Εδώ και 4.000 χρόνια η Μακεδονία είναι ελληνική.
Ο Ιων. Δραγούμης πριν από έναν περίπου αιώνα, προέτρεπε τους Έλληνες να σπεύσουν να σώσουν τη Μακεδονία, ώστε η Μακεδονία να μας σώσει. Η προτροπή του παραμένει επίκαιρη.
Η διεκδίκηση της Μακεδονίας από διάφορους βόρειους γείτονές μας άρχισε το 1870 όταν οι Ρώσοι δημιουργούν τη «βουλγαρική εξαρχία». Οι Βούλγαροι κατασκευάζουν το μύθευμα περί «μακεδονικού έθνους» και προσπαθούν με τον δεύτερο βαλκανικό πόλεμο του 1912 - 1913, τον οποίον προκάλεσαν, να αποσπάσουν από την Ελλάδα τη Μακεδονία.
Οι ίδιοι και πάλι, κατά τη βουλγαρική κατοχή το 1941 - 19145, επιχειρούν να εκβουλγαρίσουν την Ανατολική Μακεδονία.
Εν συνεχεία, ο Στάλιν στηρίζει τον Τίτο στη δημιουργία του ομόσπονδου κράτους της «Μακεδονίας», με απώτερο στόχο ενός «κουμουνιστικού μακεδονικού κράτους» το οποίο θα περιλάμβανε και ελληνικές περιοχές.
Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991, το κρατίδιο με πρωτεύουσα τα Σκόπια, αυτοανακηρύσσεται «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και από τότε η ελληνική διπλωματία δοκιμάζεται με τις αυθαιρεσίες και τις αλυτρωτικές θέσεις του, ενώ συστηματικά και επίμονα προσπαθεί να δημιουργήσει ένα ιστορικό ιδεολόγημα.
Καθιέρωσε ένα γλωσσικό ιδίωμα ως επίσημη γλώσσα, την ονόμασε μακεδονική και τέλος αναζήτησε μία εθνική ταυτότητα με ιστορικό παρελθόν.
Ο λαός, του οποίου τα Σκόπια θέλουν να οικειοποιηθούν την ιστορία, έζησε πριν από 2.500 χρόνια, όταν οι σλάβοι πρόγονοί τους βρίσκονταν στις μακρινές στέπες της Ασίας.
Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για την οικειοποίηση αυτή, ήταν να αποκοπεί η ιστορία των Μακεδόνων από εκείνη των Ελλήνων. Το ισχυρότερο ίσως όπλο τους το πρόσφερε ο φανατικός και θανάσιμος εχθρός του Φιλίππου του ΙΙ, ο Δημοσθένης, ο οποίος αδίστακτα αποκαλεί τον Μακεδόνα βασιλιά «βάρβαρο».
Αυτός ο «βάρβαρος» όμως πήρε τον Αριστοτέλη για δάσκαλο του γιού του, ανέθεσε στον Λεωχάρη, λαμπρό γλύπτη του 4ου αι. π.Χ., να κάνει τα πορτρέτα της οικογένειάς του και να τα στήσει στην Ολυμπία, ενώ μουσικοί, ποιητές, γλύπτες και ζωγράφοι διάσημοι τότε, ζούσαν και εργάζονταν στη μακεδονική πρωτεύουσα. Ο ίδιος ο Φίλιππος αλληλογραφούσε με τον Σπεύσιππο, διάδοχο τον Πλάτωνα στην Ακαδημία. Ο Ευριπίδης έγραψε και παρουσίασε στη Μακεδονία όπου πέθανε και θάφτηκε, το πιο λαμπρό του έργο : τις «Βάκχες», αλήθεια σε ποιο κοινό «βαρβάρων» απευθυνόταν;
Η πολιτιστική παράδοση των Μακεδόνων δημιούργησε την ελληνιστική λάμψη σε όλη την Ανατολή, από την Αλεξάνδρεια στην Πέργαμο, από την Αντιόχεια στη Βακτριανή.
Οι ανασκαφές στα μέρη αυτά μας αποκάλυψαν ότι εκεί που έφτασαν θέλησαν να ξαναστήσουν έναν κόσμο που είχαν αφήσει πίσω τους, στη Μακεδονία, στις Αιγές, στο Δίον, στην Πέλλα και αλλού, όπου μόλις τώρα η αρχαιολογική σκαπάνη ξεσκεπάζει.
Ο Γάλλος αρχαιολόγος Leon Heuzey επισημαίνει πρώτος τις αρχαιότητες της Βεργίνας το 1855 και το 1861, αρχίζει τις ανασκαφές του ανακτόρου.
Το 1937 - 38, οι έρευνες ξανάρχισαν από τον Α. Ρωμαίο, ο οποίος από το 1954 έως το 1959 συνεργάστηκε με τον Χ. Μακαρόνα.
Από το 1951 έως το θάνατό του το 1992, ο Μανώλης Ανδρόνικος έκανε ανασκαφές στο νεκροταφείο των τύμβων.
