Πριν 3.700 χρόνια, ένας νομοθέτης-βασιλιάς, ο Βαβυλώνιος Χαμουραμπί, ο οποίος βασίλεψε 43 χρόνια (1793-1750 π.Χ.), συντάσσει και παρουσιάζει τον πρώτο γραπτό νομικό Κώδικα στην Ιστορία. Αναθέτει σε τεχνίτες να σκαλίσουν, με σφηνοειδή γραφή, σε μια στήλη(1) από βασάλτη (2), ύψους 2,5μ. και διαμέτρου 1,2μ., τους 282 Κανόνες-Νόμους του Κώδικα,εκ των οποίων 20 αφορούν τους ιατρούς (περί αμοιβής (3), περί εκτρώσεων, περί σοβαρών εγχειρήσεων, περί αρθρώσεων) και τη στήνει στην Αγορά, στο κέντρο της πρωτεύουσας, για να τη βλέπουν όλοι. Βέβαια, οι Κανόνες αυτοί ήταν σκληροί και οι ποινές για όσους τους καταστρατηγούσαν, ακόμα σκληρότερες, αλλά, έβαζαν τα, πράγματα σε μια τάξη… Επειδή δεν είμαι Νομικός, αλλά Ιατρός, αντιγράφω από το Διαδίκτυο, ενδεικτικά, μόνο δύο απ’ αυτούς:
1ος Αν κάποιος κατηγορήσει κάποιον αλλά, δεν μπορεί να αποδείξει τις κατηγορίες, τότε, θα θανατώνεται…
2ος Αν ένας Δικαστής βγάζει απόφαση η οποία αργότερα κριθεί λανθασμένη, θα πρέπει να πληρώσει 12 φορές την ποινή που εκδίκασε στον κατηγορούμενο και δεν θα ξαναδικάσει ποτέ…
Πόσο επίκαιρος γίνεται σήμερα ο σοφός Χαμουραμπί και πόσο μπροστά ήταν από την πρωτόγονη κοινωνία που διοικούσε… Εμείς, στ’ αλήθεια, που βρισκόμαστε; Πόσο πίσω είμαστε μ΄ αυτά που γίνονται και μ’ αυτά που λέγονται;
(…) Η κοινωνική ανάγκη δημιούργησε την Τέχνη, τη Φιλοσοφία, τη Μουσική, την Ιατρική σκέψη και την πολιτική συνείδηση, ώστε να ξεκινήσουν όλες μαζί, από μια πηγή, παράλληλα να εξελιχθούν και να ποτίσουν τη διψασμένη Γνώση, γράφει ο Καθηγητής-Ακαδημαϊκός Ν. Λούρος, στο βιβλίο του «Αναδρομές», αναλύοντας το ρηθέν του Θεόκριτου: «Η ανάγκη υπαγορεύει και η Πενία Τέχνας κατεργάζεται». Αυτή η πηγή, ήταν ο χρυσός αιώνας του Περικλή, αλλά και ο αιώνας της επιστημονικής Ιατρικής του Ιπποκράτη. Και συνεχίζει, ο σοφός καθηγητής : (…) Κάτω απ’ το εμπνευστικό φύλλωμα κάποιου πλάτανου, στην Κω, μια αθάνατη ιδιοφυία, δημιούργησε μια επιστήμη που αποτελείται από αγάπη, σκέψη, παρατήρηση και τέχνη, για την εξυπηρέτηση του ανθρώπου (…) Οι αόρατοι κλάδοι ονομάστηκαν Πνεύμα, τα φύλλα Σοφία, τα άνθη Τέχνη και οι καρποί επιστήμη».
