Αφορμή για τον προβληματισμό αυτό μου έδωσε το βιβλίο «Βλάχοι», το οποίο δημοσίευσε η εφημερίδα «Εθνος». Σ’ αυτό διαβάζουμε ανάμεσα στ’ άλλα και τα εξής: «Ο ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης αναφέρει ξεκάθαρα ότι η Θεσσαλία ονομαζόταν Μεγάλη Βλαχία» (σελ. 56)... Θεωρώ, γράφει ο τέως υπουργός κ. Χρήστος Φώλιας, ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στη διατήρηση της βλάχικης γλώσσας, με διδασκαλία στα σχολεία» (σελ. 127).
Οι Νικήτας Χωνιάτης και Πουκεβίλ γράφουν για τους όρους «Μεγάλη Βλαχία» και «Μεγαλοβλαχίτες»: «Επί δε τούτοις (Χωνιάτης) και άλλος τις τα Θεσσαλίας κατέχων μετέωρα, α νυν μεγάλη Βλαχία κικλήσκεται». «Οι Μεγαλοβλαχίτες (Πουκεβίλ), που στις μέρες μας κατοικούν στα ψηλά βουνά της Πίνδου, που ο Νικήτας (Χωνιάτης) ονομάζει Μετέωρα της Θεσσαλίας, μοιάζουν μ’ αυτούς που κατοικούν στα διαμερίσματα του Μαλακασίου και του Ασπροποτάμου. Σύμφωνα λοιπόν με τον Νικήτα Χωνιάτη, τον Πουκεβίλ και την πραγματικότητα, Μεγάλη Βλαχία δεν ονομαζόταν όλη η Θεσσαλία αλλά τα βλαχοχώρια του Ασπροποτάμου.
Ως προς την αξία μιας γλώσσας, άρα και τη διατήρησή της, ο καθηγητής Γλωσσολογίας («ΤΑ ΝΕΑ» 7-8 Νοεμβρίου 2009) του Πανεπιστημίου του Ανατολικού Μίσιγκαν Αριστα υποστηρίζει: «Ο θάνατος μιας γλώσσας είναι όπως ο θάνατος ενός είδους, μαζί της χάνεται ένας κρίκος της αλυσίδας και όλα όσα το τμήμα αυτό σήμαινε για το όλον». Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία ότι είναι χρήσιμη η ύπαρξη και της βλάχικης γλώσσας. Διερωτόμαστε όμως αν είναι δυνατόν και πρέπει να διδάσκεται η βλάχικη γλώσσα στα σχολεία».
Σχετικά μ’ αυτό το θέμα και την κατάσταση της βλάχικης γλώσσας σήμερα παραθέτουμε τις απόψεις δύο Ελλήνων καθηγητών Γλωσσολογίας βλάχικης καταγωγής ήτοι τον κ. Ντίνα και Ν. Κατσάνη.
Ντίνας: «Αυτή τη στιγμή, εάν υπάρχει κάτι το οποίο μπορεί να γίνει για τις λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες στην Ευρώπη, και στην προκειμένη περίπτωση για το θέμα, το οποίο συζητάμε (για τα βλάχικα στην Ελλάδα) αν αυτό είναι μια καταγραφή των υπαρχόντων πολιτιστικών στοιχείων που αφορούν τα τραγούδια, τα παραμύθια και την εν γένει γλωσσική κατάσταση που υπάρχει σήμερα... σας πληροφορώ, και το λέω μετά λόγου γνώσεως, ότι εκείνοι οι οποίοι θα αντισταθούν πρώτοι στην οποιαδήποτε προσπάθεια, από οποιονδήποτε και αν προέρχεται, να δημιουργηθεί έστω και το παραμικρό στοιχείο ενίσχυσης της γλώσσας μέσα από διαδικασίες εκπαιδευτικές, θα είναι οι Βλάχοι. Είμαι σίγουρος γι’ αυτό...».
