Η Παναγία των Παρισίων είναι ένας μύθος. Ένας από τους μεγάλους μύθους της ανθρωπότητας. Δεν είναι εύκολη η διαδικασία της μυθοποίησης. Μόλις προχθές, σε ένα συνέδριο στη Λάρισα, η πολύπειρη πρόεδρος των Λαρισαίων ξενοδόχων κα Ειρήνη Παπαϊωάννου είπε με την εμπειρία της μια μεγάλη αλήθεια. «Μαγική η Λάρισα, αλλά δεν έχει μύθο»... Πράγματι. Στον κόσμο μας υπάρχουν χιλιάδες «μαγικές πόλεις». Γιατί να έρθει κανείς ειδικά στη Λάρισα; Οι άνθρωποι ψάχνουν τους μύθους που έχουν εγγραφεί στο μυαλό τους και έχουν δημιουργήσει αυτό που λέμε «φαντασιακό». Πάνε Αίγυπτο να «συναντήσουν» κάτι από τους Φαραώ, ταξιδεύουν Περού και Μεξικό αναζητώντας ασύνειδα κάτι από Ίνκας και Αζτέκους, πάνε Λονδίνο για όλα αυτά που συνθέτουν τη «βρετανικότητα». Το τσάι, το εγγλέζικο φλέγμα, το Μπιγκ Μπεν... Πάνε Παρίσι για τη «Νοτρ Νταμ» και όχι μόνο. Πόλεις όπως η Λάρισα, αν και πανάρχαιες, δεν έχουν να «πουλήσουν» «εικόνα». Οπότε...
Τις εικόνες τις κατασκευάζει η τέχνη. Η λογοτεχνία, η ζωγραφική κάποτε, ο κινηματογράφος σήμερα. Η Παναγία των Παρισίων είχε την τύχη να «μυθολογηθεί» από ένα τεράστιο συγγραφικό μέγεθος, από έναν κορυφαίο μυθοπλάστη, όπως ο Βίκτορ Ουγκό. Ως τότε, ήταν απλά ο μητροπολιτικός ναός των Παριζιάνων. Η Εσμεράλδα, ο Κουασιμόδος, ο Φρολό, όλος αυτός ο κόσμος των «ξωτικών» που ανέβασε ο Ουγκό επί σκηνής ή μάλλον επί του... κωδωνοστασίου του ναού, έγιναν παγκόσμια σύμβολα από τα μέσα του 19ου αιώνα ακόμη. Πήγαν να ξεχαστούν κάποια στιγμή, μα παρενέβη το... Χόλιγουντ και η εταιρεία του Γουόλτ Ντίσνεϊ και απογείωσαν ξανά το έργο. Οι ήρωες του Ουγκό επέστρεψαν αυτήν τη φορά στην οθόνη, ακόμα πιο δημοφιλείς, λουστραρισμένοι κι απαστράπτοντες, πολύχρωμα κινούμενα σχέδια που ξετρέλαναν την πιτσιρικάδα της εποχής, διαιωνίζοντας τον μύθο του μνημείου.
Οι μύθοι προϋποθέτουν, επίσης, σύνδεση με ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα. Η σκέψη και μόνο ότι μέσα σ’ αυτόν τον ναό, κάτω από αυτά τα βιτρό, πατώντας αυτό το ίδιο δάπεδο, πέρασε και στέφθηκε αυτοκράτορας των Γάλλων ο Μέγας Ναπολέοντας, κουβαλάει από μόνη της ένα τεράστιο μυθολογικό φορτίο που υποβάλλει τον επισκέπτη. Είναι 2 Δεκεμβρίου του 1804 ή 11 του μηνός Φριμαίρ του 13ου έτους από τη Γαλλική Επανάσταση, σύμφωνα με το επαναστατικό ημερολόγιο. Ο πάπας Πίος ο Ζ’, εκών άκων, υποκλίνεται στο μεγαλείο και την ισχύ του αυτοκράτορα και αναφωνεί: Vivat imperator in aeternum! Ζήτω ο αυτοκράτορας για πάντα! Μεγάλες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας που απεικόνισε ο χρωστήρας ενός Ζακ Λουί Νταβίντ, στον διάσημο Πίνακα «Η Χειροτονία του Αυτοκράτορα Ναπολέοντα Α’ και η Στέψη της Αυτοκράτειρας Ιωσηφίνας».