Στον «Νόμο» του, ο Ιπποκράτης, ανεβάζει την Ιατρική στα ύψη. «Ιατρική Τέχνεων μεν πασέων έστιν επιφανεστάτη», στους «Αφορισμούς» του φιλοσοφεί, «Η ζωή είναι βραχεία, η τέχνη είναι μακρά, η ευκαιρία φευγαλέα, η πείρα απατηλή, η κρίση δυσχερής», ενώ σον «Όρκο» του, στον Ηθικό αυτόν Κανόνα, αρχίζει με επικλήσεις: « Ορκίζομαι στον Απόλλωνα τον Ιατρόν και Ασκληπιό, την Υγεία, την Πανάκεια και όλου τους θεούς-Θεές τους οποίους επικαλούμαι ως μάρτυρες, ότι θα εκτελέσω, όσο οί δυνάμεις μου και η κρίση μου το επιτρέπουν, το παρόντα όρκο», ενώ ο αλαζόνας Μονάρχης, Χαμουραμπί, λέει, πως «αντλεί την εξουσία του απ’ τους Θεούς και ενεργεί ως εντολοδόχος τους».
Ο Όρκος δεν ήταν μια απλή ανοιχτή, διαδικασία, αλλά περιείχε-κατά κάποιο τρόπο-ένα «μυστηριακό χαρακτήρα», γιατί μπορεί η …. Ιατρική να είχε αποβάλει το ιερατικό της «ένδυμα», κράτησε,όμως, τον πυρήνα, την ουσία, τον εσωτερικό της χαρακτήρα: «Τα ιερά πράγματα αποκαλύπτονται μόνο στους Ιερούς ανθρώπους και μένουν κρυφά από τους κοινούς, μέχρις ότου αυτοί μυηθούν στα μυστήρια της επιστήμης, λέει κάπου ο Ιπποκράτης.
Ενώ ο Ιπποκράτης, στον Όρκο του, δεν κάνει λόγο για αμοιβή του Ιατρού, «Άνευ μισθού και ξυγγραφής», δηλαδή χωρίς αντιμισθία ή συμβόλαιο, ο Κώδικας του Χ (221), λέει: «Αν ο Ιατρός βάλει στη θέση του σπασμένο κόκαλο ή γιατρέψει εξάρθρημα, ο ασθενής θα δώσει στον Ιατρό πέντε σίκλα ασήμι(3) ή ο χειρουργός θα αμείβεται σε επιτυχή έκβαση της εγχείρησης και θα τιμωρείται αυστηρά σε περίπτωση που θα προξενούσε βλάβη ή θάνατο στον ασθενή». Συγκεκριμένα, ενώ ο Ιπποκρατικός Όρκος λέει "Να χρησιμοποιώ τους κανόνες προς όφελος των ασθενών και να αποφεύγω τη διάπραξη βλάβης ή αδικίας των ασθενών, ο Κώδικας (218) του Χ., λέει: «Αν ένας Ιατρός, αντιμετωπίζει χειρουργικά ένα σοβαρό τραύμα και προκαλέσει τον θάνατο, να του κόψουν το χέρι»…
Συνεχίζοντας, ενώ ο Όρκος δεν κάνει διάκριση μεταξύ αδρών-γυναικών-ελεύθερων-δούλων, ο Κώδικας, κατανέμει τα… βάρη, ανάλογα με την κοινωνική τάξη του καθενός. Λέει ο Ιπποκράτης: «Σε οιαδήποτε οικία εισέλθω, προς αποκλειστικό όφελος των πασχόντων, να αποφεύγω κάθε επιδίωξη ή βλάβη επί γυναικών, ανδρών, ελεύθερων, δούλων». Παρακάτω, ο Όρκος, λέει: «Ουδέποτε θα χορηγήσω θανατηφόρο δηλητήριο, αν τούτο μου ζητηθεί και θα αρνηθώ να χορηγήσω σε γυναίκα φάρμακα που θα προκαλούσαν τον θάνατο (έκτρωση), ενώ ο Κώδικας Χ., αυστηρός, αφιερώνει στο θέμα πέντε άρθρα (209-214), τιμωρεί εκείνον που με τις πράξεις του προκαλεί τον θάνατο (αποβολή) του εμβρύου με 10 σίκλα, και αν επέλθει θάνατος της εγκύου, να θανατωθεί η θυγατέρα του…
Σε άλλο σημείο του Όρκου, ο Ιπποκράτης, μιλάει για το Ιατρικό απόρρητο (…) Όσο αφορά την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων, επιβάλλεται η εχεμύθεια, να τα αποσιωπώ, θεωρών, πως αυτά είναι απόρρητα, ενώ ο Χαμουραμπί, στο Κώδικά του, δεν αναφέρεται πουθενά σ’ αυτό.
