Ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης είναι ένας από τους πιο αγαπητούς Αγίους της Εκκλησίας μας, γιατί στολιζόταν, κατά τους βιογράφους του, με όλες τις αρετές.
Οι κυριότερες δε από αυτές, που ήταν οπωσδήποτε καρποί αγλαόκαρποι της εν Χριστώ ζωής και αναστροφής του, ήταν οι πιο κάτω:
α) Η καθαρή από θανάσιμα αμαρτήματα ζωή του
Ύστερα από τη γέννησή του κατά το 280 μ.Χ., οι Χριστιανοί γονείς του, που χαρακτηρίζονται ως «περίδοξοι» (Μ. 116, 1173 Β), φρόντισαν σε λίγο για τη βάπτιση και την εν Χριστώ ζωή και ανατροφή του. «Εν αυτή τη πόλει (τη Θεσσαλονίκη) γεννηθείς, λέγει ο βιογράφος του, είθ’ ούτω και αναγεννηθείς την θείαν και άχραντον γέννησιν του θείου λουτρού», έζησε «βίον καθαρόν και άμεμπτον εκ νεότητος». Για το σκοπό αυτό, δηλαδή, ο Δημήτριος μελετούσε, σαν νέος, καθημερινά «τον σωτήριον λόγον» των θείων Γραφών και για τούτο έγινε πολύ σύντομα «φως του κόσμου», «δεξάμενος την θείαν ακτίνα», δηλαδή το θείο φωτισμό, που τον βοήθησε να φυλάξει τον εαυτό του καθαρό από τα λεγόμενα θανάσιμα αμαρτήματα και ταυτόχρονα «συγγενέσθαι Θεώ». Αποτέλεσμα δε της εν Χριστώ ζωής του, κατά το Μεταφραστή Συμεών, ήταν «το του προσώπου επίχαρι», το οποίο «την της ψυχής ευγένειαν υπεδήλου» (Μ. 116, 1186 Β).
β) Το διδακτικό χάρισμα
Εκτός, όμως, από τα πιο πάνω, ο Άγιος, που κατά τους βιογράφους του «πάσας τας αρετάς έλαβε παρά του Χριστού», έλαβε και το διδακτικό χάρισμα, που τον βοήθησε να αναδειχθεί «και έξοχος διδάσκαλος» «Δεξάμενος μεν αυτός την θείαν ακτίνα», λέγει ένας από τους εγκωμιαστές του, που μεταμόρφωσε κυριολεκτικά τη ζωή του καθιστώντας αυτόν «αγγελοειδή», φρόντιζε να μεταλαμπαδεύει τη φλόγα που έκαιγε στην καρδιά του και στους άλλους. Για το λόγο δε αυτό και πριν ακόμη εισέλθει στις τάξεις του στρατού, αλλά και ύστερα από την είσοδό του αυτή και την ανάδειξη στο βαθμό του Δούκα (= στρατιωτικού διοικητή), ο Άγιος προσπαθούσε κάθε ημέρα που περνούσε να αλιεύει ψυχές για τον Χριστό, τον μοναδικό Λυτρωτή και Σωτήρα, συνδέοντας αυτές με τη Χριστιανική Εκκλησία. Ιδιαίτερα δε ενδιαφερόταν, ως νέος, για την κατήχηση των νέων. Για τούτο σημειώθηκε εύστοχα από τον καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Αντώνιο Παπαδόπουλο, ότι «η φράσις του Νέστορος «ο Θεός Δημητρίου...» δεικνύει ότι ούτος ηλιεύθη εις Χριστόν υπό του Δημητρίου... (ΘΗΕ 4, 1050). Εξαιτίας δε της δράσης του αυτής της κατηχητικής, ο Άγιος παρουσιάζεται ως «ερμηνεύων τε και δεικνύς» και από τους αγιογράφους, ενώ και σε ένα μωσαϊκό, που διασώθηκε στο ναό του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης, «παρίσταται εν μέσω παίδων» (ΘΗΕ 4, 1051). Για το λόγο δε αυτό και ο υμνογράφος της Εκκλησίας χαρακτηρίζει τον Άγιο ως «μάρτυρα της αληθείας».
«Τω θείω πόθω τον νουν πυρπολούμενος, λέγει για τούτο ο υμνογράφος της Εκκλησίας, των ειδώλων την πλάνην εις χάος εβύθισας».
γ) Το ακαταδάμαστο θάρρος
Την εποχή, όμως, που ζούσε ο Άγιος κηρύχτηκε το 305 ο διωγμός των Χριστιανών από τους αυτοκράτορες Διοκλητιανό και Μαξιμιανό. Παρά το διάταγμα όμως αυτό, ο Άγιος, που κατά τους βιογράφους του δεν ήθελε να περνά ούτε μία ημέρα χωρίς να φέρνει έστω και έναν εθνικό κοντά στον Χριστό, μετέφερε τους ζωντανούς λόγους του Ευαγγελίου και μέσα στις τάξεις του ρωμαϊκού στρατού «ανακεκαλυμμένως» και «ευπαρρησιάστως».
