Αν παρακολουθήσει κανείς την επικαιρότητα θα παρατηρήσει ότι οι λέξεις που βρίσκονται σε αυτή συνεχώς αλλάζουν, σήμερα είναι οι λέξεις εκλογές κυρίως μάλλον η συγκεκριμένη, σκάνδαλο, ανεργία, γρίπη των χοίρων, οικονομική κρίση. Υπάρχει όμως μια λέξη που βρίσκεται εδώ και πολύ καιρό στο προσκήνιο για την αρνητική κατάσταση στην οποία έχει φτάσει ή καλύτερα για την κατάντιά της και δεν είναι άλλη από τη λέξη ΠΑΙΔΕΙΑ. Πιστέψτε με δεν υπάρχει μέρα που ο κάθε μαθητής του λυκείου τουλάχιστον να μη δυσανασχετήσει με το παρόν σχολικό σύστημα. Αυτό φάνηκε πρόσφατα άλλη μια φορά αφού το θέμα το οποίο συζητήθηκε περισσότερο από όλα στις συνεδριάσεις της βουλής των εφήβων όπως άλλωστε και πέρυσι και τις προηγούμενες χρονιές ήταν αυτό της παιδείας, αυτό ωστόσο που με ανησυχεί περισσότερο είναι ο φόβος ότι το ίδιο θέμα θα συζητηθεί και του χρόνου, ότι δηλαδή με άλλα λόγια αν και πάλι έγινε σαφές ότι το σχολικό σύστημα έχει πάρα πολλά μειονεκτήματα δεν πρόκειται να γίνει καμιά ουσιαστική αλλαγή, ότι και πάλι τα προβλήματα αυτά θα θεωρηθούν δευτερεύοντα αφού κύριοι αποδέκτες τους είναι παιδιά. Αυτός είναι και ο λόγος που αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο, η πεποίθηση δηλαδή ότι πρέπει κάποτε να γίνει κατανοητό ότι μιλάμε για θέματα τα οποία απαιτούν άμεση επίλυση.
Το κυριότερο ίσως πρόβλημα του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η ανικανότητά του να παρέχει στους μαθητές ικανοποιητική μάθηση. Νομίζω ότι είναι κοινό μυστικό ότι όταν αναφερόμαστε στον όρο δημόσια παιδεία, στο αναφαίρετο αυτό δικαίωμα του καθενός μας, μιλάμε σίγουρα για το παρελθόν. Στις μέρες μας ευημερεί η παραπαιδεία ή αλλιώς η φροντιστηριακή μάθηση, αποτέλεσμα κυρίως της αναξιόπιστης διδασκαλίας που ο νέος δέχεται στο σχολείο, ή της έλλειψης ελέγχου των καθηγητών. Ωστόσο το πλέον ανησυχητικό είναι ότι ακόμα και αν το φροντιστήριο δε χρειάζεται, όταν έχουν βρεθεί δηλαδή καθηγητές που κάνουν σωστά τη δουλειά τους, ο μαθητής θα οδηγηθεί και πάλι στο φροντιστήριο, τώρα όμως για διαφορετικούς λόγους. Η φροντιστηριακή παιδεία βρίσκεται σήμερα σε τόσο μεγάλη έξαρση που είναι πλέον κάτι σαν στερεότυπο ή καλύτερα ένα κατεστημένο που θέλει την επιτυχία να συμβαδίζει με το φροντιστήριο. Και μόνο στην προοπτική της αποτυχίας στις πανελλαδικές εξετάσεις, ο ίδιος ο οικογενειακός περίγυρος, ανεξαρτήτως των οικονομικών αναγκών και κρίσεων, στρέφει τον μαθητή στην παραπαιδεία. Το συγκεκριμένο όμως δεδομένο έχει και μεγαλύτερες προεκτάσεις, αφού πιστεύω ότι γίνεται κατανοητό πως ο Έλληνας μαθητής καθημερινά αναλώνεται προκειμένου να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις του σε σχολείο και φροντιστήριο, πράγμα που κατ’ εμέ κάνει την ιδιότητα του μαθητή επάγγελμα αφού δεν μπορώ να σκεφτώ κάποια άλλη δουλειά 9 ωρών ημερησίως συμπεριλαμβανομένων και Σαββάτων με εργασία και για το σπίτι χωρίς να μιλάω καν για τις ώρες που χρειάζεται να πας διαβασμένος και στα δυο. Αυτός είναι σίγουρα ένας από τους παράγοντες που κάνουν το μαθητή στο τέλος να παρατάει και να αδιαφορεί για το σχολείο.
