Η άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής στην Τ.Α.

Η έννοια της κοινωνικής πολιτικής στην χώρα μας είναι κάτι το απροσδιόριστο για το ευρύ κοινό. Ωστόσο όλοι παραδέχονται ότι αφορά στην έκφραση και την ιεράρχηση της κάλυψης κοινωνικών αναγκών μ’ ένα σύνολο ρυθμίσεων και μέτρων σε τομείς όπως η

εκπαίδευση, η απασχόληση, η υγεία, η κατοικία, η πρόνοια κ.α. σύμφωνα με τα προστάγματα της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Το «Κράτος Πρόνοιας» αποτελεί ένα ιδεατό μοντέλο κράτους βασισμένο στις αρχές της δράσης με απώτερο στόχο την επίτευξη ποσοτικά και ποιοτικά της ευημερίας των πολιτών του και την εξάλειψη ή τουλάχιστον την σημαντική μείωση της κοινωνικής ανισότητας.
Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης συμπεριέλαβε τα τελευταία χρόνια και το πεδίο της κοινωνικής πολιτικής. Οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πιο κοντά στο πεδίο δημιουργίας των προβλημάτων και άρα βρίσκονται σε καλύτερη θέση για την άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής.
Με την αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών αναγκών και μέσα στο πλαίσιο όχι μόνο των ευθυνών αλλά και των ευρωπαϊκών πολιτικών, η Τοπική Αυτοδιοίκηση καλείται να παίξει ένα ρόλο μεγαλύτερης ευθύνης και πρωτοβουλίας. Είναι επιφορτισμένη με την ευθύνη δημιουργίας ενός κατάλληλου τοπικού πλαισίου, όχι μόνο για την άνετη διαβίωση των πολιτών, αλλά πολύ περισσότερο για την καθιέρωση μιας κοινωνικής ζωής, η οποία αποτελεί το υπόβαθρο και την υποδομή για την θεμελίωση της ιδέας της ανάπτυξης.
Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει ως σκοπό την διαχείριση των τοπικών υποθέσεων. Για το λόγο αυτό θεωρείται ως μία αποτελεσματική μέθοδος άμεσης παροχής ορισμένων αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και εξυπηρέτησης των βασικών αναγκών των πολιτών, έχοντας το πλεονέκτημα της άμεσης επαφής με τους πολίτες και της άμεσης βίωσης των ουσιαστικών προβλημάτων. Ευρισκόμενη κοντά στα κοινωνικά προβλήματα, έχοντας την δυνατότητα προσέγγισης του ανθρώπινου παράγοντα και της ποιοτικής αναβάθμισης των κοινωνικών υπηρεσιών, πρέπει να διαμορφώσει το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα θεμελιώνεται οποιαδήποτε προσπάθεια ανύψωσης του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών. Επίσης η τοπική αυτοδιοίκηση θέτοντας συγκεκριμένους στόχους κοινωνικής βελτίωσης, και ενσωματώνοντας τα άτομα και τις ομάδες στον σχεδιασμό, την οργάνωση και υλοποίηση προγραμμάτων, μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων και την κάλυψη κοινωνικών αναγκών.
Επομένως ένα σημαντικό θέμα σχετικά με την ανάπτυξη των κοινωνικών πολιτικών από την τοπική αυτοδιοίκηση είναι και η ένταξη του τοπικού προγραμματισμού σχεδιασμένου και καταρτισμένου από τον Ο.Τ.Α. στο ευρύτερο πλαίσιο του περιφερειακού προγραμματισμού, όχι μόνο από πλευράς κοινωνικής πολιτικής, αλλά και γενικότερης ανάπτυξης. Η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να μετέχει στον σχεδιασμό προγραμμάτων σε τοπικά, περιφερειακά, εθνικά, και ευρωπαϊκά πλαίσια. Παράλληλα πρέπει να ορισθούν κριτήρια αξιολόγησης των τοπικών αναγκών, με στόχο την ισομερή ανάπτυξη των περιοχών.
