Η Αγκυρα δεν πρόκειται να κάνει καμία παραχώρηση -ιδίως μετά την παρέμβαση του Αμερικανικού Κογκρέσου- ενώ ο μόνος τρόπος επίλυσης του προβλήματος είναι μια διζωνική δομή στο νησί, «απαντούσε» ο Τούρκος ΥπΕΞ. Σε ερώτηση εάν η Αγκυρα εμπιστεύεται τον Καραμανλή ο Esenbel, ανέφερε πως «δεν είμαι τόσο σίγουρος, καθώς οι Έλληνες είναι πολύ συναισθηματικοί», ενώ εμείς οι Τούρκοι «είμαστε λιγότερο Μεσογειακοί». Οσον αφορά τις προθέσεις του Ελληνα πρωθυπουργού Κων. Καραμανλή, ο Αμερικανός ΥπΕΞ δήλωνε ότι «η ανάγνωσή μου είναι ότι θέλει να απαλλαγεί από το Κυπριακό όσο πιο γρήγορα μπορεί», ενώ ο ομόλογός του ανέφερε ότι «η Άγκυρα μου είπε ότι αν ο Dr. Kissinger έδωσε τις διαβεβαιώσεις του, τότε το πράγμα που έπρεπε να κάνω ήταν να δοκιμάσω τις συνομιλίες Κληρίδη-Denktash και να αγνοήσω τον Μακάριο».
Την επομένη, 13 Δεκεμβρίου, ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ συναντάται με τον Ελληνα ομολόγό του Δημ. Μπίτσιο, επίσης στις Βρυξέλλες, και συζητούν την αμερικανική πρωτοβουλία για μια συγκεκριμένη επιστολή-υπόμνημα που πρόκειται να επιδοθεί στις διπλωματικές αντιπροσωπείες Αθήνας και Αγκυρας ενόψει των συνομιλιών. Δείχνει στον Ελληνα υπουργό ένα αντίγραφο επιστολής που έδωσε ήδη στον Τούρκο ομόλογό τους -σημειώνοντας ότι «έχουμε κάνει τις αλλαγές που θέλατε»-, και διαβάζοντάς το ο Μπίτσιος βλέπει ότι «υπάρχουν υπονοούμενα ότι η Ελλάδα ή οποιοσδήποτε άλλος θα είναι μελλοντικός εγγυητής της διευθέτησης». «Όχι -απαντά ο Κίσινγκερ- αλλά σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να είναι οι Σοβιετικοί». Σε Υπόμνημα Κίσινγκερ προς τον Αμερικανό πρόεδρο Τζ. Φόρντ, την ίδια ημέρα αναφέρεται ότι σύμφωνα με την αμερικανική πρόταση-διαμεσολάβηση η αντζέντα των συνομιλιών «θα περιλαμβάνει την επαναλειτουργία του Διεθνούς Αερολιμένα Λευκωσίας, θέματα σχετικά με το λιμάνι της Αμμοχώστου και άλλα τέτοια ζητήματα των οποίων η άμεση επίλυση θα συνέβαλε στην έγκαιρη επίτευξη διευθέτησης. Αναμένεται ότι ο κ. Κληρίδης θα καλέσει τον Mr Denktash την επόμενη Τρίτη, 17 Δεκεμβρίου, για να κάνει τις συγκεκριμένες και τελικές διευθετήσεις. «Πιστεύω ότι έχουμε σημειώσει καλή πρόοδο για να ξεμπλοκάρουμε τη διαπραγματευτική κατάσταση για την Κύπρο. Είμαι πεπεισμένος ότι αν χάσουμε αυτήν την ευκαιρία λόγω της δράσης του Κογκρέσου, μπορεί να μην έχουμε άλλη ευκαιρία». Σε αντίστοιχη επιστολή προς τον Τούρκο ομόλογό του ο Χ. Κίσινγκερ τον ενημερώνει ότι «η κυβέρνηση της Ελλάδας υποστηρίζει πλήρως την άμεση συνέχιση των διαπραγματεύσεων Κληρίδη-Denktash και την επέκτασή τους ώστε να συμπεριλάβουν ουσιαστικά πολιτικά ζητήματα» και ότι «θα κάνει ό,τι μπορεί για να διασφαλίσει ότι εάν επιτευχθεί συμφωνία, θα εφαρμοστεί πλήρως. Μετά από αυτό, «η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεσμεύεται να χρησιμοποιήσει την πλήρη επιρροή της προκειμένου οι συμφωνίες που επιτεύχθηκαν σε αυτές τις διαπραγματεύσεις να εφαρμοστούν δίκαια και πλήρως». Τα παραπάνω ντοκουμέντα, περιλαμβάνονται στο νέο βιβλίο του στρατηγικού αναλυτή Ν. Λυγερού, επιλεγμένα αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύει η «ΕτΔ», σε πιστή μετάφραση του γραφείου της Λαρισαίας εκπαιδευτικού Φανής Καράτζου». Πιο συγκεκριμένα:
Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΑΠΑΛΛΑΓΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Υπόμνημα Συνομιλίας Βρυξέλλες, 12 Δεκεμβρίου 1974, 10:45 μ.μ.
