Από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου δασκάλου στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας, συγγραφέα
ΓΕΝΙΚΑ-ΚΑΤΑΓΩΓΗ: Οι Χάριτες ήταν αρχαιοελληνικές θεότητες, προσωποποιήσεις της χάρης και της ομορφιάς. Στον Όμηρο1 η Χάρις αναφέρεται ως σύζυγος του Ηφαίστου, ενώ αλλού μνημονεύονται με το συλλογικό τους όνομα, αόριστα, χωρίς ιδιότητα και αριθμό, όπως για παράδειγμα η αναφορά στις Χάριτες εκείνες που ύφαιναν τον πέπλο της Αφροδίτης. Αναφέρεται επίσης ονομαστικά ως Χάρις η Πασιθέη, την οποία η Ήρα έταξε ως σύζυγο στον Ύπνο. Κατά τον Ησίοδο [Θεογονία2], οι Χάριτες ήταν τρεις: η Θάλεια, η Ευφροσύνη και η νεότερη Αγλαΐα, που ήταν κόρες του Δία και της θυγατέρας του Ωκεανού, Ευρυνόμης. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ως μητέρα τους την Ήρα, την Ευνομία3, τη Λήθη, την Αρμονία, την Αφροδίτη (με πατέρα το Διόνυσο), ή ακόμη την Κορωνίδα και τη Αίγλη με πατέρα τον Ήλιο.
ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΑ: Σύμφωνα με τους αρχαιοελληνικούς μύθους, οι Χάριτες ευνοούσαν και προωθούσαν την ποίηση, τη μουσική, τη ρητορική και το χορό. Οι θεϊκές αυτές κόρες ήταν παρούσες σε όλες τις γιορτές των θεών στον Όλυμπο. Η παράδοση αναφέρει ακόμα, πως όταν η Αφροδίτη κατέφυγε στην Πάφο, μετά τα γεγονότα με τον Άρη, οι Χάριτες την έχρισαν με θείο έλαιο και την έντυσαν με λαμπρότατα ενδύματα.
ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΩΝ ΧΑΡΙΤΩΝ: Ιερά και ναοί προς τιμήν τους υπήρχαν σε πολλά μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας και των ελληνικών αποικιών. Στη αρχαϊκή και κλασική τέχνη απεικονίζονται με μακριά ενδύματα και λυτή ζώνη, ενώ στα έργα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής παριστάνονταν πλέον τελείως γυμνές. Γράφει σχετικά ο Παυσανίας: "Δεν θα μπορούσα να ανακαλύψω ποιος απεικόνισε πρώτος τις Χάριτες γυμνές, στην γλυπτική ή στην ζωγραφική. Κατά τους πρότερους χρόνους, φυσικά, και οι γλύπτες και οι ζωγράφοι τις απεικόνιζαν σκεπασμένες. Στην Σμύρνη, για παράδειγμα, στο ιερό της Νεμέσεως, πάνω από τις εικόνες έχουν αφιερωθεί Χάριτες από χρυσό, έργο του Βουπάλου. Και στη Μουσική Αίθουσα στην ίδια πόλη υπάρχει ένα πορτραίτο μιας Χάριτος, ζωγραφισμένο από τον Απελλή. Παρομοίως, στην Πέργαμο, στην αίθουσα του Αττάλου, υπάρχουν άλλες εικόνες των Χαρίτων από τον Βούπαλο. Και κοντά σ' αυτό που ονομάζεται Πυθείο υπάρχει ένα πορτραίτο Χαρίτων, ζωγραφισμένο από τον Πυθαγόρα τον Παριανό. Ο Σωκράτης επίσης, ο γιος του Σωφρονίσκου, έκανε εικόνες των Χαρίτων για τους Αθηναίους, που βρίσκονται πριν από την είσοδο στην Ακρόπολη. Σ' όλες αυτές είναι σκεπασμένες. Αλλά οι μεταγενέστεροι καλλιτέχνες, δεν γνωρίζω τον λόγο, άλλαξαν τον τρόπο που τις απεικόνιζαν. Ναός τους υπήρχε και στη Σπάρτη, ενώ ο Παυσανίας αναφέρει πως στο ιερό των Χαρίτων στην Ηλίδα τα ειδώλιά τους, που είχαν πέτρινα χέρια και πόδια, ήταν στολισμένα με επίχρυσες εσθήτες, ενώ κρατούσαν η καθεμιά από ένα σύμβολο στο χέρι: τριαντάφυλλο η μία, αστράγαλο [κότσι] η δεύτερη και ένα κλαδί μυρτιάς η τρίτη. Ο ποταμός Κηφισός ήταν ιερός γι αυτές. Αγάλματα των Χαρίτων, κατά τον Παυσανία, υπήρχαν στη Θάσο, ανάγλυφα με τις μορφές τους στον θρόνο του Δία στην Ολυμπία, εκείνες που κοσμούσαν στεφάνι της Ήρας, έργο του Πολυκλείτου στο Άργος, καθώς και οι ονομαστές Χάριτες του Απελλή. Σε μερικές παραστάσεις απεικονίζονται να κρατούν η μία την άλλη ή να βαδίζουν πιασμένες χέρι-χέρι με χορευτικό βήμα. Συχνά οι Χάριτες τιμούνταν μαζί με τις θεότητες των Ωρών. Ο Παυσανίας προσθέτει πληροφορίες για τις Χάριτες [βιβλίο 9.xxxv.1-7]: "Οι Βοιωτοί λένε πως ο Ετεοκλής ήταν ο πρώτος άνθρωπος που θυσίασε στις Χάριτες. Επιπλέον, γνωρίζουν πως καθιέρωσε τον αριθμό των Χαρίτων ως τρεις, αλλά δεν έχουν καμία παράδοση ως προς τα ονόματα που τους έδωσε. Οι Λακεδαιμόνιοι, ωστόσο, λένε πως οι Χάριτες είναι δύο, και ότι καθιερώθηκαν από τον Λακεδαίμονα, γιο της Ταϋγέτης, που τους έδωσε τα ονόματα Κλήτα και Φαένα. [...] Οι Αθηναίοι από τα παλιά χρόνια λάτρευαν δύο Χάριτες, την Αυξώ και την Ηγεμόνη. Ο Πάμφος είναι ο πρώτος που τραγούδησε για τις Χάριτες, αλλά η ποίησή του δεν περιέχει πληροφορίες ούτε για τον αριθμό τους ούτε για τα ονόματά τους."
www.scribd.com/oikonomoukon konstantinosa.oikonomou@gmail.com
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Ηλιακών Α΄ και Αττικά.
1. Ιλιάδα, Σ, 382.
2. "Τρεις δέ οι Ευρυνόμη Χάριτας τέκε καλλιπαρήους, Ωκεανού κούρη, πολυήρατον είδος έχουσα, Αγλαΐην τε καὶ Ευφροσύνην Θαλίην τ᾽ ερατεινήν των και απὸ βλεφάρων έρος είβετο δερκομενάων" (στ. 910).
3. Ορφικός ύμνος Χαρίτων.
Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου είναι δάσκλαος στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας, συγγραφέας.
