουμε και το μοιραίο αντικίνητρο δημιουργικότητας που προκαλούν σ’εκατοντάδες απορριφθέντες, οι «βραβεύσεις» των τοπικών διαγωνισμών ποίησης και πεζογραφίας. Εκτός αν λειτουργήσουν όπως τα Νόμπελ Λογοτεχνίας και απονέμονται από διορισμένη επιτροπή και μετά την παρέλευση χρόνου από το αναγνωρισμένο επίτευγμα. Σε κάθε περίπτωση, παρακαλώ, ας μετονομαστούν από «βραβεία» σε «κίνητρα».
Μαρία Παπαδοπούλου
Υπ. Δρ Πολιτικός Μηχανικός
Ανώτατη Παιδαγωγική
