Τις εκλογές που προηγήθηκαν του δημοψηφίσματος του 1920, είχαν κερδίσει οι βασιλόφρονες ενάντια στους βενιζελικούς. Τις κέρδισαν, κατηγορώντας τους Ευρωπαίους για παρεμβάσεις υπέρ του «ξενόδουλου» Ελευθερίου Βενιζέλου και προτάσσοντας την ανάγκη να αποκατασταθεί η πληγείσα εθνική κυριαρχία και αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού, μέσω της επανόδου του βασιλιά Κωνσταντίνου. Το δίλημμα του δημοψηφίσματος που προκήρυξαν οι (νικητές) βασιλόφρονες ήταν ακριβώς αυτή η επάνοδος του βασιλιά. Στην παρατήρηση των βενιζελικών ότι η χώρα όφειλε να προστατεύσει τη σχέση της με τους συμμάχους οι οποίοι τάσσονταν εναντίον του βασιλιά, υπήρχε μια απλή απάντηση : «Εμείς τον θέλουμε και θα τον φέρουμε»! Και – δυστυχώς - τον έφεραν με το δημοψήφισμα…
Οι τότε αναλυτές, μουδιασμένοι έως τρομαγμένοι από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, εξηγούσαν το πώς σκέφτηκε ο Έλληνας που ψήφισε υπέρ της επιστροφής του βασιλιά, αγνοώντας τις πιέσεις των συμμάχων :
«Ας υποθέσω προς στιγμήν ότι θα απoφάσιζαν να μετέλθουν μέσα πιεστικά εναντίον μου. Ποιά θα ήταν αυτά;
- Αποκλεισμός; Αφού ο πόλεμος έληξε και στο καταστατικό της Κοινωνίας των Εθνών υπάρχει σχετική απαγορευτική διάταξη.
- Εμπορικός αποκλεισμός; Αφού είμαι πελάτης τους, καταναλωτής δηλαδή μπορεί να ζημίωνα εγώ, αλλά θα ζημίωναν άλλο τόσο κι αυτοί.
- Οικονομικές πιέσεις; Κι αυτές θα ήταν πάλι επιζήμιες και γι’ αυτούς, εφ’ όσον είναι δανειστές μου κι εγώ οφειλέτης τους.
- Αναθεώρηση της Συνθήκης των Σεβρών σε βάρος μου; Ανεξαρτήτως του ότι κρατώ με τον στρατό μου την Θράκη και την Σμύρνη που επί χιλιετίες είναι ελληνικές, σε ποιόν άραγε θα έδιναν (τη Σμύρνη και την Θράκη) αν μου τις πάρουν;»
Η ιστορία απάντησε στα παραπάνω ερωτήματα με τρόπο τραγικό. Οι σύμμαχοι, στους οποίους ο Κωνσταντίνος ήταν εξαιρετικά αντιπαθής για το ρόλο που διαδραμάτισε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν προειδοποιήσει την ελληνική κυβέρνηση για τη μη επιστροφή του, κάτι για το οποίο δεν πληροφορήθηκε επαρκώς το εκλογικό σώμα. Έτσι μετά το αποτέλεσμα, Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία παρέδωσαν διακοινώσεις με τις οποίες δεν αναγνώριζαν τον Κωνσταντίνο ως αρχηγό του κράτους και πάγωσαν όλα τα δάνεια που είχαν δρομολογηθεί προς την Ελλάδα, εξελίξεις οι οποίες επίσης αποκρύφθηκαν από τον ελληνικό λαό. Σταδιακά μάλιστα και έκλιναν την υποστήριξή τους προς τις αντάρτικες τουρκικές δυνάμεις του Κεμάλ Ατατούρκ εναντίον της μοναρχίας (του Σουλτάνου). Κι ο βασιλιάς που πριν τις εκλογές έταζε την επιστροφή των στρατευμάτων από τη Μικρά Ασία, αποφάσισε να… εκστρατεύσει εναντίον της Άγκυρας με τελικό αποτέλεσμα τη μικρασιατική καταστροφή….
Υπάρχουν πράγματι, αρκετοί παραλληλισμοί στο σκεπτικό με το οποίο οι πολιτικοί προκήρυξαν διχαστικά δημοψηφίσματα το 1920 και το 2015 και ώθησαν τον Έλληνα να ψηφίσει επενδύοντας στο συναίσθημα. Κι έχει αποδειχτεί ότι το συναίσθημα μπορεί μεν εύκολα να κερδίσει τη λογική, αλλά η περιφρόνηση της λογικής πολλές φορές πληρώνεται με θάνατο… πολιτικό στην καλύτερη περίπτωση. Γι αυτό και οι πολιτικοί πρωτίστως οφείλουν να την μελετούν την ιστορία, τουλάχιστον για να μην επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη όταν έχουν θέσεις ευθύνης και δεν έχουν την πολυτέλεια να αντιπολιτεύονται ανέξοδα.
Από τον Μιλτιάδη Γ. Δεληχά
Ο Μιλτιάδης Γ. Δεληχάς είναι διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ
