* Από τον Βασίλειο Βλάχο
Από το 1995 έως το 2010 υπήρξε παχυλή χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την Παιδεία. Το αποτέλεσμα ήταν να ιδρυθούν δεκάδες νέα Τμήματα σε όλη την Ελλάδα και να γίνουν τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές. Ορισμένες από αυτές τις επενδύσεις αποδείχθηκαν εξαιρετικά πετυχημένες, σε πολλές άλλες όμως περιπτώσεις τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Το γενικότερο κλίμα της εποχής ήταν να ξοδεύουμε ασύστολα και χωρίς πρόγραμμα σε αμφίβολα σχέδια ακολουθώντας πιστά τη ρήση “Έχει ο Θεός!”
Το 2010 η κρίση μας βρήκε παντελώς απροετοίμαστους. Οι περικοπές στον προϋπολογισμό των ιδρυμάτων, το κούρεμα στα αποθεματικά μαζί με το πάγωμα των προσλήψεων έχουν φέρει τα ΑΕΙ στα όρια τους. Παρά τις προσπάθειες που κάνουν νυχθημερόν οι διοικήσεις των ιδρυμάτων για να κλείσουν τρύπες, να καλύψουν τα κενά και να λειτουργήσουν αξιοπρεπώς, η γενικότερη αντίληψη που επικρατεί στα ΑΕΙ είναι “Βοήθεια Παναγιά να βγει το εξάμηνο”.
Συνεχίζοντας την θρησκευτική προσέγγιση, καθότι η λογική ανάλυση δε φαίνεται να βοηθάει ιδιαίτερα στην Ελλάδα, μπορούν να καταγραφούν τα βασικά προβλήματα της Παιδείας με την μορφή 7+1 θανάσιμων αμαρτημάτων για τα ΑΕΙ (Πανεπιστήμια και ΤΕΙ). Τα όσα ακολουθούν αφορούν γενικές παρατηρήσεις που σχετίζονται με παραδείγματα από όλη την Ελλάδα.
Πρώτο Θανάσιμο Αμάρτημα: Κομματοκρατία
Όλος ο δημόσιος τομέας υποφέρει από αυτό, αλλά στα Πανεπιστήμια είναι χειρότερα, γιατί όχι μόνο είμαστε αναγκασμένοι να υφιστάμεθα ανθρώπους που έχουν ως μοναδικό προσόν την κομματική τους ταυτότητα, αλλά γιατί πολλές φορές τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ ανοίγουν, κλείνουν, καταλαμβάνονται ή και ακόμα καίγονται στα πλαίσια κομματικών σκοπιμοτήτων και ιδεολογιών. Όσο γρηγορότερα αντιληφθούμε ότι τα ΑΕΙ είναι χώροι διδασκαλίας και έρευνας τόσο καλύτερα θα είναι για όλους μας.
Δεύτερο Θανάσιμο Αμάρτημα: Νεποτισμός
Σε πολλές σχολές, ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα παρατηρείται το φαινόμενο οι καθηγητές να διορίζουν τα παιδιά τους ή/και άτομα του συγγενικού τους περιβάλλοντος. Το ίδιο ισχύει και για όλες τις άλλες κατηγορίες προσωπικού. Αυτό πρέπει να σταματήσει.Τα δημόσια Πανεπιστήμια και ΤΕΙ πρέπει να είναι ανοιχτά σε όλους όσους διαθέτουν τα προσόντα να σταδιοδρομήσουν σε αυτά και όχι μόνο σε όσους έχουν “Μπάρμπα από τη Κορώνη”.
Τρίτο Θανάσιμο Αμάρτημα: Άκρατος Τοπικισμός
Καλό είναι να έχει κάθε πόλη εισοδήματα από τους φοιτητές της, αλλά πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Χρειάζονται υποδομές όπως αίθουσες, αμφιθέατρα, εργαστήρια, βιβλιοθήκες, γραφεία, εστιατόρια, λέσχες, γυμναστήρια, εστίες κλπ. Συνεπώς αν θέλουμε βιώσιμα ΑΕΙ θα πρέπει να επενδύσουμε σε οργανωμένα campus ή να είμαστε έτοιμοι να πληρώσουμε το ασύμφορο κόστος για να συντηρούμε πολλαπλές υποδομές. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να βρεθούν λύσεις και τρόποι για την πολύπλευρη αξιοποίηση των χώρων τους.
