Οι νέοι άνθρωποι αγανακτισμένοι από το κοινωνικό μοντέλο της παιδοκεντρικής οικογένειας, που ήθελε ένα παιδί σχεδόν μηχανικά εστιασμένο στην εργαλειακή μάθηση και τη στείρα γνώση, και αγανακτισμένοι από τις πολύωρες ανούσιες δραστηριότητες, και ταυτόχρονα ευάλωτοι και δίχως τις κατάλληλες εμπειρίες και δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας, «αναγκάστηκαν» να υιοθετήσουν ένα τεχνολογικό μοντέλο επικοινωνίας που τους επέτρεπε να «αλλάξουν» τον κόσμο γύρω τους.
Το διαδίκτυο δημιούργησε έναν συμβολικό χώρο για να μπορέσουν τα παιδιά και οι νέοι να απαλλαγούν από το βάσανο της γκρίζας πραγματικότητας, μιας πραγματικότητας που σε πολλές περιπτώσεις σκοτώνει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους. Επέλεξαν βέβαια ένα μέσο που ενώ σου επιτρέπει να είσαι δημιουργικός, σου αφαιρεί την κοινωνικότητα. Έτσι, ο σημερινός νέος επιλέγοντας τη μοναχικότητα του διαδικτύου, και μάλιστα σε έναν κοινωνικό – δημόσιο χώρο, όπως τα ίντερνετ καφέ, ζει μια σχιζοειδή κατάσταση. Έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί φανταστικούς κόσμους και να συναλλάσσεται με αυτούς δίχως στην ουσία να επικοινωνεί.
Τι κάνει τους σημερινούς νέους τόσο ευάλωτους σε αυτή τη νέα πραγματικότητα; Ένας σημαντικός παράγοντας είναι πως έχουν απομακρυνθεί από κάθε έννοια δημιουργικότητας. Αυτό φαίνεται από το γεγονός πως «εργάζονται» στις σχολικές και παρα-σχολικές δραστηριότητες με κυρίαρχο στόχο να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο αύριο, παρά για να ενισχύσουν και να θωρακίσουν την προσωπικότητά τους ή για να χαρούν και να μάθουν μέσα από τις εμπειρίες τους. Καταφέρνουν έτσι να ζουν μια ακόμη σχιζοειδή κατάσταση ξένη προς τα παιδιά τα οποία αντιλαμβάνονται τη ζωή τους κυρίως στο εδώ και τώρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ετερο-προσδιορίζονται από τους γονείς και τα κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα και να μην μπορούν να αυτονομηθούν όταν έρθει εκείνη η στιγμή. Πάνω σε αυτή την συνθήκη ξεφυτρώνουν διάφορες συμπεριφορές (όπως η εξάρτηση από το διαδίκτυο) τις οποίες υιοθετούν προκειμένου να ανακουφιστούν από την ένταση της πραγματικότητας, από την «εργασία» (σχολείο, φροντιστήριο, κ.λπ.) δίχως νόημα.
