Από τον Κώστα Χατζή
Με λίγη συγκατάβαση, που μπορεί να βοηθήσει και τη συνεννόηση, ας επιχειρήσουμε μια συλλογή, από την πλούσια ιστορία των ελληνικών διλημμάτων. Πάλι με συγκατάβαση, ας δεχθούμε ότι ασχολούμαστε με μια επίμονη εθνική ιδιορρυθμία. Κάτι σαν παραδοσιακή ροπή. Ανάλογες εκδηλώσεις μπορούμε να βρούμε και σε άλλους λαούς, π.χ. τη μανία, την εθνική μανία των Άγγλων με τα στοιχήματα.
Ως πρώτο αρχαιοελληνικό δίλημμα, μας διδάχθηκε το «Ή ταν ή επί τας». Το συναγωνίζεται, ως ηρωικό πρόταγμα, το «Ελευθερία ή Θάνατος». Πιο κοντινό το «Βασιλικοί-Βενιζελικοί». Το «Δεξιά ή Αριστερά» ακούγεται ακόμα, παρά την σύγχυση που μπορεί να προκαλέσει. Απαντήσαμε και στο δίλημμα «Καραμανλής ή Τανκς». Ξεχνιέται; Σαν χτες ήταν... Τη λίστα των διλημμάτων, εκσυγχρονισμένη, την είχε αποδώσει, με το πηγαίο χιούμορ του ο ΚΥΡ, σε γελοιογραφικό σκίτσο του, πριν πολλά χρόνια. Και αν χρειαστεί μπορεί να το αναζητήσουμε εύκολα.
Με μια... χαριτωμενιά, από αυτές που μας χάριζε στις μέρες της δόξας του, ο κ. Γιώργος Παπανδρέου υφάρπαξε και το δίλημμα της δυσπραγούσης, της προβληματισμένης όμως Αριστεράς: «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα». Αν και δεν το απάντησε, αφού δεν το μπορούσε, έχει κάθε δικαίωμα, ως ευγενικός κοινοβουλευτικός άνδρας, να απολαύσει τις χαρές του πολιτικά «ξένοιαστου καβαλάρη», όπως του αρέσει... Δικαιούται όμως και τη συμπαράστασή μας, όπως και κάθε θύμα βάρβαρου προπηλακισμού! Ακόμα κι αν του έγινε αυστηρή πολιτική κριτική, και από αυτήν τη στήλη...
Το συμπέρασμα, το στερεοτυπικό, που μας διδάσκεται επαναληπτικά αλλά αναποτελεσματικά, από τις συνέπειες των διλημμάτων, μα όλων των διλημμάτων, είναι κοινότυπο: «Οι Έλληνες, όταν διχαζόμαστε (αυτό)καταστρεφόμαστε, και όταν ομονοούμε μεγαλουργούμε. Και, για τη ζημιά, πάντα φταίει κάποιος τρίτος...».
Τον πιο οδυνηρό διχασμό, ο οποίος ρίχνει τη βαριά σκιά του ακόμα και σήμερα, τον Εμφύλιο, τον ερμηνεύσαμε ανάλογα: για τους μεν έφταιγε η ξενοκίνητη Αριστερά, για τους δε έφταιγε η ξενοκρατούμενη Δεξιά. Οι ερμηνείες ανταλλάσσονταν μεταξύ «μιασμάτων» και «προδοτών», αλλά κανείς, μέχρι πριν από λίγο, δεν διανοείτο να μην ρίξει όλη την ευθύνη στον ξένο. Έτσι, έμεναν εκτός κριτικής τα δικά μας, τα βαριά σφάλματά μας που έστησαν τη δική μας αδελφοκτονία με τα ίδια μας τα χέρια. Αποδεικνύεται δύσκολο το να γυρίσεις την οδύνη σε μάθημα. Ακόμα και σήμερα, μικρές ομάδες, μειοψηφίες, ζουν αυτόν τον εφιάλτη της εμπάθειας οργανωμένες σε λέσχες πολιτικής ψυχοθεραπείας...
