* Του Δρ Αργύρη Β. Ντόβα, τ. διευθυντή Β΄ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας και Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας
Ανησυχία προκαλεί στους κατοίκους πολλών περιοχών της χώρας μας η συνεχής εμφάνιση, από το έτος 2010 και εντεύθεν, κρουσμάτων της λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου, που μεταδίδεται κυρίως με το τσίμπημα των μολυσμένων κουνουπιών. Ήδη, για το 2013, 6 κρούσματα έχουν καταγραφεί (4 στην Ανατολική Αττική και 2 στην περιοχή της Θεσσαλονίκης).
Ο ιός του Δυτικού Νείλου (ΙΔΝ) είναι ένας RNA ιός, που ανήκει στην οικογένεια των φλαβοϊών (Flavivirus της οικογένειας Flaviviridae). Στην οικογένεια αυτή επίσης περιλαμβάνονται: ο ιός του Δάγγειου πυρετού, ο ιός του κίτρινου πυρετού, ο ιός της Ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας κ.ά.
Η λοίμωξη από τον ΙΔΝ είναι εποχική και μπορεί να εμφανιστεί, είτε υπό μορφή επιδημίας, είτε υπό τη μορφή μεμονωμένων κρουσμάτων, διαρκεί δε από τις αρχές του καλοκαιριού μέχρι και τον Σεπτέμβριο. Η κύρια δεξαμενή του ΙΔΝ στη φύση είναι πρωτίστως τα άγρια πουλιά, που παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό ιαιμίας (κυκλοφορία του ιού στο αίμα), με αποτέλεσμα τη μετάδοση στα κουνούπια, που τσιμπούν τα πουλιά αυτά. Τα κουνούπια είναι οι ενδιάμεσοι βιολογικοί ξενιστές και κυρίως τα ορνιθόφιλα αρσενικά κουνούπια του γένους Culex. Στον κύκλο μετάδοσης: πτηνά-κουνούπια- πτηνά, περιλαμβάνεται και ο άνθρωπος, τα ιπποειδή (άλογα), καθώς και άλλα ζώα.
Επιδημιολογία: Ο ιός απομονώθηκε πρώτη φορά το 1937 στην περιοχή του Δυτικού Νείλου στην Ουγκάντα. Η λοίμωξη όμως αυτή αρχίζει να αποκτά ιδιαίτερο υγειονομικό ενδιαφέρον από το έτος 1990 και μετά, εξ αιτίας της αύξησης του αριθμού των κρουσμάτων σε ανθρώπους και σε ζώα, σε διάφορα μέρη του κόσμου. Πιστεύεται ότι ο ιός έχει εξαπλωθεί παγκοσμίως από τα αποδημητικά πουλιά, που ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις
Η νόσος καταγράφηκε επίσημα στη Ρουμανία το 1996, ενώ μεγάλη έξαρση παρατηρήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1999, με επακόλουθο την εξάπλωση του ιού σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ. Πρόσφατα έχουν αναφερθεί επιδημίες ή μεμονωμένα κρούσματα στη Ρουμανία, στην Ουγγαρία, στην Πορτογαλία και στη Ρωσία.
Η δεύτερη μεγάλη έξαρση της νόσου στην Ευρώπη παρατηρήθηκε, από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο του 2010, στη Βόρεια Ελλάδα, με 262 εργαστηριακώς επιβεβαιωμένα κρούσματα.
Συμπτώματα: Η λοίμωξη από τον ΙΔΝ κατά κανόνα είναι ασυμπτωματική, δηλαδή οι περισσότεροι άνθρωποι (περίπου το 80%) δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα. Όμως, περίπου ένας στους τέσσερις (ποσοστό 20%) εμφανίζει τον περίφημο πυρετό του Δυτικού Νείλου Ο ασθενής μπορεί επίσης να εμφανίσει εύκολη κόπωση, κεφαλαλγία, πόνο στους μυς και στις αρθρώσεις, ναυτία, εμετούς, δερματικό εξάνθημα και ίσως και διόγκωση των λεμφαδένων.
Τα συμπτώματα εμφανίζονται περίπου 2 - 14 ημέρες μετά το τσίμπημα του κουνουπιού και συνήθως περνούν από μόνα τους μετά από 3 - 10 ημέρες νόσησης. Σε λιγότερο από έναν στους 100 ασθενείς (ποσοστό 1% περίπου), εμφανίζεται η σοβαρή μορφή της νόσου με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), όπως η εγκεφαλίτιδα (εμφανίζεται με πυρετό και διαταραχές του επιπέδου συνειδήσεως) και / ή η μηνιγγίτιδα (εμφανίζεται με πυρετό, κεφαλαλγία και δυσκαμψία του αυχένα), ενώ σπανιότερα μπορεί να εμφανιστεί μια εικόνα που μοιάζει με πολιομυελίτιδα, με εκδήλωση χαλαράς παράλυσης των μυών, κώμα και ίσως και θάνατο.
