Ιππίας ο Hλειος

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Από τον Νίκο Τάχατο, φιλόλογο

Ο Ιππίας γεννήθηκε το 443 π.Χ. στην πόλη Ήλιδα στη δυτική Πελοπόννησο. Σύγχρονος του Σωκράτη και του Πρωταγόρα, δίδαξε στην Αθήνα, ταξίδεψε στη Σικελία και στην υπόλοιπη Ελλάδα, ενώ ευχαριστιόταν να βγάζει λόγους στην Ολυμπία. Επρόκειτο για έναν

πολυμαθή άνθρωπο, καθώς είχε ασχοληθεί με τα μαθηματικά, την αστρονομία, τη γραμματική, τη ρητορική, τη μυθολογία, την ιστορία. Ανήκε στον κύκλο των σοφιστών και έχουν σωθεί αποσπάσματα από τα έργα του: «Τρωικός λόγος», «Ολυμπιονικών απογραφή» και «Εθνών ονομασίες».
Ως γνήσιος σοφιστής διέθετε μια ζωηρή ορμή να μεταδώσει στους άλλους ανθρώπους τις γνώσεις του και γι’ αυτό συχνά έπιανε κουβέντα, όπως ο Σωκράτης, με καθημερινούς ανθρώπους στην αγορά της Αθήνας. Στα Μαθηματικά προώθησε έναν τρόπο για τη λύση του προβλήματος της τριχοτόμησης της γωνίας, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τη μελέτη ανώτερων γεωμετρικών εννοιών. Ταυτόχρονα τελειοποίησε τη Μνημοτεχνική, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίον ο άνθρωπος συγκρατεί και απομνημονεύει όγκο πληροφοριών, μέθοδο που είχε εφεύρει ο Σιμωνίδης ο Κείος. Ο Φιλόστρατος μάλιστα στο έργο του «Βίοι Σοφιστών» λέει πως «ο Ιππίας ο σοφιστής από την Ηλεία είχε τόσο δυνατή μνήμη ακόμη και στα γεράματά του, ώστε αν άκουγε μία φορά και πενήντα ονόματα, να τα θυμάται με τη σειρά που τα άκουσε…
Γύρω από το θέμα της Ηθικής τον απασχόλησε ιδιαίτερα το θέμα της αυτάρκειας, την οποία θεωρούσε ως το υπέρτατο αγαθό. Ο Ιππίας όμως δεν την προσεγγίζει από την κυνική σκοπιά της απαλλαγής από κάθε ανάγκη, όπως οι Κυνικοί φιλόσοφοι. Γι’ αυτόν αυτάρκεια είναι η ικανότητα του ανθρώπου να είναι ανεξάρτητος. Η ικανότητα του ατόμου να νιώθει αυτάρκης και να μην εξαρτάται από τους άλλους. Ο άνθρωπος δηλαδή πρέπει να νιώθει ολοκληρωμένος ψυχικά και πνευματικά και γιατί όχι να είναι ικανός σε πρακτικό επίπεδο να φτιάχνει μόνος του όσα του χρειάζονται. Θεωρούσε τη συκοφαντία μέγιστο κακό, εξαιτίας του ύπουλου χαρακτήρα της, ενώ προέτρεπε τους ανθρώπους να αποφεύγουν τη ζήλια και τον φθόνο. Όπως συνήθιζε να λέει: «Οι φθονεροί άνθρωποι υποφέρουν διπλά σε σχέση με τους άλλους, διότι δεν στενοχωριούνται μόνο με τις προσωπικές τους συμφορές, αλλά και για τα καλά των άλλων».
Ασχολήθηκε και σχολίασε, επίσης τον Όμηρο. Πίσω από τους σπουδαίους ομηρικούς ήρωες, ο Ιππίας έβλεπε τύπους χαρακτήρων: την ανδρεία στον Αχιλλέα, τη σοφία στον Νέστορα, την εξυπνάδα στον Οδυσσέα. Πολύ σπουδαίες ήταν ακόμη οι μελέτες του σχετικά με την ιστορία του πολιτισμού, όπως φαίνεται από ένα σύγγραμμά του για τα ονόματα των λαών. Επίσης ήταν ο πρώτος που αρίθμησε όλες τις ολυμπιάδες σε σχέση με την πρώτη το 776 π.Χ. Ο κατάλογος αυτός συμπληρώθηκε αργότερα από τον Αριστοτέλη, τον Ερατοσθένη και άλλους.
Κεντρική θέση στη σκέψη του κατέχει η έννοια του Νόμου. Για τον Ιππία νόμος είναι το Δίκαιο, που πηγάζει από τους άγραφους φυσικούς νόμους. Από αυτούς τους νόμους πηγάζουν οι συμβατικοί ανθρώπινοι νόμοι, που δυστυχώς κατά τον Ιππία έχουν αποκτήσει τέτοια δύναμη που συχνά παραβιάζουν τους νόμους τις Φύσης. Υποστήριζε δηλαδή μία θεωρία φυσικού δικαίου, που οι άνθρωποι έχουν ίσα δικαιώματα εκ Φύσεως. Ήταν μια προσπάθεια του Ιππία να περιορίσει τις κοινωνικές αντιθέσεις που υπήρχαν στις ελληνικές πόλεις κράτη, προς όφελος των πιο αδύνατων.
Ο Ιππίας θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς σοφιστές του 5ου αιώνα π.Χ. Άνθρωπος με ευρύτατη μόρφωση, προκάλεσε μεγάλη αίσθηση όπου και να ταξίδεψε. Πέθανε στη γενέτειρά του Ήλιδα το 399 π.Χ.