Η υγιεινή διατροφή στις μέρες μας φαίνεται να αποκτά την αξία φιλοσοφικού συστήματος. Είναι η διεθνής γραμματική της μακροζωίας, η συνταγή για τον νέο τύπο αγέραστων κυττάρων που θα μας μεταμορφώσει όλους, λίγο - πολύ, σε άτομα που σφύζουν απο υγεία. ΄Απαχο γιαούρτι, μαρμελάδες χωρίς ζάχαρη, βούτυρο χωρίς λίπος, κατάλληλο για μείωση της χοληστερίνης (!), αλλά και συμπληρώματα διατροφής, βιταμίνες σε κάψουλες, γιαπωνέζικα φύκια και άλλες ουσίες, συναγωνίζονται στα ράφια των σούπερ μάρκετ και των ειδικών καταστημάτων με τα προϊόντα παλαιού τύπου τα γνωστά και τα προβλέψιμα. Κι επειδή το σούπερ μάρκετ είναι πια μέτρο και δείκτης του πολιτισμού μας μπορεί να βγάλει κανείς «διδακτικά συμπεράσματα» απ΄αυτή την επέλαση των υγιεινιστών.
Η υγεία στις μέρες μας είναι ιδεολογία αλλά και αντικείμενο κερδοσκοπίας για κάποιους. Πηγές της αγοράς θεωρούν ότι μια νέα «μόδα», που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι προϊόν του μάρκετινγκ των βιομηχανιών τροφίμων – ελληνικών και πολυεθνικών – βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ηδη εκατοντάδες προϊόντα τροφίμων «υγιεινής διατροφής» κατακλύζουν τα ράφια και τα ψυγεία των σούπερ μάρκετ και των συναφών καταστημάτων. Ανάλογα προσαρμόζεται και η διαφήμισή τους προσπαθώντας να κερδίσουν τις προτιμήσεις των καταναλωτών, προβάλλοντας στη συσκευασία τους διάφορους ισχυρισμούς υγείας ή, όπως αλλιώς λέγονται, ισχυρισμούς διατροφής.
Στην ευρωπαϊκή αγορά αυτή η κατηγορία των προϊόντων «πουλάει τρελά», μου έλεγε άνθρωπος της αγοράς. Η εφευρετικότητα όμως των τμημάτων μάρκετινγκ ως επί το πλείστον ή των τμημάτων έρευνας, επίσης σε αρκετές περιπτώσεις κρύβει ένα κοινό «μυστικό». Πέραν του αυτονόητου, που είναι η αύξηση των πωλήσεων της κάθε εταιρίας και η βελτίωση της θέσης της στην αγορά, αυτού του είδους τα προϊόντα υγιεινής διατροφής έχουν υψηλότερη τιμή που φτάνει ακόμη και στο 50 % έναντι των «συμβατικών» προϊόντων. Η ανανέωση της συσκευασίας, η αναγραφή του «ισχυρισμού υγείας» και η ανάλογη διαφήμιση δίνει τη δυνατότητα επαναλανσαρίσματος ήδη κυκλοφορούντων προϊόντων ως νέων προϊόντων, που η τιμή τους είναι φυσικά πολύ υψηλότερη.
Βέβαια αυτή η «μόδα» που επιχειρεί δήθεν να ικανοποιήσει τις ανάγκες όλο και μεγαλύτερου τμήματος των καταναλωτών προς υγιεινότερα – υποτίθεται – προϊόντα, είναι προϊόν σοφών μάναντζερ. Στα χρόνια μας γενικεύτηκε η χρήση της ετικέτας που αναφέρει τη διατροφική αξία ενός προϊόντος σε φυτικές ίνες, βιταμίνες, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπαρά και ανόργανα άλατα. Στην εποχή μας επίσης συνεργάζονται αποδοτικά οι κατασκευάστριες βιομηχανίες και εταιρίες με γιατρούς και φαρμακοποιούς, προς το κοινό συμφέρον φυσικά. Τεράστια ποσά δαπανώνται ετησίως από τις επιχειρήσεις αυτές για ιατρικά ερευνητικά προγράμματα που προσθέτουν και το ανάλογο κύρος στα προϊόντα τους. Εταιρίες διαιτητικών ειδών διατροφής αποστέλλουν τακτικά δείγματα των νέων προϊόντων τους σε γιατρούς και διαιτολόγους. Όσο για τους φαρμακοποιούς δεν μπορούν πλέον να επαναπαυθούν στη συνταγογραφία. Ένα σύγχρονο φαρμακείο που σέβεται τον εαυτό του συνήθως τοποθετεί στα ράφια του και μερικές σειρές «υγιεινών προϊόντων» σε κάψουλες ή σκόνη.
