Ανάμεσα στις παρυφές της Οίτης και τις ακτές του Μαλιακού, βρίσκεται ο στενωπός του Καλλιδρομίου όρους, που εκτείνεται από τη Θεσσαλία ως τη Λοκρίδα. Εκεί υπάρχει μία στενή λωρίδα γης, τα στενά, από όπου εκρέουν θερμές πηγές θειούχων υδάτων σε πετρώδες έδαφος, εξ ου και το όνομα Θερμοπύλες: Ετυμολογικά, η ονομασία σημαίνει Θερμές Πύλες, πέρασμα όμοιο με πύλη. Στράβων
Η μάχη στις Θερμοπύλες ήταν η επιτομή των Ελληνοπερσικών πολέμων. Τον Αύγουστο του 480 π.Χ. μια μικρή ελληνική δύναμη, με επικεφαλής το βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα και ένα εκλεκτό σώμα από ειδικά επιλεγμένους Σπαρτιάτες, αντιστάθηκε σε έναν τεράστιο αυτοκρατορικό περσικό στρατό εισβολέων, υπό την προσωπική αρχιστρατηγία του Ξέρξη, του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας. Η αρχαία ελληνική φράση «Μολών λαβέ» είναι η πασίγνωστη ιστορική απάντηση του Λεωνίδα στην απαίτηση των Περσών για «γή και ύδωρ», φράση η οποία έμεινε αθάνατη στην παγκόσμια ιστορία και χάρισε υστεροφημία στο Λεωνίδα ως παγκόσμιο πρότυπο, θεματοφύλακα πάτριων αρχών, νόμων και καθήκοντος.
Από το τέλος εκείνης της πολύνεκρης μάχης, μέχρι και σήμερα, η θυσία του Λεωνίδα και τόσων αντρών, σε εκείνο το σημείο, αποτελεί λαμπρό παράδειγμα ηρωισμού και αλτρουισμού. Η θυσία αυτή έγινε αντικείμενο εξύψωσης ηθικού πολλών στρατών από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική εποχή μέχρι και το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρχαίοι και νεότεροι Έλληνες αλλά και ξένοι συγγραφείς έχουν χρησιμοποιήσει τη μάχη των Θερμοπυλών ως εξαιρετικό παράδειγμα ανδρείας, αυτοθυσίας και άκαμπτης πίστης ενάντια σε δυσμενείς περιστάσεις.
« Ώ ξειν', ἀγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα,
τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι »
(Επιτάφιος των Θερμοπυλών, επίγραμμα Σιμωνίδου)
Οι Θερμοπύλες είναι ένας τόπος μαρτυρίας, ο οποίος αποπνέει τις «παράδοξες» πολιτισμικές αξίες των Σπαρτιατών, που έκαναν τον Ξέρξη να απορεί για εκείνους τους τρομερούς πολεμιστές, που χτένιζαν τα μαλλιά τους, καθώς ετοιμάζονταν να δεχτούν έναν ωραίο θάνατο.
Έκτοτε, οι Θερμοπύλες αποτελούν το κύριο συστατικό του σπαρτιατικού μύθου. Το αρχαίο ιδανικό, συμπυκνωμένο στο μύθο των Θερμοπυλών, εξακολουθεί και αντηχεί σήμερα: είναι η ιδέα ότι υπάρχουν κάποιες αξίες, όπως η ελευθερία, για τις οποίες αξίζει να πεθάνει, αλλά και να ζήσει κανείς! Η ελευθερία εκείνη αποτέλεσε την προϋπόθεση για το πολιτισμικό επίτευγμα της δυτικής κουλτούρας και της πολιτικής παράδοσης, της οποίας η Σπάρτη αποτέλεσε και αποτελεί το πρωταρχικό παράδειγμα.
Από το 1996 έως και σήμερα, κάθε Αύγουστο, φορείς από όλη την Ελλάδα αποδίδουν φόρο τιμής, κατά τα πάτρια, στους θερμοπυλομάχους με κατάθεση στεφάνων, σπονδές και ύμνους σε Θεούς και Ήρωες.
Το όνομά τους θα μείνει αθάνατο όσο υπάρχουν ιδανικά, όσο υπάρχουν αξίες, όσο υπάρχουν άνθρωποι με συνείδηση, αδέκαστοι και ευπατρίδες.
Αθανάσιος Δαρδούμπας
Πρόεδρος Φιλοσοφικού Ομίλου Θεσσαλίας «Η Μήτις»