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΗΠΑ
* Ο Υπουργός Εξωτερικών (The Secretary)
* Arthur Hartman, Βοηθός Υπουργού για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις, Πρέσβυς Macomber
* Wells Stabler, Αναπληρωτής Βοηθός Υπουργού για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις (καταγραφή σημειώσεων)
* από Τουρκία
* Υπουργός Εξωτερικών Esenbel
ΘΕΜΑ Διμερής Συνάντηση ΗΠΑ-Τουρκίας, 12 Δεκεμβρίου 1974The Secretary: {...} Πάρτε μου τον Λευκό Οίκο. {...}
Esenbel: Έχω γνωρίσει και δουλέψει με τον Μπίτσιο στο παρελθόν. {...}
The Secretary: {...}
Esenbel: {...} Θέλω να τον δοκιμάσω στην ελληνική θέση.
The Secretary: Η ανάγνωσή μου είναι ότι ο Καραμανλής θέλει να απαλλαγεί από το Κυπριακό όσο πιο γρήγορα μπορεί. {...}
Hartman: Τα καντόνια θα ήταν όλα στο βορρά.
The Secretary: Ναι. Αυτό είναι αλήθεια ότι θα ήταν στον βορρά. {...} Είναι σημαντικό να δοκιμάσουμε την κατάσταση με τον Κληρίδη και είμαι πρόθυμος να βοηθήσω από αυτή την άποψη.
Esenbel: Θέλουμε να παίξεις έναν ρόλο.
The Secretary: Δεν έχω όρεξη για ρόλο.
{...}
Esenbel: Δεν ήμουν έτοιμος για διάλογο με τον Μπίτσιο, αλλά δεν θα απέρριπτα έναν.
Hartman: {...}
Esenbel: {...} Η επιστροφή του Μακάριου προκάλεσε πολύ κακή εντύπωση.
{...}
Esenbel: Την περασμένη εβδομάδα η κοινή γνώμη στην Τουρκία ήταν πολύ ευαίσθητη στις εξελίξεις στην Κύπρο. {...} Η Άγκυρα μου είπε ότι αν ο Dr. Kissinger έδωσε τις διαβεβαιώσεις του και τους είπα για την επιστολή, τότε το πράγμα που έπρεπε να κάνω ήταν να δοκιμάσω τις συνομιλίες Κληρίδη-Denktash και να αγνοήσω τον Μακάριο.
The Secretary: Λοιπόν, θα πάρετε ένα γράμμα από εμένα.
{...}
{...} Esenbel: Τι θα ‘πρεπε να συζητήσουν ο Κληρίδης και ο Denktash; {...} Η Τουρκία δεν κάνει παραχωρήσεις και όμως θα υπάρξουν συνομιλίες. Πριν, η Τουρκία ήταν έτοιμη να προσφέρει παραχωρήσεις, μετά υπήρχε μια ενέργεια του Κογκρέσου και τώρα η Τουρκία δεν θα προσφέρει καμία παραχώρηση.
{...}
Esenbel: {...} Αλλά δεν θα πω στον Μπίτσιο τη θέση της Άγκυρας γιατί θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι οι Έλληνες θα αποδεχτούν τη διζωνική λύση. {...}
The Secretary: Θα πρέπει να έχετε κατά νου τις γενικές στρατηγικές εκτιμήσεις. {...}
{...}
Esenbel: Ο μόνος τρόπος επίλυσης του Κυπριακού είναι με συμφωνία για μια διζωνική δομή.