«Να διαφυλάξω αγνή και άσπιλη τη ζωή μου και την τέχνη μου (Αγνώς δε και οσίως διατηρήσω βίον τον εμόν και την τέχνην την εμήν». Μέσα σ’ αυτές τις λίγες αιώνιες λέξεις, περιλαμβάνεται όλη η Φιλοσοφία και η Ιατρική Ηθική του Ιπποκρατικού Όρκου.
Στον επίλογο, ενώ ο κώδικας του Χαμουραμπί λέει πως εμπνέεται –ως προϊόν Θεϊκής εντολής-από την ιδέα του ανθρωπιστικού καθήκοντος είναι εκδικητικός, αφού εφαρμόζει τον νόμο της ανταπόδοσης των ίσων (Lex talionis)(4), ο Ιπποκρατικός Όρκος είναι ανθρωπισμός, ανιδιοτέλεια, αγάπη, φροντίδα. «Όπου υπάρχει η φιλανθρωπία, υπάρχει και η αγάπη προς την επιστήμη».
Ένα επίγραμμα του 4ουπ.Χ. αιώνα (αφιερωματική ωδή), που αποκαλύφθηκε στους Δελφούς, λέει για τον Ιπποκράτη: Ενθάδε κείται ο Θεσσαλός Ιπποκράτης, ο Κώος
Γεννημένος από τη ρίζα του αθάνατου Φοίβου.
Έστησε πολλά τρόπαια εναντίον των νόσων με τα όπλα της Υγείας
Και απέκτησε μεγάλη δόξα, όχι με την τύχη, αλλά με την Τέχνη του
(EleonoraSantin. Πέντε θεσσ. Επιγράμματα Θ.ΗΜ.Τ.67ος σελ 3)
(1) Βρέθηκε τον χειμώνα του 1901-1902 στα Σούσα της Μεσοποταμιάς, από Γάλλους Αρχαιολόγους. Σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Λόυβρον.
(2) Βασάλτης. Ηφαιστειογενές (εκρηξιγενές πέτρωμα) με χρώμα από γκρίζο έως μαύρο.
(3) Στην εποχή του Χ. δεν υπήρχαν νομίσματα και οι συναλλαγές γίνονταν σε ράβδους από ασήμι.
Το σίκλα ήταν υποδιαίρεση του μίνα.60 σίκλα=1μίνα(500γραμμ.)
(4) Lextalionis λάτιν. Talio=αντίποινα. οφθαλμόν αντί οφθαλμού (Μωσαϊκός νόμος).
Βοηθήματα
• Άπαντα Ιπποκράτους (Omniaopera) Ανατύπωση 1979 σελ.167 WORKSOFIPPOKRATES. Department of Neytology.University of Athens σελ.16, 22 2005.
* Jean FAUVET. Ιστ. τηςΙατρικήςσελ. 16,18Ι. Ζαχαρόπουλος 1964
* Ν.Κ. ΛΟΥΡΟΥ Αναδρομές Παριζιάνος 1975C. SERAM. Θεοί, Τάφοι, Σοφοί. Το λυκόφως των αιώνων σελ. 307-309
* Γεμεντζόπουλος
* ΜωρίςΚρονουζέ. Ο πολιτισμός της Αρχ. Ελλάδας σελ 225, 416 Γκοβάστης
* Φ.Ι. Κακριδής Αρχαία Ελληνική γραμματολογία. Κλασική εποχή ΤΟ ΒΗΜΑ 2012.
* Του Τάσου Πουλτσάκη
