Τώρα όμως, αρκεί να του πω ότι το χωριό μου είναι κοντά στη Λίμνη Πλαστήρα. Όλοι οι ερωτώντες έχουν επισκεφτεί την περιοχή και έχουν κυριολεκτικά γοητευτεί από την ομορφιά της. Όσοι δεν την επισκέφτηκαν ακόμα, ονειρεύονται ότι θα το πράξουν στο εγγύς μέλλον. Αυτή η επαναστατική αλλαγή στην περιοχή μας οφείλεται σε ένα ξεχωριστό τέκνο της, τον Νικόλαο Πλαστήρα.
Γύρω στο 1930, ο Νικόλαος Πλαστήρας ήρθε στην Καστανιά. Φίλος του πατέρα μου, διανυχτέρευσε στο σπίτι μας. Την επόμενη μέρα, πήγαν μαζί στη θέση «Κακαβάκια», όπου ο Πλαστήρας είχε επισημάνει την θέση κατασκευής του φράγματος. Συνοδεύονταν από τον Στέλιο Μπολτσή και τον Μάρκο Ζαχαρό. Υπήρξαν και οι δύο συμπολεμιστές του Πλαστήρα στη Μικρά Ασία. Ο Στέλιος Μπολτσής ήταν φροντιστής του και ο Μάρκος Ζαχαρός σωματοφύλακάς του. Είχαν γράψει ιστορία με το θρυλικό 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων. Το σύνταγμα αυτό είχε προκαλέσει τέτοιο φόβο στους Τούρκους που το είχαν ονομάσει Σεϊτάν Ασκέρ, δηλαδή Στρατό του Διαβόλου. Να σημειωθεί ότι ο Πλαστήρας ανέθεσε στον Στέλιο Μπολτσή να μετράει τις βροχοπτώσεις με τη βοήθεια βροχόμετρου. Ο πατέρας μου είχε φροντίσει ώστε να υπάρχει στα Κακαβάκια ψητό κατσίκι και κρασί Μαραθιάς. Έτσι, όλοι μαζί γιόρτασαν τη γέννηση του ονείρου . Και δεν έμεινε στο όνειρο ο Στρατηγός. Με ασυνήθιστη επιμονή και συνέπεια, συνέχισε τη στήριξη του σχεδίου μέχρι την υλοποίησή του. Ώσπου το έργο ολοκληρώθηκε στη δεκαετία του 1950 και εγκαινιάστηκε το 1960 από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Τεράστια η προσφορά του Νικολάου Πλαστήρα όχι μόνο στην περιοχή μας, αλλά και στην εθνική οικονομία της χώρας.
Θα κάνω εδώ μία παρένθεση για να μνημονεύσω μίαν άλλη εθνική προσφορά του Πλαστήρα προς τη χώρα, που είναι λιγότερο γνωστή ή δεν έχει εκτιμηθεί δεόντως. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση γύρω από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Η συνθήκη αυτή έχει γίνει καρφί στο μάτι των Τούρκων. Τους έχει γίνει έμμονη ιδέα ότι, ως νικητές, θα μπορούσαν να είχαν εξασφαλίσει την κυριαρχία στο μισό Αιγαίο. Είναι πολύ πιθανό να το είχαν επιτύχει. Δεν το πέτυχαν όμως και αυτό οφείλεται στις ενέργειες του Πλαστήρα, όπως θα εξηγήσω στη συνέχεια. Προσπαθούν τώρα οι Τούρκοι με νύχια και με δόντια να πετύχουν την τροποποίηση της Συνθήκης της Λωζάννης. Εν τω μεταξύ, την παραβιάζουν κάθε μέρα εδώ και 40 χρόνια.
Η κυβέρνηση που θα εκπροσωπούσε την Ελλάδα στη διαπραγμάτευση για τη Συνθήκη Λωζάννης, είχε προκύψει από τις εκλογές του 1920 που είχε ως αποτέλεσμα να απομακρυνθεί ο Βενιζέλος και να επανέλθει ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Η κυβέρνηση αυτή θα είχε δύο σοβαρά μειονεκτήματα σχετικά με τη διαπραγμάτευση:
Πρώτον, δεν διέθετε στελέχη με την πείρα και τη διαπραγματευτική ικανότητα του αναστήματος ενός Βενιζέλου.