{...}
The Secretary: Μετά την ανακοίνωσή της, έχετε κάποιο πρόβλημα με τη χρήση της ανακοίνωσης;
{...}
Esenbel: Ελπίζω ότι όταν επιστρέψετε, ο Κληρίδης θα κάνει την κίνησή του.
{...}
The Secretary: Πείτε στον Denktash να είναι ανοιχτόμυαλος. {...}
{...}
The Secretary: Νομίζω ότι παρέχει μια καλή διαβεβαίωση. Σας πειράζει να το δώσω εμπιστευτικά στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας;
Esenbel: Σας είπα ότι όταν ξεκινήσουν οι συνομιλίες μπορείτε να κάνετε ότι θέλετε.
{...}
The Secretary: {...} Αυτή η επιστολή δείχνει ότι οι Έλληνες έχουν αναλάβει την πρωτοβουλία.
{...}
The Secretary: Τώρα νομίζω ότι θέλουν να κάνουν τον Μακάριο τον τύπο που έπεσε. Εάν αυτό δεν λειτουργήσει, τότε μπορούν να επιστρέψουν σε μένα. {...}
{...}
The Secretary: Εμπιστεύεσαι τώρα τον Καραμανλή; Νομίζεις ότι μπορώ;
Esenbel: Δεν ξέρω. Δεν είμαι τόσο σίγουρος. Οι Έλληνες είναι πολύ συναισθηματικοί. Δεν είμαι σίγουρος….
The Secretary: Είναι συναισθηματικοί οι Τούρκοι;
Esenbel: Είμαστε λιγότερο Μεσογειακοί από τους Έλληνες. {...}
{...}
The Secretary: Τι θα πω στον Callaghan;
Esenbel: Δεν του είπα τίποτα.
{...}
The Secretary: {...} Η εμπειρία μου με τον Μακάριο είναι ότι όταν του είπα ότι πίστευα ότι η διζωνική ρύθμιση ήταν η μόνη πρακτική, βγήκε και είπε ότι είχα πει ότι προτιμούσα μια πολυπεριφερειακή ρύθμιση.
Esenbel: Να είστε σίγουροι ότι θα σας μιλήσουμε με την ίδια ειλικρίνεια.
The Secretary: {...}
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΝΟΟΥΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΓΓΥΗΤΕΣ
Υπόμνημα Συνομιλίας Βρυξέλλες, 13 Δεκεμβρίου 1974.
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΗΠΑ: Υπουργός Kissinger
* Βοηθός Υπουργού Hartman
* Πρέσβυς Kubisch, (καταγραφή σημειώσεων)
* Ελλάδα: Υπουργός Εξωτερικών Μπίτσιος
{...}
The Secretary: {...} Είναι μια δίκαιη δήλωση;
Μπίτσιος: Ναι, ο Πρωθυπουργός Καραμανλής θέλει μια γρήγορη λύση. {...}
The Secretary: {...}
Μπίτσιος: Θα επιμείνουν να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με επιμονή σε διζωνική διευθέτηση για το νησί;
The Secretary: Όχι, δεν θα το κάνουν αυτό. {...}
Μπίτσιος: {...}
The Secretary: Θα προτιμούσατε να έχετε ένα γράμμα;
Μπίτσιος: Όχι, νομίζω ότι μόνο ένα υπόμνημα σε αυτά τα σημεία θα ήταν εντάξει.
The Secretary: Εντάξει, δεν με πειράζει. {...}
The Secretary: (Δείχνοντας στον Μπίτσιο ένα αντίγραφο της επιστολής της 13ης Δεκεμβρίου στον Esenbel) Εδώ είναι το γράμμα που δίνω στον Esenbel. (Ο Μπίτσιος μελετά το γράμμα.) Παρατηρείτε ότι έχουμε κάνει τις αλλαγές που θέλατε. Αυτό ακριβώς είδατε χθες.
Μπίτσιος: Υπάρχουν υπονοούμενα σε αυτή την επιστολή ότι η Ελλάδα ή οποιοσδήποτε άλλος θα είναι μελλοντικός εγγυητής της διευθέτησης.
The Secretary: Όχι.
