Ο νέος ελληνισμός ευτύχησε να βρει έναν τέτοιο ποιητή-οδηγό στο πρόσωπο του Κωστή Παλαμά, ο οποίος για πάνω από μισό αιώνα δέσποζε στον πνευματικό κόσμο της χώρας. Κι όταν στα δίσεχτα χρόνια της κατοχής έφυγε από τη ζωή, τον θρήνησε όλος ο λαός. Γιατί ο Παλαμάς δεν ήταν απλά ένας μεγάλος Έλληνας ποιητής. Ήταν, σύμφωνα με τον Ρομέν Ρολάν, «ο μεγαλύτερος Ευρωπαίος ποιητής».
Όταν ξεκινούσε στα τέλη του 19ου αιώνα, το έθνος ήταν σε απόγνωση, όπως και σήμερα.
Σβησμένες όλες οι φωτιές οι πλάστρες μες τη χώρα…
Αλλά ο ποιητής αντί να θρηνολογεί για το κατάντημα, όπως κάνουν οι σημερινοί, δίνει κουράγιο στον λαό κι ύστερα τον εμπνέει ν’ αγωνιστεί, για να βγει απ’ το αδιέξοδο και τη μιζέρια.
Κι αν πέσαμε σε πέσιμο πρωτάκουστο…
ένα ανέβασμα μας μέλλεται
προς ύψη ουρανοφόρα…
Αυτόν, λοιπόν, τον ποιητή οι σημερινοί πολιτικοί και πολιτισμικοί άρχοντες τον έχουν λησμονήσει. Μόνο μια χούφτα ανθρώπων στο «Ίδρυμα Κωστή Παλαμά», που είχε ιδρύσει το 1950 ο Γ. Κατσίμπαλης, ‘ο Κολοσσός του Μαρουσιού’, πάλευε να συντηρήσει τη μνήμη του. Ο γραμματέας μάλιστα του ιδρύματος Κ.Γ.Κασίνης σχεδίαζε να εκδώσει όλο το έργο του ποιητή. Όμως χρηματοδότης δεν υπήρχε. Η αδιαφορία της πολιτείας, αλλά και των δημάρχων της πόλης της Πάτρας, όπου γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια ο ποιητής, ήταν τέτοια, ώστε ακόμα και το σπίτι που γεννήθηκε τ’ άφησαν να ρημάζει. Κι ας ήταν αυτό το σπίτι συνέχεια μέσα στην ψυχή του ποιητή.
Τα πρώτα μου χρόνια τ’ αξέχαστα τα’ ζησα
κοντά στ’ ακρογιάλι,
στη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήμερη…
Αυτό λοιπόν το σπίτι, ρημαγμένο με τα χρόνια, οι άρχοντες το έβγαλαν στο σφυρί. Και θα πήγαινε χαμένο, αν δεν εμφανιζόταν ένας από μηχανής θεός, ο ομογενής από την Καλιφόρνια των ΗΠΑ Αθανάσιος Στεφανόπουλος. Περνούσε το 2014 έξω από το σπίτι, οδός Κορίνθου 241 στην Πάτρα, είδε την ταμπέλα και χωρίς δεύτερη σκέψη το αγόρασε. Κι έβαλε αμέσως μπρος να το ανακαινίσει. Κι έτσι στις 13 Ιανουαρίου 2018 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εγκαινίασε το κτίριο, που θα στεγάσει το Σωματείο «Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς», που ίδρυσε ο δωρητής του.
Ο ομογενής Αθανάσιος Στεφανόπουλος είναι συνεχιστής μια τεράστιας παράδοσης εθνικών ευεργετών του νεοελληνικού κράτους. Την παράδοση αυτή των ομογενών είχε κιόλας επισημάνει το 1892 στο βιβλίο του «Τουρκία και ελληνισμός» ο οξυδερκής Γάλλος ελληνιστής Βικτόρ Μπεράρ (1864-1931), ο οποίος χωρίζει τους Έλληνες σε δύο κατηγορίες: α) Στους Παλιοελλαδίτες, όσους δηλαδή ζουν στο αρχικό βασίλειο από τη Λαμία και κάτω, β) στους «Ομογενείς», στους Έλληνες δηλαδή που ζούσαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία και στις παροικίες της Ευρώπης και των άλλων Ηπείρων.
