καλλιεργητές των χωραφιών του θεσσαλικού κάμπου. Οι Τούρκοι γαιοκτήμονες μετά τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης το 1881 (όπου η Θεσσαλία και μέρος της Ηπείρου (η Άρτα) περιήλθε στην Ελλάδα) άρχισαν να πουλούν σε εύπορους παράγοντες του εσωτερικού και του εξωτερικού τα τσιφλίκια τους.
Όμως για τους κολλήγους Έλληνες καλλιεργητές δεν άλλαξε τίποτα, διότι αυτοί συνέχισαν να εργάζονται με τις ίδιες συνθήκες και μάλιστα βρέθηκαν πολλές φορές σε πολύ χειρότερη κατάσταση και πίεση διότι τα νέα αφεντικά τους καταπίεζαν για αύξηση της παραγωγής και έτσι η ζωή τους άρχισε να γίνεται αφόρητη. Άρχισαν οι ξεσηκωμοί και οι διαμαρτυρίες στον Θεσσαλικό κάμπο με πρωτοστάτη τον Μαρίνο Αντύπα που από το 1907 αγωνίστηκε για τη διανομή των τσιφλικιών στους ακτήμονες αγρότες. Δυστυχώς για τις ιδέες του αυτές και τις διακηρύξεις του δολοφονήθηκε στον Πυργετό στις 08.03.1907 από τον Γιάννη Κυριακό, επιστάτη του τσιφλικά μεγαλοκτηματία Αριστείδη Μεταξά.
Ο δήμαρχος της Λάρισας Δημήτριος Χατζηγιάννης (1955–1964 και 1967–1969) που το 1909 ήταν 21 ετών και ήταν φοιτητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Συλλόγου «Κοινών των Θεσσαλών» αναφέρει ότι:
«Τον Δεκέμβριον του 1909 απεσταλμένος της εν Αθήναις εταιρείας «Κοινών των Θεσσαλών» επισκεπτόμην τον Βόλον, τα Φάρσαλα, την Λάρισαν, την Αγιάν, το Νεμπεγλέρ (Νίκαια) και το Μαϊμούλι (Χάλκη) συνεκρότησα και τα πρώτα αγροτικά συλλαλητήρια, εις το Νεμπεγλέρ την 2α Ιανουαρίου 1910 και την Χάλκην την 3η Ιανουαρίου 1910. Ωμίλησα περί αναγκαστικής απαλλότριώσεως των τσιφλικιών και αποκαταστάσεως των ακτημόνων καλλιεργητών» (βιβλ. 1, σελ. 66).
Σε σύσκεψη που έγινε στην Αθήνα στις 17.02.1910 ο πρόεδρος της Πανθεσσαλικής Επιτροπής Δημήτριος Μπούσδρας, δικηγόρος από την Καρδίτσα συζήτησε με όλους τους Θεσσαλούς βουλευτές τις μεθόδους και ενέργειες που πρέπει να γίνουν, ώστε το θέμα της απαλλοτρίωσης των θεσσαλικών τσιφλικιών να έρθει στη Βουλή. Σε μία άλλη σύσκεψη στις 20 Φεβρουαρίου 1910 η Πανθεσσαλική Επιτροπή αποφάσισε να γίνουν μεγάλα συλλαλητήρια στην Καρδίτσα και στη Λάρισα στις 27 Φεβρουαρίου και από αυτές τις συγκεντρώσεις να βγουν ψηφίσματα προς την Κυβέρνηση για αναγκαστική απαλλοτρίωση των τσιφλικιών.
Το Νομοσχέδιο της απαλλοτρίωσης υποβλήθηκε στη Βουλή από τον βουλευτή της Καρδίτσας, Απόστολο Αλεξανδρή. Από τις συζητήσεις που έγιναν τις επόμενες μέρες στη Βουλή από τους αρχηγούς των κομμάτων και του Πρωθυπουργού προέκυψε ότι το νομοσχέδιο της απαλλοτρίωσης ήταν αδύνατο να ψηφιστεί, ενώ οι υποσχέσεις της Κυβέρνησης προς τους Θεσσαλούς βουλευτές ήταν αόριστες.