Παράγοντες κινδύνου: Ο συνολικός κίνδυνος μόλυνσης και νόσησης από τον ΙΔΝ εξαρτάται από:
α) Την εποχή του έτους. Η πλειονότητα των κρουσμάτων παρατηρείται μεταξύ των μηνών Ιουλίου και Σεπτεμβρίου.
β) Τη γεωγραφική περιοχή. Τα περισσότερα κρούσματα συνέβησαν στις εύκρατες χώρες του Δυτικού ημισφαιρίου.
γ) Τον χρόνο παραμονής στο εξωτερικό περιβάλλον. Η μακρά παραμονή ή η εργασία σε εξωτερικούς χώρους ενέχει μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό, μέσω τσιμπήματος από μολυσμένο κουνούπι.
Σε περίπτωση μόλυνσης, ο κίνδυνος εκδήλωσης σοβαρής νόσου είναι μεγαλύτερος στα άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών και στα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (καρκινοπαθείς, μεταμοσχευμένοι και οι λαμβάνοντες ανοσοκατασταλτικά φάρμακα).
Διάγνωση: Η διάγνωση της λοίμωξης από τον ΙΔΝ μπορεί να επιτευχθεί μετά από συνδυασμό του ιστορικού και των κλινικών συμπτωμάτων της νόσου με τις ειδικές εξετάσεις, που αφορούν στον ίδιο τον ιό.
Οι ειδικές εξετάσεις είναι αναγκαίες μόνο στις περιπτώσεις, όπου η κλινική συμπτωματολογία είναι σοβαρή και εκδηλώνεται από το ΚΝΣ. Στις εν λόγω εξετάσεις περιλαμβάνονται:
α) Η ανίχνευση υψηλού τίτλου αντισωμάτων έναντι του ΙΔΝ στο αίμα και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ).
β) Η ανίχνευση του ιού μετά από καλλιέργεια αίματος και ΕΝΥ του ασθενούς. γ) Η αντίδραση της αλύσου της πολυμεράσης (PCR), η οποία αποτελεί ειδική μοριακή βιολογική εξέταση ελέγχου του DNA του ιού. δ) Το εγκεφαλογράφημα και η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να φανούν χρήσιμες.
Θεραπευτική αντιμετώπιση: Οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν από τη λοίμωξη του ΙΔΝ χωρίς θεραπεία. Στις ήπιες μορφές της νόσου εφαρμόζεται συμπτωματική θεραπεία (χορήγηση αναλγητικών και αντιπυρετικών φαρμάκων). Σε σοβαρές όμως περιπτώσεις, η έντονη υποστηρικτική θεραπεία ενδείκνυται απόλυτα και περιλαμβάνει: νοσηλεία του ασθενούς στο Νοσοκομείο, παρεντερική χορήγηση υγρών, παρεντερική διατροφή, διατήρηση ελεύθερων των αεροφόρων οδών (ορισμένοι ασθενείς χρειάζονται διασωλήνωση και μηχανική υποστήριξη της αναπνοής), προληπτική μέριμνα για την αποτροπή εμφάνισης δευτερογενών λοιμώξεων, καθώς και επαρκή και ενδεδειγμένη νοσηλευτική φροντίδα.
Πρόληψη: Προς το παρόν δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του ΙΔΝ. Ο μόνος τρόπος περιορισμού του κινδύνου μόλυνσης είναι η αποφυγή επαφής με τα κουνούπια, κατά τη χρονική περίοδο από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Ως εκ τούτου, απαιτείται, περιορισμός των δραστηριοτήτων μας σε εξωτερικούς χώρους, καθώς και αυτοπροστασία έναντι των κουνουπιών, η οποία συνίσταται:
α) Στην ένδυσή μας με μακρυμάνικα πουκάμισα και μακριά παντελόνια και κάλτσες.
β) Στη χρήση εντομοαπωθητικού.
γ) Στον ψεκασμό των ενδυμάτων μας με ειδικό εντομοαπωθητικό «σπρέι», διότι πολλές φορές τα κουνούπια καταφέρνουν τσίμπημα πάνω από το λεπτό πουκάμισο ή το παντελόνι μας.
δ) Στο στεγανό κλείσιμο των θυρών και των παραθύρων του σπιτιού μας ή στην τοποθέτηση σήτας σ’ αυτά, ώστε να αποτρέπεται η είσοδος των κουνουπιών ή χρήση κουνουπιέρας.
ε) Στη λήψη σημαντικών περιβαλλοντικών μέτρων για τα κουνούπια (απομάκρυνση στάσιμων νερών, κούρεμα του γρασιδιού, χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος κτλ)
στ) Στους έγκαιρους ψεκασμούς με εντομοκτόνα φάρμακα, οι οποίοι πρέπει να πραγματοποιούνται στις διάφορες περιοχές από τις τοπικές Αρχές, κάθε χρόνο, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.