Το φαινόμενο ξεκίνησε απο την Αμερική όπου εκατομμύρια καταναλωτές καταφεύγουν καθημερινά σε συμπληρώματα διατροφής και ανάλογα προϊόντα για να αντικαταστήσουν σταδιακά τη ζάχαρη ή το λίπος. Ακολούθησαν οι Γιαπωνέζοι με προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, επεξεργασμένα φύκια, ένζυμα, φυτικές αμπούλες εναντίον του γήρατος. Και μοιραία ήρθε η επέκταση στην Ευρώπη όπου με πολύ κομψό τρόπο η υγιεινή διατροφή προήχθη σε αντικαταθλιπτικό.
Οι σημερινοί καταναλωτές, κάτοικοι της καρέκλας τους, δρομείς του άγχους και των αναγκών σε απρόσωπες πόλεις, το μόνο που μπορούν να κάνουν για να σώσουν την ψυχή τους, είναι να σώσουν το σώμα τους. Αφού έφαγαν εκατοντάδες χάμπουργκερ, πίτσες και προτηγανισμένες πατάτες, εισέπνευσαν εξατμίσεις αυτοκινήτων και πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε θρανία και σε γραφεία, αποφασίζουν σήμερα μαζικά να προστατεύσουν τον εαυτό τους ακριβοπληρώνοντας προϊόντα «υγιεινής διατροφής», βιταμίνες, μεταλλικό νερό και μαύρο ρύζι...
Οι ψυχολόγοι λένε ότι το στόμα συνδέεται με βασικές ανθρώπινες επιθυμίες και ότι το υπερβολικό φαγητό είναι ένας εναλλακτικός τρόπος για να εκδηλώσει κανείς την ανάγκη του για τρυφερότητα. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερα συνδυαστικός νους για να υποθέσει κανείς ότι τα συμπληρώματα διατροφής και τα προϊόντα υγιεινής είναι η παρηγοριά του καταναλωτή μπροστά στη χαμένη του υγεία και ισορροπία.
Θα περίμενε βέβαια κανείς ότι η «μόδα» των υγιεινών διατροφικών προϊόντων και πολυφαρμάκων δεν θα έβρισκε γόνιμο έδαφος στη χώρα μας εξαιτίας της περίφημης μεσογειακής διατροφής. Αλλά όχι, γελαστήκαμε. Στις εφημερίδες διαβάζουμε ότι μία εκ των ελληνικών ανωνύμων εταιριών που εισάγει είδη υγιεινής διατροφής έφτασε σε πωλήσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο. Και ότι στην Ελλάδα διαθέτουμε πάνω από 600 σημεία πώλησης υγιεινών τροφών αν εξαιρέσουμε τα σούπερ μάρκετ και τους πάγκους πώλησης βιολογικών προϊόντων στις Λαϊκές και στα μανάβικα.
Έγιναν λοιπόν και οι Έλληνες υγιεινιστές, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό ή πρόκειται απλώς για την τάση μιας «μόδας» με συμπεριφορές και νόρμες που διεθνοποιούνται; Αν συμβαίνει το δεύτερο, έχω την εντύπωση ότι και στον τομέα αυτόν οι κερδοσκόποι θα βρούν μπροστά τους δύσκολες μέρες και θα αναγκαστούν να τροποποιήσουν τα «κόλπα» τους και την τακτική τους, καθώς οι υψηλές τιμές αυτών των προϊόντων τα καθιστούν απαγορευτικά για τον μέσο καταναλωτή, αλλά και γιατί οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της αγοράς αποκαλύπτουν, όλο και συχνότερα, τα διάφορα τεχνάσματα που χρησιμοποιούνται για να επιβληθούν ως «υγιεινά».