Τέταρτο Θανάσιμο Αμάρτημα: Ωχαδερφισμός
Οι τοπικές κοινωνίες δε πρέπει να αρκούνται στον αριθμό των φοιτητών που θα δαπανήσουν το εισόδημα των γονιών τους. Αντίθετα πρέπει να ενδιαφέρονται και να παρεμβαίνουν ενεργά στη πορεία του ιδρύματος, στο αντικείμενο των σχολών και σε ότι άλλο κρίνουν σκόπιμο. Τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ είναι αναπόσπαστα κομμάτια τους. Το ίδιο ισχύει και για τους αποφοίτους τους, το προσωπικό τους αλλά και τους φοιτητές.
Πέμπτο Θανάσιμο Αμάρτημα: Υποχρηματοδότηση
Οι δαπάνες για την παιδεία και ειδικότερα για την έρευνα είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη με ποσοστό μόλις 0,69%, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να κινηθεί στο 3%. Επίσης το πάγωμα των προσλήψεων και οι αθρόες συνταξιοδοτήσεις καθιστούν τα ιδρύματα μη λειτουργικά. Ότι και να κάνουν οι διοικήσεις και οι καθηγητές των ιδρυμάτων όσο και να προσπαθήσουν, υπάρχουν όρια στο τι μπορούν να επιτύχουν χωρίς προσωπικό και χωρίς χρήματα.
Έκτο Θανάσιμο Αμάρτημα: Γραφειοκρατία
Το υπουργείο και γενικότερα οι κεντρικές υπηρεσίες για το φόβο των Ιουδαίων έχουν ξεπεράσει κάθε όριο γραφειοκρατίας. Μια άκρως σουρεαλιστική εμπειρία είναι η συμμετοχή σε κάποιο εθνικό ερευνητικό πρόγραμμα λόγω της γραφειοκρατίας που τα διέπει. Συνήθως, ο απαιτούμενος εξοπλισμός με τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις,παραλαμβάνεται μετά τη λήξη του έργου, ενώ τα πειραματικά αποτελέσματα που προκύπτουν από την χρήση του εξοπλισμού πρέπει να έχουν παραδοθεί αρκετά νωρίτερα.
Έβδομο Θανάσιμο Αμάρτημα: Έλλειψη Σχεδιασμού
Κλασικό παράδειγμα για αυτό είναι το μπάχαλο με τις μετεγγραφές που έγιναν φέτος. Πως μπορεί ένα ίδρυμα να κάνει οποιοδήποτε σχεδιασμό για οτιδήποτε, όταν δεν ξέρει καν πόσους φοιτητές έχει. Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν για τον προϋπολογισμό, για το θεσμικό πλαίσιο και για τον αριθμό εισακτέων. Σε ένα ελληνικό ΑΕΙ είναι σχεδόν αδύνατον να προγραμματιστεί οτιδήποτε σε χρονικό ορίζοντα μεγαλύτερο των 3-4μηνών.
Όγδοο Θανάσιμο Αμάρτημα: Στασιμότητα
Τα ελληνικά ΑΕΙ δεν δίνουν την δυνατότητα σε νέα άτομα να δοκιμασθούν και να κριθούν σε θέσεις ευθύνης. Είναι αδιανόητο η Ελλάδα και η Ιταλία να έχουν σαραντάρηδες πρωθυπουργούς και ένα περιφερειακό ΤΕΙ να μην μπορεί να έχει υπεύθυνο βιβλιοθήκης ένα νέο καθηγητή χαμηλότερης βαθμίδας.
Η κριτική χωρίς προτάσεις αρμόζει περισσότερο σε καφενειακές αναλύσεις και λιγότερο στο δημόσιο διάλογο που πρέπει επιτέλους να γίνει για αυτό το σοβαρό θέμα. Συγκεκριμένες προτάσεις θα ακολουθήσουν στο δεύτερο μέρος του άρθρου.
* Ο Δρ. Βασίλης Βλάχος, είναι Καθηγητής Εφαρμογών στο ΤΕΙ Θεσσαλίας και υπεύθυνος Τύπου στο «Ποτάμι» Λάρισας