Φέτος 90.000 νέοι έγιναν εισακτέοι στις ανώτατες σχολές Α.Ε.Ι και Τ.Ε.Ι, το ερώτημα όμως είναι επέλεξαν σωστά επάγγελμα; Αν κάποιος μπει σε μια τάξη λυκείου και ρωτήσει τους μαθητές ποιο επάγγελμα θα ήθελαν να ακολουθήσουν, οι απαντήσεις που θα λάβει είναι πολύ περιορισμένες, δεν ξέρω, ό,τι κάτσει (εξαρτάται από το πώς θα τα πάω στις εξετάσεις) ή ακόμη και αν λάβει απάντηση, τις περισσότερες φορές κατ’ εμέ η συγκεκριμένη επιλογή είναι καθαρά συγκυριακή και τυχαία. Είμαι μαθητής τρίτης λυκείου και ειλικρινά ώρες-ώρες αμφιβάλλω μέχρι και για την κατεύθυνση που επέλεξα. Ο καθένας μπορεί να δει ότι η επιλογή επαγγέλματος δεν εξαρτάται από τις προσωπικές κλίσεις, ούτε τα θέλω του μαθητή αλλά τις περισσότερες φορές συμβαδίζει είτε με το κυρίαρχο ρεύμα, αυτό δηλαδή που θέλει τους καλούς μαθητές να γίνονται γιατροί ή δικηγόροι είτε με αυτή τη σύγχρονη μάστιγα που λέγεται ανεργία, πράγμα που εξηγεί και το γιατί έχουν τρελαθεί όλοι με τις στρατιωτικές και τις παιδαγωγικές σχολές. Σύμφωνα όμως με αυτά που έχω μάθει στα χρόνια που είμαι μαθητής στόχος του σχολείου είναι ο ουσιαστικός σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός. Το υπουργείο ωστόσο φαίνεται ότι καλύπτει το συγκεκριμένο ζήτημα παρέχοντας στους μαθητές ένα ανούσιο κατ’ εμέ βιβλίο το οποίο υποτίθεται ότι δίνει συμβουλές για το πώς ο νέος θα πάρει τη σημαντικότερη απόφαση της ζωής του. Αυτό όμως που δεν μπορεί να καταλάβει το σύστημα είναι ότι το σημαντικό δεν είναι το πώς το άτομο θα κάνει τη συγκεκριμένη επιλογή αλλά το πώς θα μάθει τις επιλογές του, το πώς θα καταλάβει δηλαδή ποιες είναι οι κλίσεις του. Το πόσο υποβαθμισμένος είναι ο ρόλος του Σ.Ε.Π. φαίνεται και από το ότι αντί να επιστρατεύονται καταρτισμένοι ψυχολόγοι για τη διδασκαλία του συγκεκριμένου μαθήματος, άνθρωποι που θα μπορούσαν να καταλάβουν τις προσωπικότητες των παιδιών, τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται εκπαιδευτικοί άλλων ειδικοτήτων απλά και μόνο για να καλύψουν το ωράριό τους και αναμενόμενα δεν είναι αρκετά καταρτισμένοι. Όπως γίνεται αντιληπτό την ανάλογη σημασία δίνουν και οι μαθητές.