Δεύτερον, εκπροσωπούσε τον Κωνσταντίνο που ήταν το κόκκινο πανί για τους συμμάχους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, λόγω της φανερής γερμανοφιλίας που είχε επιδείξει. Οι σύμμαχοι, οι οποίοι είχαν αρχίσει να χαϊδεύουν την Τουρκία, είχαν ένα καλό πρόσχημα να εγκαταλείψουν την Ελλάδα λόγω Κωνσταντίνου. Όλα αυτά ανατράπηκαν χάρις στην επανάσταση του Πλαστήρα το 1922 που κατήργησε την κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου και έδιωξε τον Κωνσταντίνο. Ο Πλαστήρας συνειδητοποίησε, ωστόσο, ότι η επαναστατική του κυβέρνηση δεν μπορούσε να σηκώσει το βάρος της διαπραγμάτευσης. Μόνο ένας Βενιζέλος θα μπορούσε να το κάνει. Ο Βενιζέλος διέθετε τεράστιο κύρος, έναντι των συμμάχων και είχε αναγνωρισθεί από όλους η ικανότητά του ως πολιτικού και διπλωμάτη. Όμως, ο Βενιζέλος, πικραμένος από το αποτέλεσμα των εκλογών του 1920, είχε απομακρυνθεί από τη χώρα και είχε δηλώσει ότι δεν θα ασχοληθεί πλέον με την πολιτική. Ο Πλαστήρας, ο οποίος διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Βενιζέλο, κατόρθωσε να τον μεταπείσει. Έτσι, ο Βενιζέλος έδωσε τον καλύτερο εαυτό του σ’αυτή τη διαπραγμάτευση και πέτυχε το μέγιστο για μία ηττημένη χώρα:
Πρώτον, εξασφάλισε την κυριαρχία της Ελλάδας σε ολόκληρο το Αιγαίο, εκτός από τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο.
Δεύτερον, πέτυχε την απόρριψη δύο άλλων αιτημάτων της Τουρκίας με τα οποία ζητούσε επίμονα:
-Να γίνει δημοψήφισμα στη Δυτική Θράκη, όπου υπερτερούσε ο μουσουλμανικός πληθυσμός και θα τη χάναμε.
-Να καταβάλει η κατεστραμμένη οικονομικά Ελλάδα πολεμικές αποζημιώσεις ως ηττημένη χώρα.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας ήταν ένας στρατιωτικός. Τα γαλόνια του τα είχε κερδίσει στα πεδία των μαχών. Δεν είχε καμία σχέση επαγγελματική ή λόγω σπουδών με φράγματα και γενικότερα με έργα αξιοποίησης υδατικών πόρων. Είναι λοιπόν αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι συνέλαβε ένα τέτοιο έργο, τόσο σημαντικό και τόσο πολύπλοκο. Έτυχε, τα φράγματα και γενικότερα τα έργα αξιοποίησης των υδατικών πόρων να είναι αντικείμενο των σπουδών μου στο Παρίσι στη δεκαετία του 50. Ως ασκούμενος μηχανικός, μετά το πέρας των σπουδών μου, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ και να μελετήσω πολλά φράγματα, κυρίως στη Νότιο Γαλλία, όπου οι φυσικές συνθήκες είναι παρόμοιες με τις δικές μας. Σε καμία περίπτωση δεν συνάντησα τέτοια συγκέντρωση πλεονεκτημάτων όπως στο φράγμα του Μέγδοβα.
Πρώτον: Η μορφολογία του εδάφους στην επιλεγείσα από τον Πλαστήρα θέση του φράγματος υπήρξε ιδανική για την κατασκευή οικονομικού έργου.
Δεύτερον: Η λεκάνη για τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης είναι εκτεταμένη και με ικανοποιητική στεγανότητα.