Σήμερα, 8 Νοεμβρίου, οι ορθόδοξοι γιορτάζουν τους Ταξιάρχες Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Αυτή τη μέρα έλαχε στο Μανόλη Ανδρόνικο πριν από 32 χρόνια (8-11-1977), να ανοίξει στη Βεργίνα έναν ασύλητο τάφο, αυτόν που ανήκε (τώρα πιά είναι βέβαιο) στον Φίλιππο τον ΙΙ, τον ξακουστό βασιλιά της Μακεδονίας και πατέρα του Μεγαλέξανδρου.
Με την ευκαιρία που μας προσφέρει η ημερολογιακή σύμπτωση της επετείου, θα ήθελα να επισημάνω πόσο επίκαιρη είναι η σημασία της ανακάλυψης αυτής και να στείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Μανόλη Ανδρόνικο. Εάν η Μακεδονία έδειξε το αληθινό της πρόσωπο, σε αυτόν το χρωστάμε. Με τον πιο αδιάψευστο τρόπο τα ευρήματα αυτά βεβαιώνουν τη ρήση του Στράβωνα (67 π.Χ. - 23 μ.Χ): «Έστιν ουν Ελλάς και η Μακεδονία» (είναι λοιπόν Ελλάδα και η Μακεδονία).
Η ιστορία, η γλώσσα, ο πολιτισμός δηλώνουν την ελληνικότητα του χώρου. Μερικά στοιχεία αποφασιστικά για την αβίαστη κρίση μας, αποτελούν τα ακόλουθα ευρήματα στη Βεργίνα:
- Η ύπαρξη του τεράστιου τύμβου, μοναδικού σε διαστάσεις κατασκευής σε όλη τη Μακεδονία.
- Το μέγεθος του «Τάφου του Φιλίππου», ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος από όλους τους γνωστούς ως σήμερα, υπόλοιπους μακεδονικούς τάφους.
- Οι δύο βαρύτιμες χρυσές λάρνακες με τα οστά και το χαρακτηριστικό αστέρι των 12 ακτίνων στο κάλυμμα.
- Ο λαμπρός σιδερένιος θώρακας.
- Η χρυσελεφάντινη ασπίδα.
- Η τεράστια ποιοτική διαφορά της ζωγραφικής.
- Ο πλούτος και η απαράμιλλη ποιότητα των αντικειμένων (2 στεφάνια με φύλλα βελανιδιάς: τα βαρυτιμότερα που διασώζονται).
- Το μοναδικό κυκλικό διάδημα.
- Οι επίχρυσες κνημίδες με το διαφορετικό ύψος (ο Φίλιππος ο ΙΙ είχε τραυματιστεί δύο φορές στο πόδι, πράγμα που δικαιολογεί τη χωλότητά του).
- Τα ονόματα των επιτύμβων στηλών της Βεργίνας : Άλκιμος, Δρύκελος, Πευκόλαος, Πιερίων, Θεόκριτος, Φιλώτας κ.ά.
- Η επιγραφή στον Πατρώο Ηρακλή μέσα στο ανάκτορο.
- Ο μικρός ναός με την επιγραφή της Ευρυδίκης, της μητέρας του Φιλίππου κ.ά.
Σε ανακοίνωσή του στη Θεσσαλονίκη το 1968, με καθαρή σκέψη και επιστημονική τόλμη, ο N.G.L. Hammond τόνισε ότι οι Αιγές, η πρωτεύουσα των Μακεδόνων, τοποθετείται στη Βεργίνα με το λαμπρό ανάκτορο, τον μακεδονικό τάφο και τον επιβλητικό μαρμάρινο θρόνο.
Σήμερα, όλοι σχεδόν οι ιστορικοί και αρχαιολόγοι δέχονται την άποψη αυτή για την κοιτίδα των αρχαίων Μακεδόνων.
Σήμερα, μετά από 148 χρόνια (L. Heuzey, 1861), τα μνημεία μιλάνε μόνα τους.
Η ανεύρεση για πρώτη φορά του ασύλητου τάφου ενός από τα πιο σημαντικά πρόσωπα της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, πρέπει να θεωρηθεί ως εξαιρετική εύνοια της τύχης. Χάρη όμως στη γνώση και την επιμονή του Καθηγητή - Αρχαιολόγου Μανόλη Ανδρόνικου, σήμερα εμείς βλέπουμε στις προθήκες του Μουσείου της Θεσσαλονίκης και της Βεργίνας, το ίδιο το σώμα του Φίλιππου του ΙΙ, βασιλιά της Μακεδονίας, που δολοφονήθηκε στις Αιγές το 336 π.Χ. και φανταζόμαστε την αφή του πάνω στα ξίφη του, στα δόρατά του, πάνω στις κύλικες που έπινε κρασί.
Έτσι, στη Βεργίνα, τα αρχαιολογικά ευρήματα συνετέλεσαν στην τόσο πολύτιμη και συχνά ελλιπή ιστορική γνώση. Ευχαριστούμε Ανδρόνικε.
* Ο Τζίνο Πολέζε είναι Καθηγητής Ελληνικής – Γαλλικής και Ιταλικής Φιλολογίας – Μεταφραστής, πρώην Διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Λάρισας