Παράλληλα το σχολείο έχει πάψει να ταυτίζεται με την πολύπλευρη μάθηση ή τη διαμόρφωση πολυμερών προσωπικοτήτων. Πολλοί θα αναρωτηθούν «Τι μας λέει τώρα αυτός, εδώ δεν υπάρχουν τα στοιχειώδη και αυτός μιλάει για πνευματική ολοκλήρωση και σφαιρική παιδεία». Ο λόγος λοιπόν που μιλάω για κάτι τέτοιο είναι γιατί το συγκεκριμένο όρο τη σφαιρική παιδεία δηλαδή είναι κάτι που το χρησιμοποιώ σχεδόν σε κάθε έκθεση στους τρόπους αντιμετώπισης κάθε προβλήματος, είναι όμως εφικτό κάτι τέτοιο σε ένα σύστημα που δεσπόζουν οι πανελλήνιες εξετάσεις; Ο Έλληνας μαθητής ήδη από τα πρώτα στάδια της ένταξής του στο σχολείο γνωρίζει ότι ακολουθούν οι πανελλήνιες εξετάσεις, δεδομένο που σημαίνει ότι όσο πιο νωρίς ιεραρχήσει τους στόχους του, τόσο μεγαλύτερη θα ‘ναι η επιτυχία του σ’ αυτές. Με άλλα λόγια ο μέσος Έλληνας μαθητής εξαναγκάζεται πολύ πριν το διαχωρισμό σε κατευθύνσεις να ασχοληθεί με τα μαθήματα που θα δώσει πανελλαδικώς, παραμελώντας ουσιαστικά όλα τα υπόλοιπα. Η εκπαίδευση λοιπόν κάθε άλλο παρά σφαιρική μπορεί να θεωρηθεί. Αποκλειστικός και μόνος ρόλος του σχολείου είναι πλέον οι πανελλήνιες εξετάσεις. Πραγματικά όλη η πορεία ενός μαθητή στο σχολείο φαντάζει ως η προετοιμασία του για να περάσει αυτή τη δοκιμασία. Σύμφωνα βέβαια με τα Μ.Μ.Ε το παρόν σύστημα ένταξης στις ανώτατες σχολές έχει πλέον φτάσει στο τέλμα του και το υπουργείο εργάζεται για τη δημιουργία ενός καινούριου. Κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι εδώ και χρόνια ακούμε για αναβάθμιση του εξεταστικού συστήματος, αλλά όσο την έχω δει εγώ άλλο τόσο την έχετε δει και εσείς.
Παρόλα αυτά έστω και αν αυτή τη φορά μιλάμε για πραγματική αλλαγή όσο και αν κινδυνεύω να χαρακτηριστώ πεσιμιστής δεν πιστεύω ότι η όποια αναδιαμόρφωση θα εξαλείψει προβλήματα όπως αυτά των φροντιστηρίων ή ανυπαρξία επικοινωνίας μεταξύ μαθητών-καθηγητών και ένα σωρό άλλα. Αυτό ίσως να συμβαίνει γιατί κακά τα ψέματα στην Ελλάδα ζούμε στη χώρα των υποσχέσεων πόσο μάλλον τώρα που είναι και προεκλογική περίοδος. Από την άλλη δεν μπορώ να καταλάβω το πώς θα είχε επιτυχία ένα σύστημα το οποίο ξεκίνησε από το μηδέν ( tabula rasa) όπως είπε και ο κύριος Σπηλιωτόπουλος, ενώ κανονικά θεμέλια της κάθε νέας πρότασης θα πρέπει να μην είναι άλλα παρά οι ανάγκες των μαθητών που λίγο πολύ σήμερα όλοι τις έχουν ξεχάσει. Αλλά ας σταματήσουμε να παίζουμε με τις λέξεις αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό από την κυβέρνηση και από την κάθε κυβέρνηση είναι ότι πρέπει και εμείς οι μαθητές να έχουμε λόγο στην κάθε αλλαγή καθώς και ότι είμαστε οι πλέον αρμόδιοι για να κάνουμε προτάσεις αφού το δικό μας μέλλον και η δική μας ζωή διακυβεύονται και ειλικρινά πολύ αμφιβάλω αν αυτό το νέο σύστημα έγινε ή θα γίνει σε συνεργασία με εμάς. Πιθανότατα όμως να μη χρειάζεται να ανησυχώ για αυτό το θέμα, αφού όπως δείχνουν τα πράγματα η πολιτική ηγεσία θα αλλάξει χέρια πράγμα που σημαίνει τι όλες οι προτάσεις κακές ή κακές θα ανατραπούν και πάλι όπως γίνεται και πάντα άλλωστε γιατί τι άλλο είναι η παιδεία για τους πολιτικούς παρά ένα πολιτικό παιχνίδι;
Όπως είπα και πριν πιστεύω ότι μια από τις αιτίες αυτής της κατάστασης είναι πως εμείς οι μαθητές δεν έχουμε καθόλου λόγο ή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως λόγος η ύπαρξη της βουλής των εφήβων αφού όπως εξήγησα και στην αρχή υπάρχει ένα πρόβλημα στο να μας πάρουν στα σοβαρά ακόμα και εκεί. Πέρα από αυτό μοναδική διέξοδος φαντάζει η ύπαρξη των μαθητικών συμβουλίων, ωστόσο εκεί είναι κυριολεκτικά που δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Όπως μου είπε πρόσφατα και ένας φίλος μου τρείς είναι οι αρμοδιότητες προεδρείου ενός σχολείου: Δυο πάρτι σε κλάμπ και 1 σε νυχτερινό κέντρο διασκέδασης, αλλά τελικά τώρα που το σκέφτομαι ξέχασε την οργάνωση της πενθήμερης. Τα κίνητρα ούτως ή άλλως για να θέσει κάποιος υποψηφιότητα στο μαθητικό συμβούλιο τις περισσότερες φορές είναι είτε το ψώνιο του, είτε τα οικονομικά κέρδη που μπορεί να έχει από τα ποσοστά των πάρτι, πόσες φορές έχουμε δει άλλωστε τα ποσά αυτά να γίνονται μηχανάκια στο τέλος της χρονιάς;Γενικά αυτό το φαινόμενο μου θυμίζει το πόσο Έλληνες είμαστε, ανεξαρτήτως ηλικίας.