Τρίτον: Η υψομετρική διαφορά των 580 μέτρων μεταξύ λίμνης και θέσης του υδροηλεκτρικού σταθμού επιτρέπει τη μεγιστοποίηση της υδραυλικής ενέργειας.
Τέταρτον: Υπάρχει μία εύφορη και εκτεταμένη πεδιάδα που της έλειπε το νερό. Η άρδρευσή της με το νερό της λίμνης Πλαστήρα επέτρεψε μία σημαντική αύξηση της γεωργικής παραγωγής και του εισοδήματος των αγροτών.
Πέμπτον: Οι πολυάριθμοι οικισμοί, πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά της πεδιάδας Καρδίτσας που διψούσαν, εξασφάλισαν άφθονο πόσιμο νερό.
Έκτον: Η τουριστική ανάπτυξη μίας περιοχής απείρου κάλλους με τα αιωνόβια έλατα να καθρεφτίζονται στα ολοκάθαρα νερά της λίμνης, υπήρξε ραγδαία και εντυπωσιακή.
Θα ήθελα να προσθέσω μίαν άλλη διάσταση του έργου της λίμνης Πλαστήρα η οποία, ίσως δεν είναι ευρέως γνωστή. Τη μελέτη και επίβλεψη του έργου είχε αναλάβει, ως γνωστόν, η γαλλική εταιρεία OMNIUMLYONNAIS με έδρα το Παρίσι. Προς τα τέλη της δεκαετίας του 50, πριν επιστρέψω από το Παρίσι, επισκέφτηκα τα γραφεία της εταιρείας και είχα μακρά συζήτηση με τον αρμόδιο διευθυντή. Εκείνο που συγκράτησα από τη συζήτηση αυτή ήταν ότι είχαν επισημάνει τη δυνατότητα κατασκευής δεύτερου φράγματος 12 χμ, πίσω από το πρώτο φράγμα. Το 1962, ως στέλεχος της νεοϊδρυθείσας τότε Υπηρεσίας Εγγειοβελτιωτικών Έργων του Υπουργείου Γεωργίας, θυμήθηκα τα του δευτέρου φράγματος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Υπουργείο Γεωργίας είχε η πρόβλεψη ότι, η κατασκευή αυτού του φράγματος θα επέτρεπε το διπλασιασμό της αρδευόμενης έκτασης από τη Λίμνη Πλαστήρα. Ήταν η εποχή που τα εγγειοβελτιωτικά έργα ήταν πρώτης προτεραιότητας στον προϋπολογισμό δημοσίων επενδύσεων. Αφού μελέτησα τα υπάρχοντα στοιχεία, συνέταξα μία εξασέλιδη έκθεση η οποία απεστάλη στη ΔΕΗ επισήμως με διαβιβαστικό που υπέγραψε ο υπουργός Γεωργίας. Στο διαβιβαστικό του ο υπουργός δήλωσε ότι το Υπουργείο ενδιαφέρεται για το έργο προκειμένου ν’αυξήσει την αρδευόμενη έκταση της πεδιάδας Καρδίτσας. Δήλωνε επίσης ότι το Υπουργείο μπορεί να συμμετάσχει στη σχετική δαπάνη μελέτης και κατασκευής του έργου. Η ΔΕΗ τελικά δεν συμφώνησε επειδή, λόγω της πολύ χαμηλής τιμής του πετρελαίου εκείνη την περίοδο, είχε προσανατολισθεί προς τις θερμικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και είχε, προς το παρόν εγκαταλείψει τα υδροηλεκτρικά έργα. Τώρα που οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει, θα ήταν ίσως σκόπιμο να επανεξετασθεί το θέμα.
Δεν θα σας κουράσω με τις τεχνικές λεπτομέρειες του δευτέρου φράγματος. Αυτές περιλαμβάνονται στην έκθεσή μου του 1962. Η έκθεσή μου είναι πάντως στη διάθεση των αρμοδίων αρχών. Είναι βέβαιο ότι η κατασκευή αυτού του δευτέρου φράγματος και των άλλων έργων που το συνοδεύουν θα ξαναδώσει νέα ζωή στην περιοχή μας.
Του Άγγελου Ζαχαρόπουλου
