Η Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία συμπληρώνει 260 χρόνια ιστορίας στην Ελληνική Εκπαίδευση αποτελώντας ένα από τα αρχαιότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας μας.
1. ΧΡΟΝΙΚΟ
Η ιστορική πορεία της Αθωνιάδας ξεκινά στα πέτρινα χρόνια της τουρκοκρατίας με πρώτο εμπνευστή τον Βατοπεδινό προηγούμενο Μελέτιο, ο οποίος ξεκινά τις διεργασίες ιδρύσεως ενός σχολείου ανωτάτου επιπέδου. Ωστόσο οι ανυπέρβλητες δυσκολίες δεν θα αντιμετωπίζονταν χωρίς την υλική και ηθική στήριξη του πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου του Ε’. Το 1750 εκδίδει Πατριαρχικό Σιγίλλιο το οποίο ρυθμίζει τα σχετικά με τη λειτουργία του σχολείου καθώς επίσης και τους τρόπους ανεύρεσης οικονομικών πόρων από πηγές του Πατριαρχείου και σημαντικών Ελλήνων της εποχής. Πρώτος Σχολάρχης της Ακαδημίας υπήρξε ο Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης με σπουδές στα σημαντικότερα πνευματικά κέντρα του τότε Ελληνισμού την Πόλη, την Πάτμο και τα Γιάννινα χωρίς ωστόσο να καρποφορήσουν οι προσδοκίες που γεννήθηκαν με την ίδρυση της Σχολής.
Το 1753 διορίζεται διδάσκαλος στην Αθωνιάδα ο Ευγένιος Βούλγαρης που έμελλε να συνδέσει το όνομά του με την Πανευρωπαϊκή λάμψη της σχολής. Γνώστης της Λατινικής, Γερμανικής, Εβραϊκής, Γαλλικής, Τουρκικής, Ρωσικής, Χαλδαϊκής και Αραβικής, δεινός ρήτορας αλλά και σπουδαίος επιστήμονας της θεολογίας, της φιλοσοφίας αλλά και των φυσικών επιστημών. Στα έξι χρόνια της θητείας του στη διεύθυνση της Σχολής αυτή θα γνωρίσει μέρες τεράστιας πνευματικής ακμής. Η παρουσία του φημισμένου δασκάλου στο Άγιον Όρος θα συνδυαστεί με την παρουσία σπουδαίων συνδιδασκάλων όπως του Παναγιώτη Παλαμά εκ Μεσολογγίου μετέπειτα πρωτεργάτη της ίδρυσης της Παλαμαίας Σχολής. Μαθητές από όλη την Ελλάδα αλλά και Έλληνες της παροικίας θα φτάσουν στην Αθωνιάδα διψασμένοι να παρακολουθήσουν την καινοτόμο διδασκαλία του σπουδαίου διδασκάλου. Το πρόγραμμα της σχολής περιλαμβάνει δύο κύκλους μαθημάτων: τα φιλοσοφικά και τα μαθηματικά κατά το πρότυπο αντίστοιχων σχολών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Το επίγραμμα στον πυλώνα της εισόδου «ΓΕΩΜΕΤΡΗΣΩΝ ΕΙΣΙΤΩ, ΟΥ ΚΩΛΥΩ. ΤΩ ΜΗ ΘΕΛΟΝΤΙ, ΣΥΖΥΓΩΣΩ ΤΑΣ ΘΥΡΑΣ» φανερώνει ότι οι προϋποθέσεις που προσφέρει τώρα είναι εκείνες που είχε ποθήσει παλιότερα την εποχή των μεγάλων σχεδίων. Ο Ευγένιος Βούλγαρης θα διαδώσει τη φήμη της Αθωνιάδας σε όλο τον πνευματικό κόσμο της εποχής του. Οι πλούσιες πνευματικές του δυνάμεις, η πεισματική του θέληση, η ακμαία μαχητικότητά του και ο πληθωρικός ενθουσιασμός του είναι τα εφόδια που θα τον οπλίσουν στην αντιμετώπιση των πολλών δυσκολιών.