Επιστρέφοντας όμως μετά από αυτό το μικρό διάλειμμα είναι γεγονός ότι το ελληνικό σχολείο βιώνει την πλήρη απαξίωση και αυτή τη στιγμή έχω δυο πρόχειρα παραδείγματα στο μυαλό. Σε λίγο καιρό θα αρχίσουν και πάλι οι καθιερωμένες πλέον καταλήψεις των σχολείων. Η κατάληψη ως πράξη καθ’ αυτή αποτελεί ίσως το πιο δραστικό μέσο στα πλαίσια της παιδείας, το ζήτημα όμως είναι ότι οι καταλήψεις γίνονται απλά και μόνο για να χάσουμε μάθημα. Αυτό φαίνεται και από τα γελοία αιτήματα, αλλά ακόμα και αν υπάρχουν σοβαρές απαιτήσεις όπως δημόσια παιδεία ή καλύτερο σχολείο (με όλες τις έννοιες) υπάρχουν απλά και μόνο για να γεμίσουν τη λίστα, όλοι ξέρουν ότι τα αιτήματα αυτά ουσιαστικά δεν θα τα διαβάσει ούτε καν ο διευθυντής, πόσο μάλλον να φτάσουν μέχρι το υπουργείο και να αλλάξει κάτι. Ξέχασα να αναφέρω ότι η κατάληψη πολλές φορές αποτελεί και προεκλογικά υπόσχεση πριν τις εκλογές του δεκαπενταμελούς, του τύπου ψηφίστε με και για δυο-τρεις μέρες δεν θα κάνετε μάθημα. Επίσης είναι γνωστό νομίζω ότι κάθε χρόνο τα σχολεία από τον Απρίλιο και μετά μένουν μισά, οι μαθητές της τρίτης λυκείου δηλαδή, αρνούνται μέχρι και να πατήσουν στο σχολείο, θεωρώντας το χάσιμο χρόνου. Δεν ξέρω αν είμαι παράλογος αλλά είναι αδιανόητο ότι ένα μήνα πριν τις πανελλήνιες εξετάσεις, την περάτωση επί της ουσίας του μοναδικού πλέον στόχου του σχολείου έτσι όπως έχει καταντήσει, κανείς δεν πηγαίνει. Από την άλλη το χειρότερο κατ’ εμένα είναι η στάση των καθηγητών, η απραξία τους δηλαδή. Το υποτιθέμενο λειτούργημά τους πλήγεται από παντού, η πολιτεία τους αγνοεί για να μην αναφέρω την αδιαφορία των μαθητών, υπάρχουν μάλιστα τάξεις ή μάλλον οι περισσότερες είναι έτσι που ο μοναδικός που προσέχει το τι λέει είναι ο καθηγητής ο ίδιος, αν βέβαια και αυτός λέει κάτι και δεν έχει εφησυχαστεί με το ότι οι μαθητές πάνε φροντιστήριο.
Θα μπορούσα να γράφω άλλα τόσα για το παπαγαλίζον σύστημα με τη περίσσια άχρηστων πληροφοριών, για την έλλειψη υποδομών, για τη λανθασμένη χρήση του βαθμού, για τις αναχρονιστικές μεθόδους διδασκαλίας αλλά νομίζω ότι ήδη έχω πλατιάσει αρκετά.. Όπως δηλώνει και ο τίτλος όλα όσα είπα σήμερα δεν είναι καινούρια όλοι τα ξέρουν, ευελπιστώ όμως ότι αυτή η επανάληψη θα είναι όντως η μητέρα της μάθησης ή καλύτερα της δραστηριοποίησης. Τελειώνοντας λοιπόν αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι πολλές φορές ο έφηβος χαρακτηρίζεται ως επαναστάτης χωρίς αιτία, πιστεύω ότι σήμερα υπάρχει η αιτία, αυτό που δεν υπάρχει είναι ο σωστός τρόπος επανάστασης!
Ψ.Κ.