Στα χρόνια της κρίσης, από το 2010, στήθηκε άλλο ένα πλάσμα διλήμματος: Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο. Δοκιμή μιας συνοπτικής εποπτείας του.
Οι λεγόμενοι «Μνημονιακοί» ετερόκλητοι σύμμαχοι προσπαθούσαν να εφαρμόσουν τις συμφωνίες (όταν δεν τις υπονόμευαν...) που υπέγραφε η χώρα με τους δανειστές. Και δεν μπόρεσαν να καταστρώσουν και να εφαρμόσουν ένα σχέδιο εθνικής ανόρθωσης και ανάπτυξης (για την οποία...ορκιζόταν). Μια διέξοδο φυγής προς τα εμπρός. Ενώ ξάστοχα και άδικα μοίραζαν τα βάρη της χρεοκοπίας.
Οι φερόμενοι ως «Αντιμνημονιακοί» (αυτό κι αν ήταν ετερόκλητο άθροισμα...) απέδιδε όλα τα δεινά μας στα προγράμματα σωτηρίας. Και όχι στο κρατικοδίαιτο πελατειακό μας σύστημα, που προκάλεσε τη χρεοκοπία, αλλά και στα ανεξέλεγκτα θανατηφόρα δίδυμα ελλείμματα, το δημοσιονομικό και αυτό των τρεχουσών συναλλαγών. Καλλιεργώντας έτσι μια θηριώδη ψευδαίσθηση επιστροφής στα ξένοιαστα χρόνια της σπατάλης και της καταναλωτικής ανεμελιάς. Φορτώθηκε έτσι η Αριστερά ένα λαϊκίστικο, οπισθοδρομικό και απολιτικό ιδεολόγημα.
Κοινός μας τόπος, «Μνημονιακών» και «Αντιμνημονιακών», είναι ότι ψωμιζόμαστε, ακόμα και σήμερα, με δανεικά.
Τρία σημάδια, όμως, δείχνουν ότι το δίλημμα χάνει τη δυναμική του, ευτυχώς! Πρώτο, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υιοθετεί πλέον τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, με μικρά πλεονάσματα. «Τέρμα τα ελλείμματα!» διακήρυξε και ο κ. Δραγασάκης. Το δεύτερο είναι η αυθόρμητη συμμετοχή του κόσμου, στις δυο συγκεντρώσεις των Αθηνών. Χωρίς να είναι αντίφαση, ένας πολίτης μπορούσε να πάρει μέρος και στις δυο: και κατά της λιτότητας, αλλά και υπέρ της ευρωπαϊκής μας προοπτικής. Και το τρίτο είναι μια είδηση της Παρασκευής: ο ανεξάντλητος...ταχυδακτυλουργός σκέφτεται να προτείνει στους εταίρους μας και «αυτόματο κόφτη δαπανών» όταν και αν υπάρξουν υπερβάσεις.
Μένουν έτσι για...επεξεργασία δυο άλλα διλήμματα, σε λανθάνουσα μορφή, σαν μια συναρπαστική αντίθεση. Το πρώτο περιφέρεται από όσους δεν αντέχουν την «αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι τους» και-ευτυχώς-τη δημοσιοποιούν. Είναι γύρω από αόριστα δημοψηφίσματα, παραπέμπουν σε «εναλλακτικές λύσεις» και μάλιστα πολλές (Κατά Αζερμπαϊτζάν μεριά;...) ή προτείνουν απελευθερωτικό «δελτίο τροφίμων», καθησυχαστικά πάντα: «Μη τρομάζετε παιδιά από ένα Grexit, για λίγους μήνες θα είναι δύσκολα τα πράγματα...».
Το άλλο δίλημμα, ρητορικό αλλά μια σπορά σοφίας, είναι του Στέλιου Ράμφου: «Λιτότητα με αλήθεια ή πείνα με ψέμα;» Η απάντηση σ’ αυτό, συλλογική ή ατομική, θα είναι και ένα μέτρο της υπευθυνότητάς μας...
xatzis@hotmail.com
