Το «Δωδεκαήμερο» είναι χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του οποίου η μία εκκλησιαστική εορτή διαδέχεται την άλλη. Τρεις μεγάλες εορτές εορτάζονται αυτές τις μέρες. Πρώτα-πρώτα τα Χριστούγεννα, ύστερα του Αγίου Βασιλείου και τέλος τα Θεοφάνεια. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων εκτείνεται σε τρεις ημέρες: Ανήμερα εορτάζεται η «κατά σάρκα Γέννησις του Κυρίου και Σωτήρος ημών Ιησού», η δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων είναι η «Σύναξις της Θεοτόκου», αναφερόμενη στον ρόλο της Παναγίας στην Ενανθρώπιση του Υιού του Θεού. Η τρίτη ημέρα είναι η εορτή του Πρωτομάρτυρα και αρχιδιακόνου Αγίου Στεφάνου.
Στις 29 Δεκεμβρίου είναι η εορτή των Αγίων 14.000 νηπίων, «των υπό του Ηρώδου αναιρεθέντων». Τα μεθεόρτια των Χριστουγέννων συνεχίζονται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου, ημέρα που είναι γνωστή ως «Απόδοσις της εορτής των Χριστουγέννων». Εξάλλου, η Κυριακή μετά τη Γέννηση, συνήθως αναφερόμενη ως Κυριακή προ των Θεοφανείων, έχει τη δική της λειτουργική σημασία, ως «μνήμη των Δικαίων».
Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, τόσο τα Χριστούγεννα όσο και τα Θεοφάνεια συγκαταλέγονται στις δώδεκα μεγάλες εορτές, αλλά και στις 10 Δεσποτικές εορτές. Μία ακόμα από τις δεσποτικές εορτές είναι εκείνη της Περιτομής του Ιησού Χριστού, την 1η Ιανουαρίου. Την ίδια ημέρα είναι η εορτή του Αγίου Βασιλείου και για αυτό την πρώτη ημέρα του πολιτικού έτους τελείται η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου.
Στις 2 Ιανουαρίου αρχίζουν τα προεόρτια των Θεοφανείων, ενώ στις 4 εορτάζεται η σύναξις των Εβδομήκοντα Αποστόλων.
Η Παραμονή των Θεοφανείων στις 5 Ιανουαρίου είναι ημέρα αυστηρής νηστείας, κατά την οποία οι θεοσεβείς δεν τρώνε τίποτα μέχρι να πιουν τον Μέγα Αγιασμό της επομένης και γενικά το λειτουργικό περίγραμμα θυμίζει την παραμονή των Χριστουγέννων. Στους ιερούς ναούς γίνεται η ακολουθία των Μεγάλων και Βασιλικών Ωρών και το πρωί των Φώτων η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, την οποία ακολουθεί αμέσως η Ακολουθία του Εσπερινού, στο τέλος της οποίας γίνεται η τελετή του Μεγάλου Αγιασμού των Υδάτων σε ανάμνηση της Βαπτίσεως του Ιησού Χριστού.
Η αρετή της Ταπείνωσης είναι το μεγάλο μήνυμα της εορτής των Χριστουγέννων και όλων των Αγίων ημερών του Δωδεκαημέρου. Μόνο ο άνθρωπος που καλλιεργεί και αγαπάει αυτή την αρετή μπορεί κάπως να νιώσει τι έγινε εκείνη την παράξενη και παγωμένη νύχτα του Δεκέμβρη στην Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Και μόνο με αυτή την αρετή μπορεί να αξιωθεί να δεχθεί στην καρδιά του τον Νεογέννητο Ιησού Χριστό.
Η εορτή των Χριστουγέννων στις παραδοσιακά χριστιανικές κοινωνίες διατηρεί κάτι το ξεχωριστό. Ακτινοβολεί φως, γαλήνη, αγάπη κι ελπίδα. Κάθε πιστός καλείται την περίοδο αυτών των εορτών σε εσωτερική ανασύνταξη. Μόνο με αυτήν την αρετή μπορεί να προσφέρει αγάπη στον πάσχοντα συνάνθρωπό του και να αφήσει στο περιθώριο το Εγώ και το Υπερεγώ.
«Είσαι φτωχός;», έλεγε ο Μέγας Βασίλειος σ’ ένα κήρυγμά του, όταν είχε ξεσπάσει στην Καισάρεια πείνα φοβερή. «Εξάπαντος όμως υπάρχει άλλος, φτωχότερος από σένα. Συ έχεις τροφές για δέκα μέρες, εκείνος έχει μόνο για μία. Σαν άνθρωπος πονετικός και ευσεβής, μη διστάσεις να δώσεις». Όποιος ζει χωρίς συμπάθεια ανοίγει ένα χάσμα μεταξύ του εαυτού του και των άλλων ανθρώπων και συγχρόνως χωρίζει τον εαυτό του από τον Θεό, που είναι Αγάπη.
Δεν χρειάζεται να πουλήσει κανείς όλα του τα υπάρχοντα για να κατακτήσει τη συναισθηματική ευημερία, όμως, αυτό που μπορεί να κάνει είναι να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του στο περιβάλλον που ζει και να επαναξιολογήσει τις σχέσεις του με τους ανθρώπους, αντί να στοχεύει στην απόκτηση ολοένα και περισσότερων υλικών αγαθών.
Εν κατακλείδι: Ας μη δούμε τις εορτές του «Δωδεκαημέρου» μόνο ως κοσμικό γεγονός. Ας μη ψάχνουμε την ευτυχία σε λάθος μέρη… Η αγάπη φέρνει την ευτυχία και όχι τα υλικά αγαθά. Πολύ πιθανόν την ώρα που αγανακτούμε για την ασπλαχνία ορισμένων, να φερόμαστε και εμείς ψυχρά και αδιάφορα με άλλον τρόπο. Μήπως δεν υπάρχουν άνθρωποι μπροστά στην πόρτα μας ή έστω λίγο παρέκει, που έχουν ανάγκη βοηθείας; Τι κάναμε για να τους ανακουφίσουμε; Τις περισσότερες φορές τίποτε απολύτως! Καιρός είναι να κάνουμε όλοι το πρώτο βήμα.
Το Πνεύμα των χριστιανικών εορτών του «Δωδεκαήμερου» είναι η καλύτερη ευκαιρία να επαναξιολογήσουμε τις προτεραιότητές μας για τη ζωή και να οριοθετήσουμε τα θέλω και τα πρέπει μας…
Ζήστε τη μαγεία των Χριστιανικών εορτών μέσα από την ταπείνωση. Η γέννηση του Χριστού και ο αίνος των Αγγέλων στους αγραυλούντες ποιμένες, «Δόξα εν υψίστοις θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία…», εύλογα αποκτούν ακόμα πιο σημαντικό νόημα στις μέρες μας, καθώς τα τύμπανα του πολέμου ηχούν και πάλιν!
Καλά Χριστούγεννα, καλό νέο έτος, καλή Θεία φώτιση! Καλή λευτεριά.
Από τον Δρα Αυγουστίνο (Ντίνο) Αυγουστή, αναπλ. καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