Μεταξύ των κορυφαίων μαθητών που θήτευσαν στην Αθωνιάδα της εποχής εκείνης ιδιαίτερη θέση κατέχουν ο Ισαπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο ‘Ανθιμος ο Ολυμπιώτης, ο Ιώσηπος Μοισιόδακας, ο Σέργιος Μακραίος, ο Όσιος Αθανάσιος Πάριος, ο Δαμασκηνός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ο Παΐσιος Καυσοκαλυβίτης, ο Ιωάννης Πέζαρος. Επίσης διατελούν μαθητές ο Άγιος Αθανάσιος ο Κουλακιώτης, Όσιος Κύριλλος Παπαδόπουλος και ο πρώτος Σχολάρχης της θεολογικής Σχολής της Χάλκης Κωνσταντίνος Τυπάλδος. Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφέρουμε ως μαθητή τον Εθνομάρτυρα και πρόδρομο της Ελληνικής Επανάστασης, τον Ρήγα Φεραίο, η προσφορά του οποίου διαχρονικά αναγνωρίζεται ως ανεκτίμητη.
Μετά την εποχή του Βούλγαρη η Αθωνιάδα θα γνωρίσει περιόδους μειωμένης ακμής αλλά και μεγάλων πνευματικών εκλάμψεων προσφέροντας πολύτιμη πνευματική βοήθεια στο σκλαβωμένο Γένος. Οι απόφοιτοι της σχολής επιστρέφοντας στις ιδιαίτερες πατρίδες τους θα φέρουν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας τα φώτα της Παιδείας που έλαβαν εκεί. Το 1821 η σχολή διακόπτει τη λειτουργία της λόγω της επανάστασης και θα επαναλειτουργήσει ξανά το 1842. Το 1844 με εράνους χτίζεται το νέο κτήριο στις Καρυές του Αγίου Όρους. Από το 1930 μέχρι σήμερα μια νέα περίοδος αρχίζει για την Αθωνιάδα όταν με απόφαση της Ι. Κοινότητας, μεταφέρεται στον εξωτερικό ξενώνα της Σκήτης του Αγ. Ανδρέα με Σχολάρχη τον Αρχιμανδρίτη Αθανάσιο Παντοκρατορινό, πτυχιούχο της Θεολογίας, μια φωτισμένη αγιορείτικη φυσιογνωμία. Από το 1940 ως το 1953 λόγω του πολέμου αναστέλλεται η λειτουργία της Σχολής. Έκτοτε συνεχίζει αδιάλειπτα τη λειτουργία της αποτελώντας το αρχαιότερο σε λειτουργία σχολείο της Ελλάδας.
2. ΟΙ ΠΕΝΤΑΡΙΘΜΟΙ ΔΙΑΛΑΜΨΑΝΤΕΣ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΑΘΩΝΙΑΔΑΣ ΣΧΟΛΗΣ
Η προσφορά της Αθωνιάδας Σχολής συνδέεται αναπόσπαστα με τη παρουσία σε αυτή πέντε σημαντικών Αγίων της Εκκλησίας μας η μνήμη των οποίων εορτάζεται με κοινή εορτή την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου. (Μη απόλυτα διασταυρωμένες πηγές αναφέρονται στην παρουσία στη Σχολή περισσοτέρων στον αριθμό μετέπειτα Αγίων, πιθανόν εννέα)
α. Ο Άγιος και Ισαπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός. Το 1749 προσήλθε και εγγράφηκε ως μαθητής στη Σχολή σε μεγάλη ηλικία από ζήλο να παρακολουθήσει τα μαθήματα του Βουλγάρεως. Εκεί αφού απέκτησε πλούτο γνώσεων φλεγόμενος από αγάπη συνέβαλε στη συνέχεια τα μέγιστα στην ανάταση του Γένους με τις περιοδείες του.