Μπίτσιος: {...}
The Secretary: Σωστά, αλλά σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να είναι οι Σοβιετικοί.
{...}
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ ΣΕ ESENBEL-ΜΠΙΤΣΙΟ
* ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΗΝ ΕΧΟΥΜΕ ΑΛΛΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ
Υπόμνημα από τον Αναπληρωτή Βοηθό του Προέδρου για Υποθέσεις Εθνικής Ασφάλειας (Scowcroft) προς τον Πρόεδρο Ford
Washington, 13 Δεκεμβρίου 1974.
Ο Υπουργός Kissinger ζήτησε να σας διαβιβάσω την ακόλουθη έκθεση:
{...}
«Υπόμνημα για τον Υπουργό Εξωτερικών Μπίτσιο:
{...} Η ατζέντα θα περιλαμβάνει την επαναλειτουργία του Διεθνούς Αερολιμένα Λευκωσίας, θέματα σχετικά με το λιμάνι της Αμμοχώστου και άλλα τέτοια ζητήματα των οποίων η άμεση επίλυση θα συνέβαλε στην έγκαιρη επίτευξη διευθέτησης. {...}
«Σύμφωνα με την αμοιβαία μας κατανόηση, αναμένεται ότι ο κ. Κληρίδης θα καλέσει τον Mr. Denktash την επόμενη Τρίτη, 17 Δεκεμβρίου, για να κάνει τις συγκεκριμένες και τελικές διευθετήσεις για τις συναντήσεις για να συζητήσουν αυτά τα θέματα. Θα είμαι ξανά σε επαφή μαζί σας κατά την επιστροφή μου στην Washington για να επιβεβαιώσω εκ νέου αυτό το σημείο και το χρονοδιάγραμμα αυτής της επαφής.
«Henry A. Kissinger».
{...}
«Έδωσα την επιστολή μου στον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Esenbel σήμερα το πρωί και του έδωσα επίσης ένα αντίγραφο του υπομνήματος στον Μπίτσιο. {...}
«Πιστεύω ότι έχουμε σημειώσει καλή πρόοδο εδώ για να ξεμπλοκάρουμε τη διαπραγματευτική κατάσταση για την Κύπρο. Είμαι πεπεισμένος ότι αν χάσουμε αυτήν την ευκαιρία λόγω της δράσης του Κογκρέσου, μπορεί να μην έχουμε άλλη ευκαιρία».ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ
ΚΑΘΕ ΕΠΙΡΡΟΗΣ
Επιστολή του Yπουργού Εξωτερικών Kissinger προς τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Esenbel
Washington, 13 Δεκεμβρίου 1974.
Αξιότιμε κύριε Υπουργέ:
Ενημερώθηκα από την κυβέρνηση της Ελλάδας ότι υποστηρίζει πλήρως την άμεση συνέχιση των διαπραγματεύσεων Κληρίδη-Denktash και την επέκτασή τους ώστε να συμπεριλάβουν ουσιαστικά πολιτικά ζητήματα. {...} θα πρέπει να περιλαμβάνει την επαναλειτουργία του Διεθνούς Αερολιμένα Λευκωσίας, θέματα σχετικά με το λιμάνι της Αμμοχώστου {...}
Η κυβέρνηση της Ελλάδας με ενημέρωσε επίσης ότι θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να προωθήσει την επιτυχή έκβαση των διαπραγματεύσεων Κληρίδη-Denktash και ότι θα κάνει ό,τι μπορεί για να διασφαλίσει ότι εάν επιτευχθεί συμφωνία, θα εφαρμοστεί πλήρως.
{...} Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών δεσμεύεται να χρησιμοποιήσει την πλήρη επιρροή της προκειμένου οι συμφωνίες που επιτεύχθηκαν σε αυτές τις διαπραγματεύσεις να εφαρμοστούν δίκαια και πλήρως.
{...} Henry A. Kissinger
(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/63653-etn/
https://lygeros.org/63657-en/,
https://lygeros.org/63658-en/,
https://lygeros.org/63659-en/,
συντεταγμένου στην αγγλική γλώσσα, η επαρκής γνώση της οποίας βεβαιώνεται σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 2 στοιχ. β) και γ) του Κώδικα Δικηγόρων)
Επιμέλεια: Μπάμπης Λαμπαδιάρης