Από την άλλη παρακολουθούμε πως και οι ενήλικες δεν αποτελούμε καλύτερα πρότυπα συμπεριφοράς. Ο παραδοσιακός καφενές, σύμβολο ξεκούρασης, ανατροφοδότησης, κοινωνικής συναναστροφής, ανταλλαγής εμπειριών, διάδοσης νέων, κ.τ.λ., προσδιόριζε την εποχή όπου παρά τον μόχθο και τις ιδιαίτερα δύσκολες οικονομικές συνθήκες οι άνθρωποι βρίσκανε τον χρόνο να αναπαυθούν και να ασχοληθούν με ζητήματα κοινωνικής συναναστροφής στην ανάπαυλα της δουλειάς τους. Σήμερα ο εργώδης ρυθμός της καθημερινότητας δεν επιτρέπει στον εργαζόμενο να αναπαυθεί ουσιαστικά, μιας και έχει καταφέρει να μεταφέρει τον αγχωτικό και εντατικό ρυθμό της εργασίας και κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου. Έτσι, μετά την εργασία παρατηρούμε συνήθως δύο καταστάσεις: ή τη συνέχιση των εντατικών ρυθμών αυτής (τρέχοντας πίσω από διάφορες υποχρεώσεις) ή την πλήρη αποχαύνωση βλέποντας τηλεόραση στον καναπέ του σαλονιού. Στην εποχή μας η τηλεόραση έδωσε την θέση της στο ίντερνετ και μάλιστα βγήκε από το σπίτι όπως βέβαια (ξανά)βγήκε από το σπίτι και η τηλεόραση, η οποία έγινε το φετίχ κάθε ταβέρνας ή καφενείου. Και στις δύο περιπτώσεις δημιουργούνται αφενός πολλά ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα και αφετέρου οι άνθρωποι οδηγούνται σε τυποποιημένες δραστηριότητες όπου επιλέγουν πάντα οι άλλοι για μας. Γεγονός παραμένει ότι η «συνδεδεμένη» γενιά δεν χαλαρώνει ποτέ και δεν αξιοποιεί τον χρόνο της για πνευματική, ψυχική και ηθική καλλιέργεια, για ανάπτυξη της επικοινωνίας, για ενασχόληση με σύνολα και ομάδες που προάγουν την κοινωνική συνοχή και τέλος για σωματική ξεκούραση και «χαλάρωση». Αυτή η «χαλάρωση» αποτελεί βασική βιολογική ανάγκη του ανθρώπου για την ισορροπία και τόνωση του ψυχοσωματικού του οργανισμού και έχει ιδιαίτερη σημασία για τα παιδιά. Παιδιά τα οποία είτε κουράζονται υπερβολικά από τα διάφορα μαθήματα, φροντιστήρια και γενικότερα από το ατελείωτο κυνήγι γνώσεων, είτε από τις ατελείωτες ώρες που είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Αυτό το κουρασμένο παιδί δεν έχει πολλές δυνάμεις και αφαιρεί από τον εαυτό του τις δυνατότητες και ευκαιρίες που θα του επιτρέψουν να καλλιεργήσει σωστά την ατομικότητά του και τον χαρακτήρα του.
Το ίντερνετ λοιπόν, ενώ έχει πολλά πλεονεκτήματα – τα οποία σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται από τη νέα γενιά, η οποία προσπαθεί να χτίσει μια αντισυστημική ασπίδα προστασίας (αυθόρμητες διαδικτυακές κινήσεις και συλλογικότητες που επιδιώκουν την διαμαρτυρία, τη συνεύρεση και την αλλαγή) - οδηγεί από την άλλη σε πολλές περιπτώσεις τους νέους ανθρώπους σε μοναχικούς και επικίνδυνους δρόμους.
Οι νέοι άνθρωποι λοιπόν που στοιβάζονται στα ίντερνετ καφέ, που δεν επικοινωνούν με τα μάτια και το σώμα, κάτι θέλουν να μας πουν. Είναι μάρτυρες μιας κοινωνικής πραγματικότητας που ανέθρεψε τον ατομισμό και την αποξένωση. Μιας κοινωνίας που έπνιξε τη φαντασία και τη δημιουργικότητα των παιδιών και των νέων ανθρώπων. Αυτοί οι νέοι άνθρωποι προσπαθούν απεγνωσμένα αλλά αυτοκαταστροφικά να φτιάξουν διαφορετικές συλλογικότητες ανθρώπων. Δεν ξέρουν τον τρόπο, μας υποδεικνύουν όμως την κατεύθυνση και θα πρέπει να τους ακούσουμε. Ιδιαίτερα σήμερα που το κοινωνικό τοπίο το επιβάλλει…
Του Γιώργου Γιαννούση
ψυχοθεραπευτή,
οικογενειακού θεραπευτή
διδάκτορα
του Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας
info@nhmacenter.gr