Στις πιο κρίσιμες δε στιγμές του διωγμού αυτού ο Άγιος χρησιμοποιούσε για τη διδασκαλία των κατηχούμενων νέων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Νέστορας, έναν ιδιαίτερο χώρο της Χαλκευτικής Στοάς, ευρισκόμενο κάτω από τις καμάρες, που σχηματίζονταν κοντά στο δημόσιο λουτρώνα της Θεσσαλονίκης. Με τις διδασκαλίες δε αυτές τις συστηματικές, αλλά και με τις «κατ’ ιδίαν» συζητήσεις, «η θεολόγος γλώσσα του Αγίου, ως εξ αενάου κρήνης, έρεε τα θεία και μελισταγή του Σωτήρος λόγια», ενώ ταυτόχρονα και ολόκληρη η ζωή του «τω του Χριστού μάρτυρι διδασκαλίας υπόθεσις ην», συντελώντας στο να εγκαταλείπουν πολλοί την ειδωλολατρία και να ασπάζονται τη θεοσέβεια. Κάποιοι, βέβαια, από τους ακροατές του έφερναν πολλές φορές αντιρρήσεις και εμπόδια στο ιεραποστολικό έργο του. Ο Άγιος, όμως, υπερνικούσε κάθε εμπόδιο «πείθων και διαλεγόμενος», σύμφωνα με το παράγγελμα του Αποστόλου των Εθνών, διαλύοντας με τον ιερό ζήλο και με τα έργα της αγάπης, που πραγματοποιούσε, τα σκότη κάθε πλάνης και αίρεσης, ώστε να χαρακτηρίζεται δίκαια από τους εγκωμιαστές του ως «μέγας διδάσκαλος του μυστηρίου του Χριστού» και «ευαγγελιστής της βασιλείας Του».
δ) Οι ομολογίες του
Ενώ, όμως, ο Άγιος εργαζόταν ως Απόστολος του Χριστού, διακρινόμενος όχι μόνο για το έργο το διδακτικό, αλλά και «επ’ ευσεβεία και φιλανθρωπία», ελεώντας, κατά την Αγία Γραφή, παντοιοτρόπως «όλην την ημέραν» και φέρνοντας πολλούς «εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν», σύμφωνα με το σύνθημα της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας, κάποιοι τον κατέδωσαν ως Χριστιανό στις ρωμαϊκές αρχές, που τον συνέλαβαν παρευθύς και τον οδήγησαν μπροστά στον αυτοκράτορα Μαξιμιανό, που παρευρισκόταν στη Θεσσαλονίκη. Τη συνάντηση δε αυτή ο Άγιος θεώρηση ευκαιρία να διαφωτίσει και τον επίγειο εκείνο βασιλιά. Για το λόγο αυτό ομολόγησε στην αρχή με θάρρος ότι ήταν Χριστιανός και λέγοντας ότι «τω Χριστώ μου πιστεύω μόνον». Ο αυτοκράτορας, βέβαια, προσπάθησε με τη σειρά του να τον παρασύρει με το μέρος της ειδωλολατρίας, που πρόσφερε πλούτη και απολαύσεις σαρκικές και τιμές στον κόσμο. Του είπε, ακόμη, ότι όφειλε, σαν αξιωματικός του στρατού, να πειθαρχήσει στα διατάγματα των αυτοκρατόρων του. Ο Άγιος, όμως, που καταλήφθηκε τη στιγμή εκείνη από έναν πύρινο ζήλο ομολογίας, φανέρωσε στο βασιλιά ότι ήταν ταυτόχρονα και στρατιώτης του Χριστού και της αλήθειας, που ήθελε να υπηρετεί πάνω απ’ όλα, ενώ «η ειδωλολατρία με την δεισιδαίμονα και ψευδή πίστιν της και με την ακόλαστον ηθικήν της προπαρασκεύασε την οικογενειακήν έκλυσιν, την κοινωνικήν εξαχρείωσιν και την πολιτικήν κατάστασιν φερομένην οσημέραν προς βαθυτέραν και ανεπανόρθωτον κατάπτωσιν. Αρνούμαι, επομένως, βασιλεύ, είπε τελικά, να προδώσω την πίστιν του Χριστού, η οποία όχι μόνο παρέχει την ηθικήν λύτρωσιν και την αιώνιον ζωήν, αλλά διανοίγει και οδούς δόξης και ισχύος εις τας κοινωνίας και τα κράτη» (Γαλανού, Βίοι Αγίων, τ. Ι, Αθήναι 1988, σ. 131).
Στις θαρραλέες όμως ομολογίες του Αγίου, με τις οποίες έγινε «της Τριάδος υπέρμαχος», ο αυτοκράτορας εκείνος έμεινε δυστυχώς ασυγκίνητος, γιατί ήταν πνευματικά πωρωμένος. Για τούτο πρόσταξε παρευθύς τη φυλάκισή του «παρά το στάδιον», δηλαδή σε μια δημόσια φυλακή, που βρισκόταν κοντά στο στάδιο και στις καμάρες, ενώ εκείνος έχαιρε, γιατί αξιώθηκε να γίνει μάρτυρας της αγάπης του Χριστού, «Χρισόν ενδυσάμενος» και να πάθει κάτι για το όνομά Του, «καταργήσας την πλάνην των ανόμων.
