Άκουγα κάποιον πολιτικό προ καιρού στην τηλεόραση να λέει ότι πρέπει να αναλογιστούμε πού ήμασταν πριν λίγα χρόνια και πού είμαστε σήμερα, εννοώντας ότι η ζωή μας έχει βελτιωθεί σημαντικά και δεν πρέπει να μεμψιμοιρούμε...
Είναι νωπές ακόμα οι εντυπώσεις που μας άφησε ο 20ός αιώνας. Για κάποιον που ανασκαλεύει τα παρελθόντα και περιφέρεται στις τελευταίες δεκαετίες του, η εντύπωση που του προκαλεί η εξέλιξη είναι πράγματι συγκλονιστική. Το διάστημα βέβαια που έχει μεσολαβήσει δεν είναι μικρό, αλλά συγκριτικά με τα όσα έχουν σημειωθεί, στον τομέα κυρίως της τεχνολογίας, είναι ελάχιστο. Αν μάλιστα σκεφτεί κανείς πως οι μεγάλες εξελίξεις επιτεύχθηκαν μετά τον β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο μισό του περασμένου αιώνα δηλαδή, τότε η κατάπληξη είναι ισχυρότερη. Μου έρχονται στο νου τα διάφορα βελτιωμένα μοντέλα των τεχνολογικών προϊόντων που κατακλύζουν την αγορά, τα πολυσύνθετα συσκευών τηλεόρασης, κομπιούτερ, cd, fax, αμφίδρομης τηλεόρασης, φωτογραφικών μηχανών, τηλεφώνου με τηλεόραση, εργαλείων, και ό,τι άλλο βάλει ο ανθρώπινος νους. Όλη αυτή η εκπληκτική παράθεση των πολυσχιδών επινοήσεων που καθιστούν τον άνθρωπο ανά πάσα στιγμή πομπό και δέκτη πληροφοριών και μηνυμάτων, εικόνων και εντυπώσεων με κάθε σημείο του πλανήτη, σε οποιοδήποτε σημείο κι αν βρίσκεται ο ίδιος, ξεπερνάει κατά πολύ ό,τι τολμηρότερο μπορούσαμε να φανταστούμε πριν λίγα χρόνια.
Μιλάμε βέβαια για την τεχνολογική ανάπτυξη γιατί κατά τα άλλα δεν νομίζω να άλλαξε και πολύ η ζωή του ανθρώπου. Δούλος της ανάγκης και των στοιχείων της φύσης ήταν πάντοτε και το ίδιο εξακολουθεί να παραμένει, με τη διαφορά ότι τώρα έγινε και δούλος της τεχνολογίας. Η ζωή του βελτιώθηκε μόνο φαινομενικά, στην ουσία ταλαιπωρείται από τις ίδιες καταστάσεις που τον ταλαιπωρούσαν στις αρχές του 20ού αιώνα. Η φτώχεια, η ανασφάλεια, η εκμετάλλευση, η απληστία και η αρπακτικότητα συνανθρώπων μας εξακολουθούν να κυριαρχούν στη ζωή μας και στις αρχές του 21ου αιώνα.
Εκ πρώτης όψεως δημιουργείται η εντύπωση πως όλη αυτή η αλματώδης εξέλιξη στο πέρασμα ενός αιώνα, θα καλυτέρευε κατά ένα ανάλογο ποσοστό τη ζωή μας. Για ποιον άλλον σκοπό παρά για την ανθρώπινη ευτυχία, για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης συντελούνται αυτές οι πρόοδοι; Το αγαθό της επικοινωνίας εκ προοιμίου βελτιώνει, υποτίθεται, τις ανθρώπινες σχέσεις και όσο περισσότερο ευκολύνεται η επαφή ανάμεσα στους ανθρώπους, τόσο και η συνύπαρξή τους θα ΄πρεπε να διευκολύνεται. Είναι όμως έτσι;
Είναι βέβαιο πως οι άνθρωποι των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα θα μακάριζαν εμάς τους μελλοντικούς αν προέβλεπαν την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης. Θα μας μακάριζαν για τις δυνατότητες γνώσης, μελέτης, μόρφωσης. Και οι πιο παλιοί ακόμη, πόσο πιο φωτισμένους, σοφούς, πόσο πιο ευτυχισμένους, αυτάρκεις, ειρηνικούς, φιλικούς και ικανοποιημένους από τη ζωή θα μας φαντάζονταν! Και από ψυχαγωγία χορτάτους, από τέχνες καλλιεργημένους κι απ΄όλα όσα τα μέσα θα μας εξασφάλιζαν. Θα ονειρεύονταν για το μέλλον της εξελιγμένης τεχνολογίας ζωή χαρισάμενη.
