Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι η Εορτή που εμφανίστηκε τον 5ο αιώνα - επί αυτοκράτορα Μαρκιανού, που έκτισε έναν ναό στον κήπο της Γεθσημανή, στον τόπο όπου σύμφωνα με την παράδοση θάφτηκε η Θεοτόκος.
Στις δεκατέσσερις πρώτες ημέρες του Αυγούστου ψάλλεται η ακολουθία του Μικρού και του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος για τη Θεοτόκο. Τα τροπάρια των κανόνων αυτών εξαίρουν τη θέση της Παναγίας ως μεσίτριας των ανθρώπων προς τον Θεό και εκφράζουν την ταπείνωσή τους για το γεγονός της Κοίμησης της Θεοτόκου, που εορτάζεται στις 15 Αυγούστου.
Η Παναγία ακολούθησε κι αυτή ταπεινά και σεμνά την κοινή μοίρα των ανθρώπων. Μόνο που δεν πέθανε, αλλά μετέστη ολόσωμη στον ουρανό. Στο απολυτίκιό της κρύβεται η θεολογική ερμηνεία τής Κοιμήσεώς Της:
«Εν τη Γεννήσει την παρθενίαν εφύλαξας, εν τη Κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλιπες Θεοτόκε, μετέστης προς την ζωήν, Μήτηρ υπάρχουσα της ζωής, και ταις πρεσβείαις ταις σαις λυτρουμένη, εκ θανάτου τας ψυχάς ημών».
Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας. Όλο το Δεκαπενταύγουστο οι παλιοί Αθηναίοι περνούσαν με βαθιά κατάνυξη. Οι εκκλησίες ήταν ασφυκτικά γεμάτες από τις πέντε το απόγευμα έως τις εννιά.
Οι Έλληνες είναι βαθιά θρησκευτικός λαός. Όπου κι αν πας, σε πόλη ή σε ύπαιθρο, σε πολιτεία ή χωριουδάκι, συναντάς ένα σωρό εκκλησίες και ξωκλήσια σε ονόματα των αγίων της Ορθοδοξίας. Μα οι περισσότεροι ναοί, μικροί ή μεγάλοι, είναι αφιερωμένοι στην Παναγία.
Γυναίκες και άντρες, γέροι και νέοι, παιδιά, μικροί - μεγάλοι δεν παραλείπουν να της ανάβουν το κερί της πλούσιο ή φτωχό. Όλη η Ελλάδα μοσχοβολάει αυτές τις ημέρες λιβάνι. Ακούς καλλίφωνες ψαλμωδίες και τις καμπάνες να χτυπούν μέσα στο καλοκαιρινό απόβραδο με μια παράξενη μελαγχολία.
Ανήμερα 15 Αυγούστου γίνονται πανηγύρια, χοροί και φαγοπότι.
Τέτοια ομορφιά πουθενά αλλού δεν συναντάς! Δεν υπάρχει άλλη γυναικεία μορφή σ’ όλο τον κόσμο που να αγαπήθηκε τόσο όσο η Παναγία! Όποιος θέλει να καταλάβει πόσο στενά «με τον βίο εν γένει των Ελλήνων σχετίζεται η Παρθενομήτωρ», καθώς και τη λατρεία που της επιφύλαξε ο ελληνικός λαός, ο οποίος συνέδεσε το πρόσωπό της με τις διάφορες εθνικές περιπέτειες, όπου την είχε βοηθό και συμπαραστάτη, δεν έχει παρά να λάβει υπόψη τις πάμπολλες προσωνυμίες, τα χαρακτηριστικά που της δόθηκαν και κυρίως, όμως, δεσπόζουν τα αθηναϊκά της ονόματα = Παναγία Πονολύτρια, Ελεούσα, Ελεημονήτρια, Παρηγορήτισσα, Γιάτρισσα, Χαριτωμένη, Θεοσκέπαστη, Μεγαλομάτα, Ηλιόκαλη, Φανερωμένη, Χρυσοδαφνιώτισσα, Μεσίστρια, Βροχάρισσα, Ξενοπούλου, Γοργοεπίκοος, Κεχαριτωμένη, Γλυκοφιλούσα, Θαλασσινή, Οδηγήτρια, Ευαγγελίστρια, Βαρκού, Πλατυτέρα, η Παναγία με τα χίλια λατρευτικά ονόματα!
Τόσος είναι ο σεβασμός προς την Παναγία, ώστε ουδέποτε το όνομα αυτό δίδεται σε γυναίκα. Μπορεί να ακούσεις Παναγιώτα, Μαρία - Παναγία, όμως, ποτέ!
Η σιωπή είναι ο καλύτερος τρόπος που διαθέτουμε για να τιμήσουμε τη μητέρα του Θεού στη μεγάλη εορτή της Κοιμήσεώς Της. Όχι γιατί έτσι εκφράζουμε απέραντο σεβασμό και το δέος με το οποίο διακατέχονται «αι γενεαί πάσαι» ενώπιον του αρρήτου μυστηρίου της, αλλά επειδή η σιωπή υπήρξε ο τρόπος της ζωής της. Δεν γεννήθηκε για να μιλά, δεν είχε θέση στον κόσμο των σοφών, αλλά ανήκε μάλλον στην κατηγορία των νηπίων. Όχι μόνο επειδή ενηπίαζε «τη κακία», αλλά προπαντός γιατί δεν της χρειάστηκε ποτέ η ανθρώπινη σοφία και γνώση, η επιστήμη ή η τέχνη. Δεν ανήκε στην κατηγορία οποιασδήποτε κουλτούρας, ήταν εντελώς ακαλλιέργητη στα γήινα και γι’ αυτό πανανθρώπινη, ενιαία και όντως οικουμενική. Προορισμένη να καταστεί «Μήτηρ πάντων των ζώντων» και να φέρει σε αίσιο πέρας το ρόλο της προμήτορος Εύας!
Έπρεπε να ανήκει σε όλους από το να της ανήκουν όλοι. Να μπορούν να στρέφονται όλοι, πλούσιοι και φτωχοί, δίκαιοι και άδικοι, αγράμματοι και μορφωμένοι, αμαρτωλοί και κάθε λογής ανυπόληπτοι.
Η Παναγία ως μητέρα του Ιησού και ως μάνα του κόσμου, ως προστάτιδα των φτωχών, των αδικημένων, των χτυπημένων από τη μοίρα, των μανάδων που υποφέρουν, των παιδιών που ορφάνεψαν από μάνα, συμπαραστάτρια στις πιο δύσκολες στιγμές του ανθρώπου, αυτή που η αναφορά και μόνο στο όνομά Της γίνεται βάλσαμο και οπλίζει με σθένος ψυχικό την ψυχή του ηττημένου, λατρεύτηκε με πάθος σ’ όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και στην Ελλάδα της θάλασσας και ιδιαίτερα του αιγαιοπελαγίτικου χώρου. Μέσα από το πλήθος των ονομασιών της Παρθένου Μαρίας αναδεικνύονται ισάριθμα πρόσωπα, το καθένα με δική του υπόσταση και οντότητα, δηλώνοντας κάθε φορά την κάθοδο της Παναγίας από τους ουρανούς των Αγγέλων στη γη των ανθρώπων. Και κάθε φορά που οι άνθρωποι την αναγνωρίζουν και την ονομάζουν η Παναγία των Ουρανών, χαμογελάει και ένα θαύμα ζωής συντελείται σε έναν άνθρωπο πάνω στη γη!
ΗΛΙΑΣ ΝΤΙΚΟΥΛΗΣ
Καθηγητής Θεολόγος