β. Ο Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος. Ήδη απόφοιτος της Ευαγγελικής σχολής της Σμύρνης συνέδεσε σε διαφορετικές φάσεις το όνομά του ως μαθητής διδάσκαλος και αργότερα Σχολάρχης της Αθωνιάδας.
γ. Ο Αγιος Μακάριος Νοταράς. Γόνος λαμπράς οικογενείας της Κωνσταντινούπολης. Προσήλθε στην Αθωνιάδα μετά την παραίτησή του από τον επισκοπικό θρόνο της Κορίνθου αναλαμβάνοντας την πνευματική καθοδήγηση του Σχολάρχη και των μαθητών. Επί των ημερών της παρουσίας του στην Αθωνιάδα, η Σχολή αναδεικνύεται σε πραγματικό στάδιο πνευματικών αγώνων.
δ. Ο Άγιος Αθανάσιος ο Κουλακιώτης. Φοίτησε σε δύο διαφορετικές περιόδους στη Σχολή παρακολουθώντας τους διδασκάλους Παναγιώτη Παλαμά και Αθανάσιο Πάριο. Μαρτύρησε με απαγχονισμό στη Θεσσαλονίκη το 1774.
ε. Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Διορίστηκε από την Ιερά Σύναξη Έφορος της Αθωνιάδας επιλύοντας πλήθος διοικητικών προβλημάτων και συμβάλλοντας κυρίως στον πνευματικό τομέα. Η προσφορά του ήταν πολυτιμότατη.
3. Η ΑΘΩΝΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα η σχολή συνεχίζει τη λειτουργία της στον ξενώνα της σκήτης το Αγίου Ανδρέου στις Καρυές του Αγίου Όρους. Λειτουργεί ως Εκκλησιαστικό Γυμνάσιο και ως Γενικό Εκκλησιαστικό Λύκειο ενώ ο τίτλος της Ακαδημίας τελεί υπό αναστολή.
Το απολυτήριο του Λυκείου είναι ισότιμο με των άλλων λυκείων Μέσης εκπαίδευσης. Οι Μαθητές παρακολουθούν μαθήματα Βυζαντινής Μουσικής και κατόπιν αποφάσεως του Συλλόγου Διδασκόντων και του καθηγητή της Μουσικής λαμβάνουν πτυχίο βυζαντινής μουσικής ισότιμο ωδείου.
Επίσης παρακολουθούν προαιρετικά μαθήματα Αγιογραφίας και μετά από επιτυχή συμμετοχή στις εξετάσεις λαμβάνουν τίτλο σπουδών Αγιογράφου για επαγγελματική χρήση.
Στο χώρο του σχολείου στεγάζεται οικοτροφείο στο οποίο οι μαθητές διαμένουν και σιτίζονται. Στα νεότερα χρόνια της λειτουργίας της η Σχολή έχει να επιδείξει πλήθος διακεκριμένων αποφοίτων σε όλους τους χώρους μεταξύ των οποίων καθηγητές Α.Ε.Ι. αλλά και πλήθος Μητροπολιτών, ιερέων και μοναχών.
Οι μαθητές ζουν στη σχολή κατά τον κοινοβιακό τρόπο συμμετέχοντας ενεργά στις Ιερές Ακολουθίες της Σχολής. Επισκέπτονται τακτικά τις Ιερές Μονές του Αγίου Όρους αποκτώντας πολύτιμα βιώματα της Αγιορείτικης Παράδοσης.
Απόφοιτοι και διδάξαντες πραγματοποιούν συχνά συναντήσεις αλλά και επισκέψεις στην τροφό Σχολή μέσω του «Συλλόγου διδαξάντων και φοιτησάντων στην Αθωνιάδα Σχολή»
Κουλιατσης Χρήστος, φιλόλογος.
* ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1. ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΑΘΩΝΙΑΔΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ. 2. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ. 3. ΑΛΚΗΣ ΑΓΕΛΟΥ ‘ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΘΩΝΙΑΔΟΣ». 4. ΚΩΝ. ΚΟΥΜΑ «ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ» ΒΙΕΝΝΗ 1833.