Ω, αφελείς, αθώοι και άσοφοι άνθρωποι του παρελθόντος! Όπως σας ήταν ανέφικτο να συλλάβετε την τεχνολογική πρόοδο που έχει επιτευχθεί, τον πλούτο των μέσων που θέτει σήμερα η ηλεκτρονική και ψηφιακή βιομηχανία στη διάθεση της επικοινωνίας, άλλο τόσο αδύνατο ήταν να προβλέψετε πως καθόλου δεν ευτυχήσαμε με όλα αυτά.
Στην εποχή σας η ψυχαγωγία ήταν πιο βαθιά, πιο ουσιαστική, πιο πλήρης. Δεν είχατε τηλεόραση και υπολογιστές, αλλά είχατε Καραγκιόζη, θέατρο και μόλις είχε εμφανιστεί κάτι σαν κινηματογράφος. Η ενημέρωσή σας στηρίζονταν στα λιτά μηνύματα που μετέφερε ο τηλέγραφος, στα όσα έγραφαν οι λίγες τετρασέλιδες εφημερίδες σας και στις συζητήσεις στα καφενεία. Η επιμόρφωσή σας στηρίζονταν σε κανένα βιβλίο απ΄αυτά που λιγοστά εκδίδονταν, καμιά επιφυλλίδα σε κάποια εφημερίδα και όσα κουβεντιάζατε στις διάφορες συναναστροφές σας. Παρ΄όλα αυτά επικοινωνούσατε μεταξύ σας βαθύτερα και πλατύτερα, είχατε χρόνο να σκεφτείτε, να συνομιλήσετε, να ανταλλάξετε ιδέες, να σχετισθείτε. Είχατε την ευκαιρία να αφομοιώσετε μια είδηση, να τη δουλέψετε στο μυαλό σας, να τη σχολιάσετε με άλλους και να την «κρατήσετε» αποθηκευμένη στο νου σας. Με τον ίδιο τρόπο μπορούσατε να «κρατήσετε» την υπόθεση ενός έργου που είδατε στο θέατρο, ένα αστείο που ακούσατε στον Καραγκιόζη, ένα τραγούδι, μια εικόνα στο δρόμο, τη σκέψη κάποιου φίλου. Κι αν χρειάζονταν να επικοινωνήσετε μ΄ ένα δικό σας πρόσωπο σε κάποιο άλλο μέρος, καθόσασταν ήρεμος μ΄ενα φύλλο χαρτί μπροστά σας κι έναν κονδυλοφόρο στο χέρι και ξετυλίγατε με άνεση τα λόγια και τα αισθήματά σας. Ναι, ζούσατε σε μια ειδυλλιακή εποχή από άποψη επικοινωνίας. Κακώς θα μας μακαρίζατε.
Θα πείτε βέβαια πως η ζωή δεν είναι μόνον η επικοινωνία, είναι κι άλλα πράγματα πιο ουσιώδη. Σωστά. Είναι η δουλειά, η μόρφωση, η Παιδεία, η σωστή διατροφή, η υγεία κυρίως και βέβαια η ψυχαγωγία, η ελευθερία, η ειρήνη.
Αλίμονο! Θάθελα να μας βλέπατε απο καμιά γωνιά. Θα διαπιστώνατε πόσο ευτυχείς είμαστε, πόση δουλειά έχουμε, πόση ανεργία, πόση ανασφάλεια για το μέλλον. Θα διαπιστώνατε το επίπεδο μόρφωσης και Παιδείας, τη λειψή μας περίθαλψη. Έχουμε πληθώρα γιατρών, αλλά προβληματική περίθαλψη, απεριόριστες προσφορές ψυχαγωγίας, αλλά αδυναμία διασκέδασης. Όσο για ελευθερία, είναι σίγουρο ότι δεν πετύχαμε και πολλά, ενώ έχουν τεχνολογικά και πολιτικά αναπτυχθεί οι δυνατότητες περιορισμού της. Για ειρήνη ας μη κάνουμε λόγο. Κυριαρχεί η «ισορροπία» του τρόμου. Και βέβαια ας μην αναφερθούμε στη σωστή διατροφή, σε μια εποχή όπου η νοθεία, η κερδοσκοπία και η ακρίβεια οργιάζουν.
Κακώς μας μακαρίζατε. Ευτυχώς για σας δεν θα διαπιστώσετε ποτέ την πλάνη σας. Εκτός αν στο μέλλον η πρόοδος μας επιτρέψει να φτάσουμε ως εκεί που είσαστε...
