Αξιολογώντας το σχέδιο «Καποδίστριας» η νέα κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει άμεσα σε νέες αναγκαστικές συνενώσεις δήμων με τον «Καποδίστρια 2» και μάλιστα σε χρόνο ρεκόρ, έτσι ώστε οι τοπικές εκλογές του 2010 να γίνουν στους νέους δήμους, οι οποίοι θα είναι 350-380. Είναι εντυπωσιακό ότι ο «Καποδίστριας 2» θα προχωρήσει χωρίς να έχει γίνει συζήτηση για το αν το σχέδιο «Καποδίστριας 1» πέτυχε ή όχι τους στόχους του.
Ενώ τα φώτα της δημοσιότητας τα συγκεντρώνει η μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης για το νέο χωροταξικό των δήμων, στη συνοδευτική μελέτη του Ι.Τ.Α. με τίτλο «Η πρόκληση μιας νέας Μεταρρύθμισης της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» αναφέρονται πικρές αλήθειες για τη μεταρρύθμιση που επιχειρήθηκε με την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας».
Ας δούμε κάποια σημεία αξιολόγησης του Καποδίστρια 1, όπως αναφέρονται στη μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης που δόθηκε στη δημοσιότητα το Μάρτιο του 2008:
* «Η διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των νέων Δήμων δεν εξασφαλίστηκε με τη Μεταρρύθμιση όπως ήταν διακηρυγμένος στόχος. Δεν αποκτήσαμε ούτε Δήμους με οικονομική αυτάρκεια και δυνατότητα άντλησης ιδίων πόρων, ούτε διοικητική ικανότητα με καλά οργανωμένες υπηρεσίες και ανθρώπινο δυναμικό, που να αξιοποιούν τις νέες δυνατότητες και νέες τεχνολογίες ΤΠΕ για να ενισχύουν την ικανότητα των Δήμων να παράγουν ποιοτικά αναβαθμισμένες υπηρεσίες. Αντιθέτως οι περισσότεροι Δήμοι κινδυνεύουν από οικονομική κατάρρευση, δεν μπορούν να ασκήσουν πολλές από τις αρμοδιότητες του νέου ΔΚΚ και οι Δήμαρχοι εξακολουθούν να συνωστίζονται στους διαδρόμους των υπουργείων και των περιφερειών προκειμένου να προωθήσουν προβλήματα και να εξασφαλίσουν χρήματα για τους Δήμους τους.
* Ως προς τη χρηματοδότηση του Προγράμματος «Ι. Καποδίστριας» από την Πολιτεία και γενικότερα τα οικονομικά της Τ.Α., σήμερα μπορούμε να ισχυριστούμε με ασφάλεια ότι η μεταρρύθμιση όχι μόνο δεν χρηματοδοτήθηκε με επιπλέον πόρους, σύμφωνα με τις κυβερνητικές δεσμεύσεις, αλλά χρησιμοποιήθηκε αυτή προκειμένου να γίνει και παράνομη παρακράτηση πόρων που ανήκαν στην αυτοδιοίκηση.
* Σύμφωνα με το Γενικό Λογιστήριο του κράτους στην περίοδο 1998-2002 έγινε παρακράτηση πόρων από τους Κ.Α.Π. ποσού ύψους 1,471 δισ. ευρώ! Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι την ίδια χρονική περίοδο τα υπουργεία έπαψαν να χρηματοδοτούν την αυτοδιοίκηση από το Π.Δ.Ε. με ποσά περί τα 250 εκ. ευρώ τον χρόνο άρα για 5 χρόνια 1,250 δισ. ευρώ, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στην περίοδο 1998-2002 παρακρατήθηκαν από την Αυτοδιοίκηση 2,721 δισ. ευρώ! Ιδιαίτερα μεγάλο ποσό σε μια πολύ δύσκολη και σημαντική περίοδο για την Τ.Α.