Επανέρχομαι στην τελετή των θυρανοιξίων... Ξεχειλίζει από δυτική μεγαλοπρέπεια. Απλή, λιτή, δωρική, όπως αρμόζει στην εκλεπτυσμένη αισθητική και την παράδοση της Δύσης. Η λιτότητα, η αφαίρεση είναι κατάκτηση του δυτικού πολιτισμού. Τη συνέλαβαν πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες, όπως μαρτυρούν τα μνημεία τους, τα έργα τέχνης τους. Το πολύ, ο υπερβολικός διάκοσμος, η... πλουμιστή μεγαλοπρέπεια που βλέπεις στην «Ανατολή» δείχνουν αδυναμία, μια ατελή, καθόλου επεξεργασμένη αισθητική και μια αφελή σύλληψη του κόσμου.
Σε μεγαλοπρέπεια, η τελετή στο Παρίσι θυμίζει κάτι από την κηδεία της Ελισάβετ της Αγγλίας. Όπως κι εκείνη, εκπέμπει μηνύματα ισχύος και στιβαρότητας. Οι δυτικές ηγεσίες είναι εκεί, ενωμένες. Ακόμη και ο Τραμπ δείχνει πολύ σοβαρός, πολύ ήρεμος για τα δεδομένα του, εκπέμπει μια εικόνα σιγουριάς και δύναμης. Η Δύση θυμίζει πόσο κυρίαρχη είναι πάντα πολιτισμικά. Είναι πάντα η ηγέτιδα δύναμη, αυτή που καθορίζει τις εξελίξεις. Ακόμη και στον σημερινό κόσμο, όπου αναπτύσσονται μεγάλα και ισχυρά νέα κέντρα, όπως η Κίνα και η Ινδία, ακόμη και σε περιοχές όπου το φανατικό Ισλάμ αναζωπυρώνεται, η Δύση, προσώρας, δε διαπραγματεύεται την κυριαρχία της και δείχνει αποφασισμένη να υπερασπιστεί τις αξίες και τα συμφέροντά της.
Η Παναγία των Παρισίων άνοιξε ξανά τις πύλες της. Προφανώς και θα δούμε ξανά τις ουρές εκατοντάδων μέτρων που σχηματίζουν καθημερινά οι τουρίστες - πόσο μάλλον που η ανακαίνιση του ναού εξάπτει την περιέργεια του διεθνούς κοινού να αντικρίσει τη νέα φάση της ιστορίας του μνημείου. Για τους απλούς Παριζιάνους -ναι, στο πολυπολιτισμικό και πολυφυλετικό πια Παρίσι υπάρχουν κι αυτοί- η Παναγία θα είναι πάντα η «Notre Dame». Το προσδιοριστικό «notre» («η δική μας» Παναγιά) δείχνει μια σχέση κτητική και μια απροθυμία να μοιραστούν τη μεγάλη «Κυρία» της θρησκείας μας με τους «αλλόθρησκους». Όσο κι αν στο φιλελεύθερο Παρίσι διαμορφώθηκαν πρώτες οι θεωρίες περί θρησκευτικής ετερότητας και της ανάγκης αποδοχής του Άλλου, ο μέσος Παριζιάνος, ο λαϊκός άνθρωπος, ο αστός του Σεν Ζερμέν, εξακολουθεί κατά βάση να παραμένει «un bon catholique», ένας πιστός καθολικός, που ναι μεν δεν το φωνάζει, αλλά δεν το απαρνείται κιόλας, καθότι στοιχείο της ίδιας της συγκρότησης και της ταυτότητας του και σημείο διαφοροποίησης από τις μάζες των μεταναστών, οπαδών του Ισλάμ στην πλειονότητά τους.
Κάποτε, όταν μαθαίναμε γαλλικά στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Λάρισας, οι γλυκύτατες εκείνες παλιές καθηγήτριές του μας μάθαιναν ένα τραγουδάκι χαριτωμένο και σκαμπρόζικο, πολύ δημοφιλές μεταξύ των παλιών Παριζιάνων:
«Notre dame de Paris / porte – moi un mari / pour me coucher au lit / pendant toute la nuit».
(«Παναγιά των Παρισίων / φέρε μου έναν σύζυγο / για να κοιμάμαι (μαζί του) στο κρεβάτι / όλη νύχτα»).
Φαινομενικά αθώο τραγουδάκι. Μα όταν ένα μνημείο, ένα σύμβολο, περνά στα καθημερινά σκωπτικά τραγουδάκια του λαού, μην έχεις καμιά αμφιβολία, έχει αναπτυχθεί μια σχέση οικειότητας. Ο λαός το έχει αγαπήσει, το έχει κάνει δικό του, μέρος του κόσμου του, μέρος της ζωής του...
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
