Οι στιχογράφοι αυτοί συγχέουν τη στιχοπλοκία με την ποίηση και θαρρούν πως έχουν γίνει «πολίτες εις των ιδεών την πόλη», που λέει κι ο Καβάφης, ενώ ακόμα και «το πρώτο σκαλί» της ποίησης βρίσκεται πολύ μακριά τους. Κι έτσι γεμίσαμε ποιητές, μα η ποίηση σπανίζει. «Η ποίηση, γράφει ο Α. Λασκαράτος, είναι δύναμη ψυχής, δια της οποίας πλάθομεν εις την φαντασίαν μας και εκφράζομεν ακολούθως τα πλαθόμενά μας με τρόπον γοητευτικό και όχι συνήθη». Τη συνταγή αυτή την έχουν ξεχάσει πολλοί σύγχρονοι στιχοπλόκοι, που περνούν για ποιητές.
Αλλά, ενώ οι συγγραφείς ποιημάτων πάντα αφθονούσαν, δε συνέβαινε το ίδιο με τη συγγραφή μυθιστορημάτων. Θεωρούνταν δύσκολο και πολυδάπανο εγχείρημα. Τις τρεις όμως τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζεται μια έκρηξη παραγωγής «μυθιστορημάτων» και μάλιστα πολυσέλιδων. Ελάχιστα απ’ αυτά έχουν κάποια λογοτεχνική αξία, ώστε ν’ αξίζει τον κόπο ν’ αφιερώσει κανείς τον χρόνο του και να τα διαβάσει. Κι όμως πολλά έχουν εκδοτική επιτυχία και διαβάζονται από χιλιάδες αναγνώστες. Αυτό βέβαια δείχνει πως υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός αναγνωστών που διψά να διαβάζει μυθιστορήματα, ανεξάρτητα από την ποιότητά τους.
Τα περισσότερα από τα μυθιστορηματικά αυτά σκουπίδια έχουν ως βασικό θέμα την πολύ ελκυστική παράνομη ερωτική σχέση. Ο συγγραφέας, για να γίνει ακόμα πιο ελκυστικό το πόνημά του, περιγράφει με λεπτομέρειες τις σεξουαλικές πράξεις των πρωταγωνιστών. Ο εκχυδαϊσμός της ερωτικής σχέσης αποτελεί σταθερό μοτίβο στα μυθιστορήματα αυτά. Οι πρωταγωνιστές κινούνται συνήθως σ’ έναν αυτόνομο κόσμο, αποκομμένοι από το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό τους περίγυρο. Τελευταία μάλιστα υπάρχει η τάση οι συγγραφείς να περιφέρουν τους πρωταγωνιστές τους σε κοσμοπολίτικα κέντρα, έχοντας ίσως ασυνείδητα ως πρότυπο «Τα Αιθιοπικά» του Ηλιόδωρου και τα μεσαιωνικά ιπποτικά μυθιστορήματα.
Το στοιχείο που διαφοροποιεί ένα απλό πεζογράφημα από ένα πεζογραφικό λογοτέχνημα, όπως και ένα απλό στιχούργημα από ένα ποίημα, δεν είναι ο μύθος, η ιστορία, αλλά πρώτιστα η γλώσσα. Η λογοτεχνική γλώσσα είναι ένας ειδικός επεξεργασμένος κώδικας, που κατακτιέται με πολύ κόπο από προικισμένα και πολυδιαβασμένα άτομα. Αλλά οι σύγχρονοι μυθιστοριογράφοι έχουν ξεχάσει αυτό το βασικό στοιχείο κάθε λογοτεχνικής δημιουργίας. Η γλώσσα των μυθιστορημάτων τους είναι απλοϊκή και ανεπεξέργαστη. Μερικές φορές έχεις την εντύπωση πως διαβάζεις περιγραφικές αφηγήσεις μαθητών γυμνασίου-λυκείου.
Οφείλω βέβαια να ομολογήσω πως υπάρχουν κι αξιόλογοι μυθιστοριογράφοι, που και το χάρισμα της γραφής έχουν και πασχίζουν να βελτιώσουν τη λογοτεχνική τους ιδιόλεκτο. Τέτοιοι π.χ. είναι ο μακαρίτης Ν. Θέμελης, σύμβουλος του Κ. Σημίτη, ο Χρ. Χωμενίδης, ο δάσκαλος Ισ. Ζουργός, ο μαθηματικός Τεύκρος Μιχαηλίδης, η Ιωάννα Καρυστιάνη, ο Θ. Παπαθεοδώρου και 2-3 άλλοι. Όμως είναι ελάχιστοι. Οι επίλοιποι, που είναι δεκάδες, μας ταλαιπωρούν. Κι είναι αυτοί που καταφέρνουν με τις γνωριμίες τους να οργανώσουν δεξιώσεις προβολής και διαφήμισης του μυθιστορηματικού τους πονήματος. Το δυστύχημα είναι πως, καθώς έχουν εκλείψει οι κριτικοί της λογοτεχνίας, που να ασχολούνται συστηματικά με την αξιολόγηση της λογοτεχνικής παραγωγής, το έργο της κριτικής παρουσίασης του «μυθιστορήματος», αναλαμβάνουν ερασιτέχνες, με αποτέλεσμα οι αναγνώστες, που διψούν για το καλό μυθιστόρημα, να αποπροσανατολίζονται και να αγοράζουν ό,τι προβάλλεται και διαφημίζεται περισσότερο.
* Του δρ Γιάννη Μπασλή