Οι Παλιοελλαδίτες δε θέλουν ν’ αλλάξει τίποτα στο βασίλειο. «Περιφρονούν τον Τούρκο… περιφρονούν και την Ευρώπη, που, όταν τους βοηθάει, δεν το θεωρούν παρά οφειλέτη που εξοφλεί την οφειλή του. Όταν όμως τους μπαίνει εμπόδιο, της καταλογίζουν φρικτή αγνωμοσύνη. Φωνάζουν για αδικία» (σελ. 402-3).
Από την άλλη οι ‘Ομογενείς’ «Διασκορπισμένοι στην Οδησσό, στη Σμύρνη, στην Αλεξάνδρεια... στη Μασσαλία, στη Βιέννη, στο Παρίσι, στο Λονδίνο.. συσσωρεύουν σιγά-σιγά κολοσσιαίες περιουσίες... Ο ομογενής γνωρίζει την Ευρώπη. Βλέπει τι απόσταση χωρίζει τον λαό από τους δυτικούς λαούς και όλες του οι προσπάθειες τείνουν να καλύψουν την άβυσσο αυτή. Δίνει την περιουσία του στο κράτος χτίζοντας κτίρια, ιδρύματα, μουσεία. Συντηρεί τα σχολεία της Ηπείρου και της Μακεδονίας.. Είναι... ευεργέτης του γένους» (σελ. 403-5).
Αυτής λοιπόν της παράδοσης των ‘Ομογενών Ευεργετών του έθνους’ είναι συνεχιστής ο Αθ. Στεφανόπουλος, ο οποίος όχι μόνο αγόρασε και ανακαίνισε το σπίτι του Παλαμά, αλλά και: α) Ίδρυσε το Σωματείο «Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς» με στόχο τη διοργάνωση εκδηλώσεων για την προβολή του έργου του ποιητή, προικοδοτώντας το με τα αναγκαία κεφάλαια. β) Σε συνεργασία με το «Ίδρυμα Κωστή Παλαμά», ψυχή του οποίου είναι σήμερα ο Κ.Γ.Κασίνης, αποφασίστηκε η έκδοση όλων των έργων του ποιητή. Γιατί ο Παλαμάς δεν ήταν μόνο ποιητής, αλλά και διηγηματογράφος, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός, δημοσιογράφος κ.λπ. Τη χρηματοδότηση του πολυδάπανου αυτού έργου ανέλαβε και πάλι ο Αθ. Στεφανόπουλος.
Έτσι ξεκίνησε ένα τεράστιο εκδοτικό εγχείρημα, που σύμφωνα με τον προγραμματισμό, θα εκδοθούν 50 τόμοι μέσα σε 5-6 χρόνια. Ο πρώτος καρπός αυτής της προσπάθειας είδε το φως της δημοσιότητας πρόσφατα με την έκδοση του Α΄ τόμου με επιμέλεια Κ.Γ.Κασίνη.
Η ολοκλήρωση του εγχειρήματος θα δώσει τη δυνατότητα να ‘αναστηθεί’ κυριολεκτικά το ενδιαφέρον του ανήσυχου για τον πολιτισμό κοινού να έρθει σε επαφή με την ποίηση του πατέρα της νεοελληνικής ποίησης και ψυχής του έθνους, του Κωστή Παλαμά, που οι σημερινοί πολιτισμικοί και πολιτικοί άρχοντες τον είχαν λησμονήσει. Κι αυτό θα οφείλεται κυριολεκτικά στη μεγαλοδωρία ενός «ομογενούς», του Ελληνοαμερικανού Αθανάσιου Στεφανόπουλου.
Από τον Γιάννη Μπασλή, δρ.φ.
