Ακόμα μια «Μάχσα»!..

Από τον Αργύρη Αργυριάδη, δικηγόρο Παρ’ Αρείω Πάγω

Ο θάνατος της 22χρονης Μάχσα Αμινί μετά τη σύλληψή της από τη λεγόμενη «αστυνομία ηθών» του Ιράν έχει πυροδοτήσει οργισμένες διαμαρτυρίες. Γυναίκες καίνε τις μαντήλες τους ως μια πράξη αντίστασης ενάντια στον αυστηρό κώδικα ενδυμασίας της ισλαμικής πολιτείας και σε αυτούς που τον επιβάλλουν. Οι γυναίκες του Ιράν είναι στους δρόμους για να διαδηλώσουν υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Σύμφωνα με την ιρανική νομοθεσία, η οποία βασίζεται στην ερμηνεία της Σαρία, οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες να καλύπτουν τα μαλλιά τους με μαντήλα (χιτζάμπ) και να φορούν μακριά, φαρδιά ρούχα για να καλύπτουν τη σιλουέτα τους. Η Μάχσα Αμινί έκανε το «έγκλημα» να αφήσει τις μπούκλες της να φαίνονται, μολονότι φορούσε τη μαντήλα. Συνελήφθη, βασανίστηκε και φονεύτηκε από τις αστυνομικές αρχές. Το γεγονός ότι δεν κατάγονταν από εύπορη οικογένεια και ότι ήταν κουρδικής καταγωγής συνέβαλε στην αντιμετώπισή της με περισσή απαξία.
Το Ιράν (η γεωγραφική καρδιά της πάλαι ποτέ περσικής αυτοκρατορίας) είναι μια χώρα εντελώς διαφορετική από τα συνήθη πρότυπα όχι μόνον της Δύσης αλλά και της Ανατολής. Οι διαφορές -ιδίως για τον ρόλο και την αντιμετώπιση της γυναίκας- δεν στηρίζονται στα ήθη και έθιμα του λαού. Τουναντίον. Πριν μερικές δεκαετίες δεν υπήρχαν, τουλάχιστον σε αυτόν τον βαθμό. Αποτελούν απόρροια της ισλαμικής επανάστασης του 1979.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον ιρανικό νόμο, η μαρτυρία μιας γυναίκας δεν είναι ισάξια με εκείνη του άνδρα. Εκτιμάται ως «μισή» απόδειξη. Δεν έχουν δικαίωμα να πάρουν διαζύγιο (πλην της περίπτωσης που ο άνδρας τους το επιστρέψει) ούτε φυσικά να αναλάβουν την επιμέλεια των παιδιών τους. Αποτελούν μόνον το 20% του εργατικού δυναμικού, έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, όχι όμως τη νομική δυνατότητα να κυβερνήσουν τη χώρα (πρόεδρος μπορεί να είναι πάντα μόνον άνδρας).
Ποια η εξήγηση όλων αυτών; Έχουμε και στο παρελθόν υποστηρίξει -με αφορμή την απόπειρα δολοφονίας του Σαλμάν Ρούσντι- ότι οι σύγχρονες παγκόσμιες διαιρετικές τομές δεν έχουν σχέση με τον φανατισμό, την πολιτική ή τη θρησκεία. Έχουν να κάνουν κυρίως με τον τρόπο που οι κοινωνικές πλειοψηφίες αποφάσισαν σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο να οργανώσουν τις κοινωνίες τους. Άλλες θέτουν ως επίκεντρο των πολιτικών τους τον κάθε άνθρωπο, αναγνωρίζουν τη μοναδικότητά του, και θεσμοθετούν ως αποστολή του κράτους την ανεμπόδιστη ανάπτυξη όλων των πτυχών της προσωπικότητας του ανθρώπου, περιφρουρώντας τα ατομικά δικαιώματα και θωρακίζοντας το δημοκρατικό πολίτευμα.
Σε άλλες κοινωνίες -όπως στο Ιράν- ο άνθρωπος εργαλειοποιείται για την επίτευξη ενός σκοπού, χωρίς την παραμικρή αξία (αυταξία) έξω από την ομάδα της οποίας είναι μέλος, ή ανεξάρτητα από τον σκοπό που επιδιώκει η ομάδα, και, φυσικά, χωρίς δικαιώματα και πάντα στο πλαίσιο αυταρχικής διακυβέρνησης.
Η ανωτέρω προσέγγιση –ομολογώ- ήταν ελλιπής. Σαφώς το βασικό κριτήριο παραμένει. Είναι ο τρόπος οργάνωσης μιας κοινωνίας και ο σεβασμός που προβλέπει για την ανθρώπινη αξία. Υπάρχει, όμως, και ένα συμπληρωματικό κριτήριο. Ο τρόπος αντιμετώπισης της γυναίκας. Και τούτο μας το υπενθυμίζει όχι μόνον η παράλογη δολοφονία της Μάσχα, αλλά και οι δεκάδες γυναικοκτονίες που αντιμετωπίζουμε και στη δική μας χώρα. Η περιφρούρηση της ανθρώπινης αυταξίας απαιτεί τη μόνιμη εγρήγορση και των φιλελεύθερων κοινωνιών…