Κατσάνης: «Μπορεί κανένας να μιλήσει από δύο απόψεις. Μπορεί να μιλήσει συναισθηματικά ή να μιλήσει λογικά. Συναισθηματικά δεν μιλάω γιατί θα εξέφραζα απόψεις προσωπικές, ας τις πούμε μη επιστημονικές. Θα μιλήσω σαν γλωσσολόγος. Τι λέει η γλωσσολογία γι’ αυτές τις γλώσσες. Η γλωσσολογία δυστυχώς είναι καταδικαστική. Τόσο τα βλάχικα όσο και άλλα 150 επιμέρους ιδιώματα και γλώσσες στην Ευρώπη βρίσκονται υπό εξαφάνιση. Είναι στο δρόμο της εξαφάνισης. Είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε, είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, βαίνουν προς εξαφάνιση.. μια γλώσσα πρέπει να έχει αυτοτέλεια σε όλα τα λειτουργικά της επίπεδα... αυτές οι λιγότερες διαδεδομένες γλώσσες δεν ανταποκρίνονται σε όλα τα λειτουργικά επίπεδα... Να γραφτεί ένα επιστημονικό σύγγραμμα, ένα λογοτεχνικό έργο, να μεταδοθούν ειδήσεις, να χρησιμοποιείται σε τεχνικά έργα, σε τεχνικά βιβλία... Σήμερα η κουτσοβλαχική δεν είναι κωδικοποιημένη γλώσσα. Δεν έχει ούτε μορφολογικά ούτε φωνητικά παγιωθεί ώστε να αποκτήσει μια ενιαία μορφή ούτε έχει δυνατότητες χρήσης σε ένα επιστημονικό ή σε ένα τεχνικό έργο... Ποιο αλφάβητο θα χρησιμοποιήσουμε; Αυτό που έχει η παράδοση, δηλαδή το ελληνικό... ή θα χρησιμοποιήσουμε ένα λατινικό αλφάβητο;.. Αν θέλαμε να κάνουμε ορισμένες παρατηρήσεις, οι οποίες είναι χωρίς επιστημονική ισχύ, θα λέγαμε ότι υπάρχει μια μερίδα Βλάχων η οποία λειτουργεί και σκέφτεται συναισθηματικά και πιστεύει ότι η γλώσσα μας πρέπει να διατηρηθεί. Υπάρχει μια άλλη μερίδα, η οποία σκέφτεται ωφελιμιστικά και λέει: Τι να την κάνουμε τη βλάχικη γλώσσα; Το παιδί να μάθει εγγλέζικα για να του χρησιμεύσουν και στη δουλειά του και σε άλλα. Τα βλάχικα τι να τα κάνουμε; Να μη μάθει τα βλάχικα».
(Η γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα, ΚΕΜΟ, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 96-97, 101, 110, 118, 122).
Υστερα απ’ όλα αυτά και την πραγματικότητα δικαιούμαστε να υποστηρίζουμε ότι η βλάχικη γλώσσα για συναισθηματικούς λόγους θα συνεχίσει να ομιλείται στο στενό οικογενειακό βλάχικο περιβάλλον, αλλά θα βαίνει συρρικνούμενη. Δεν είναι όμως δυνατό να διδάσκεται στα σχολεία, διότι δεν κωδικοποιήθηκε, διότι οι ίδιοι οι Βλάχοι κατά τον κ. Ντίνα δεν θέλουν κάτι τέτοιο, επειδή θα ανοίγαμε τους ασκούς του Αιόλου με την απαίτηση διδασκαλίας και άλλων λιγότερων διαδεδομένων γλωσσών π.χ. των Αρβανίτικων γιατί υπάρχει κίνδυνος συρρίκνωσης ή και εξαφάνισης της ελληνικής γλώσσας όχι μόνο από την επικράτηση παγκόσμια των μεγάλων γλωσσών ήτοι αγγλικών, ισπανικών, κινέζικων και αραβικών.
«Οι γλωσσολόγοι προβλέπουν, υποστηρίζει ο Αριστα πως μέσα στα επόμενα 100 χρόνια θα πάψει να υπάρχει περίπου το 90% των 7.000 γλωσσικών ιδιωμάτων που ομιλούνται στον κόσμο - μαζί τους και μεγάλο μέρος της σοφίας της ανθρωπότητας που είναι κωδικοποιημένη στις γλώσσες».
Χαρ. Σωτ. Ντούλας
φιλόλογος