Η εξέλιξη αυτή ξεσήκωσε όλο τον Θεσσαλικό αγροτικό πληθυσμό διότι δεν μπορούσε να καταλάβει τι οικονομικά συμφέροντα κρύβονταν πίσω από αυτήν την άρνηση, διότι: «Περισσότερα από 500.000 στρέμματα από τα τσιφλίκια των Ζάππα, Στεφάνοβικ, Ζαρίφη είχαν περιέλθει στο δημόσιο, το οποίο τηρούσε παρελκυστική τακτική απέναντι στο αίτημα για τη διανομή τους, αναθέτοντας την εκμετάλλευσή τους στο «Θεσσαλικό Γεωργικό Ταμείο» και σε κατά τόπους επιτροπές διαχείρισης» (βιβλ. 2, σελ. 18).
Έτσι τα προγραμματισμένα συλλαλητήρια έγιναν, το πρώτο στην Κεντρική πλατεία της Καρδίτσας στις 27 Φεβρουαρίου 1910, με τη συμμετοχή 8.000 περίπου αγροτών από Τρίκαλα, Σοφάδες, Παλαμά, Ματαράγκα και άλλες κωμοπόλεις. Μετά τις ομιλίες των μελών του Αγροτικού Συνδέσμου εκδόθηκε ψήφισμα προς την κυβέρνηση όπου ζητούσαν να ψηφιστεί το νομοσχέδιο με την αναγκαστική απαλλοτρίωση των τσιφλικιών.
Το συλλαλητήριο στη Λάρισα προγραμματίστηκε να γίνει στις 6 Μαρτίου 1910. Από νωρίς το πρωί ο αγροτικός κόσμος της Λάρισας και των περιχώρων άρχισε να συγκεντρώνεται στην Κεντρική πλατεία, ενώ στον σταθμό του Κιλελέρ πολλοί αγρότες περίμεναν την αμαξοστοιχία να έρθει από τον Βόλο για να επιβιβαστούν και να πάνε στο συλλαλητήριο στη Λάρισα. Όταν σταμάτησε η αμαξοστοιχία, οι αγρότες επιχείρησαν να ανεβούν χωρίς εισιτήριο κι ενώ ο σταθμάρχης το απαγόρευσε και το τρένο άρχισε να φεύγει, οι αγρότες άρχισαν να πετούν πέτρες σπάζοντας τα τζάμια της αμαξοστοιχίας. Μετά από ένα χιλιόμετρο διαδρομής σταματά και πάλι από μία ομάδα 800 περίπου αγροτών που ήθελαν να επιβιβαστούν χωρίς εισιτήριο για να πάνε στη Λάρισα, τότε οι στρατιώτες παίρνουν εντολή να πυροβολήσουν τους αγρότες που επιχειρούν να ανέβουν στην αμαξοστοιχία, όπου δύο αγρότες σκοτώνονται και επτά τραυματίζονται. Το τρένο έφυγε και σταμάτησε στο Τσουλάρ (Μελία) και οι 50 στρατιώτες κατεβαίνουν από τα βαγόνια οπλισμένοι για να εμποδίσουν τους 500 περίπου αγρότες να επιβιβαστούν στο τρένο και τότε αρχίζουν οι πυροβολισμοί των στρατιωτών όπου ένας αγρότης σκοτώνεται και 15 τραυματίστηκαν.
Όταν το τρένο έφτασε στη Λάρισα, στον βολιότικο σταθμό, οι αγρότες από το Κιλελέρ και τα άλλα χωριά κατεβαίνοντας ενώθηκαν με τους αγρότες του Νεμπεγλέρ (Νίκαια) και προσπάθησαν να περάσουν το φυλάκιο της οδού Φαρσάλων για να πάνε στην Κεντρική πλατεία όπου θα γινόταν η συγκέντρωση και οι ομιλίες. Τότε οι έφιπποι στρατιώτες πήραν εντολή να πυροβολήσουν τους μαινόμενους αγρότες. Από τις σφαίρες των στρατιωτών σκοτώθηκαν δύο αγρότες από τη Νίκαια, ο Α. Μπατάλας και ένας φίλος του. Οι αγρότες με ξύλα και πέτρες έσπασαν τον στρατιωτικό κλοιό και έφτασαν στην πλατεία όπου στις τρεις το μεσημέρι έγινε το συλλαλητήριο. Ο Γ. Σχοινάς διάβασε το ψήφισμα προς την Κυβέρνηση, για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και για την άδικη απώλεια των αθώων και άοπλων Θεσσαλών αγροτών.
Βιβλιογραφία:
1) «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Γ.Α.Κ. Ν. Λάρισας». Εκδ.: ΕΜ.Γ.ΛΑΒΔΑΚΗΣ, Λάρισα, 2010.
2) «ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ», Τόμος 8, τεύχος 72, ΑΘΗΝΑ, 2001.
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