* Η μη χρηματοδότηση του Προγράμματος «Ι. Καποδίστριας» από την Πολιτεία με επιπλέον πόρους είχε ως αποτέλεσμα το Ειδικό Πρόγραμμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ε.Π.Τ.Α.) να χρηματοδοτηθεί στο 50% του συνόλου μόνο από πόρους της Αυτοδιοίκησης και αυτό να προκαλέσει αναδιανομή πόρων εις βάρος της ίδιας της Τ.Α. αλλά και στο εσωτερικό της Τ.Α. εις βάρος των μικρών Δήμων. Μετά μάλιστα την 1η/1/99, οπότε αρχίζει η χρηματοδότηση από το Ε.Π.Τ.Α. και των Δήμων της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, παρατηρούμε να μειώνεται συνεχώς η χρηματοδότηση των νέων Δήμων στα πρώτα χρόνια λειτουργίας τους σε αντίθεση με το σκοπό και τους στόχους του Ε.Π.Τ.Α. Σήμερα παρατηρούμε ότι οι Δήμοι στη συντριπτική πλειονότητα δεν έχουν οικονομική αυτονομία και εξαρτώνται αποκλειστικά από την Κυβέρνηση.
* Ο σκοπός και η αποστολή του Ε.Π.Τ.Α. ήταν η ενίσχυση των νέων Δήμων για τη δημιουργία μελετών και τεχνικών υποδομών προστασίας περιβάλλοντος και αναβάθμισης της ποιότητας ζωής, ως αναγκαίων μέσων για την ενδοδημοτική αναπτυξιακή ισορροπία του νέου Δήμου. Σύντομα διαπιστώθηκε ότι δεν έγινε κατορθωτό να έχουμε συντονισμό των τοπικών δημοσίων επενδύσεων προς την κατεύθυνση αυτή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός των περιορισμένων πόρων του προγράμματος, σε συνδυασμό με τη σοβαρή έλλειψη τεχνικών υποδομών κυρίως οδοποιίας, ύδρευσης, αποχέτευσης και χώρων διάθεσης απορριμμάτων σε πολλούς μικρούς Δήμους. Οφείλεται επίσης στη χρηματοδότηση των νέων Δήμων με κριτήρια πελατειακά σε πολλές περιπτώσεις, και τέλος στη μη συμμετοχή των ΚΕΔΚΕ/ Τ.Ε.Δ.Κ. στη διαμόρφωση και κατάρτιση των προγραμμάτων του ΕΠΤΑ. Έτσι το 50% του Ε.Π.Τ.Α. αξιοποιήθηκε από τους νέους Δήμους με άθροισμα έργων και όχι με υποδομές που προάγουν την ενδοδημοτική ανάπτυξη και συνεπώς την ενοποίηση των τοπικών κοινωνιών του νέου Δήμου». Όσοι έχουν επαφή τα τελευταία χρόνια με τα θέματα της αυτοδιοίκησης δεν μπορούν να διαφωνήσουν με όλα τα προαναφερόμενα. Πρόκειται για σημεία που απεικονίζουν μια σκληρή για την τοπική αυτοδιοίκηση πραγματικότητα, που διαμορφώθηκε από το 1998 και μετά.
Παρά το γεγονός ότι η μελέτη του ΙΤΑ καταλήγει με ακροβατικούς συλλογισμούς στο συμπέρασμα ότι για τα παραπάνω θα δοθεί λύση με τον «Καποδίστια 2», είναι φανερό ότι αυτή τη στιγμή η επιχειρούμενη εσπευσμένη μεταρρύθμιση θα επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την κατάσταση της τοπικής αυτοδιοίκησης και θα οδηγήσει σε ακόμα πιο ανίσχυρους δήμους. Οι «ισχυροί δήμοι» που διαφημιζόταν και προωθούνταν με τον «Καποδίστρια 1» αποδείχτηκαν «ανίσχυροι ζητιάνοι» της κεντρικής εξουσίας. Η αποκέντρωση εξανεμίστηκε και η διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ ελαττώθηκε δραστικά. Τα παραπάνω σημεία αξιολόγησης του Καποδίστρια 1 από το ΙΤΑ είναι συγκλονιστικά και αποτελούν από μόνα τους τους βασικούς λόγους για τους οποίους πρέπει να σταματήσει κάθε συζήτηση για νέο «Καποδίστρια» και να γίνει προσπάθεια ώστε τουλάχιστον να στηριχθούν οικονομικά και διοικητικά οι σημερινοί δήμοι και κοινότητες.
Γιώργος Μανουσάκης, δημότης Κοινότητας Βραχασίου Λασιθίου, Κρήτη