Η τάση που επικρατεί στην Ευρώπη αλλά και στην χώρα μας είναι ένας περιορισμός της Δημόσιας Διοίκησης σ’ ένα ρόλο επιτελικό, κάτι που προϋποθέτει την αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων της, και την άσκηση πλέον από την τοπική αυτοδιοίκηση κοινωνικών της λειτουργιών, διαδικασία που απαιτεί ενίσχυση των υποδομών με κατάλληλο και αναγκαίο δυναμικό. Η αναγκαιότητα στελέχωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης προκύπτει από το γεγονός ότι η ίδια αποτελεί ένα θεσμό της κοινωνίας μέσα στον οποίο εκφράζεται αλλά και ολοκληρώνεται ο πολίτης καθημερινά. Αυτή η μορφή της τοπικής αυτοδιοίκησης καθιστά ουσιαστικότερο και ενεργότερο το ρόλο που μπορούν να παίξουν οι αυτοδιοικητικοί θεσμοί στο πλαίσιο της νέας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Αυτός ο νέος ρόλος που καλείται να αναλάβει η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί μια πρόκληση γι’ αυτήν. Καλείται να περάσει από την στήριξη απλών προνοιακών προγραμμάτων υπό την αιγίδα των δημοσίων φορέων, σ’ ένα ρόλο όπου ο κοινωνικός σχεδιασμός, η υλοποίηση και αξιολόγηση προγραμμάτων, αποτελούν την δική της κοινωνική πολιτική με απώτερο σκοπό την ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια αρκετοί Δήμοι έχουν αναπτύξει κοινωνικές υπηρεσίες και προγράμματα τα οποία έχουν τομεακό χαρακτήρα και στοχεύουν στην εξυπηρέτηση του ευρύτερου τοπικού πληθυσμού, είτε είναι προσανατολισμένα στην αντιμετώπιση προβλημάτων ειδικότερων κοινωνικών ομάδων. Όσον αφορά στην εθελοντική πρωτοβουλία πρέπει να επισημανθεί ότι σήμερα χαρακτηρίζεται από μία αντίστροφη πορεία στην εξέλιξή της με σημαντικό περιορισμό της σημασίας της σχετικά με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών.
Η κοινωνική πολιτική των Ο.Τ.Α. θα πρέπει να ανταποκριθεί σε νέου τύπου κοινωνικές ανάγκες που συνδέονται συχνά με την προσωπικότητα και ιδιαιτερότητα του δέκτη, γι’ αυτό άλλωστε και θεωρείται το καταλληλότερο πεδίο άσκησης κοινωνικής πολιτικής, δεδομένου ότι στις νέες ανάγκες δεν μπορεί να ανταποκριθεί η κρατική κοινωνική πολιτική με τον μαζικό και γραφειοκρατικό της χαρακτήρα.
 Σήμερα η Κοινωνική Πολιτική στην τοπική αυτοδιοίκηση ασκείται μέσω οργανωτικών σχημάτων που έχουν θεσμοθετηθεί από την πολιτεία με συγκεκριμένους πληθυσμιακούς στόχους. Οι οργανωτικές δομές μέσω των οποίων οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να ασκούν κοινωνική πολιτική είναι συγκεκριμένες και αφορούν στην σύσταση Κοινωνικής Υπηρεσίας και την δημιουργία με τον ίδιο σκοπό νομικών προσώπων ιδιωτικού ή δημόσιου χαρακτήρα. Επιπλέον καταρτίζονται προγράμματα: Πρόσληψης σε φορείς κοινωνικού έργου, ανοιχτής προστασίας ηλικιωμένων, πολιτισμού και άθλησης, πρόνοιας για άτομα με αναπηρίες και απόρους, και τέλος προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης που απευθύνονται σε ανέργους.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν την βάση για την δημιουργία ενός συνεκτικού ιστού κοινωνικής πολιτικής χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αρκούν. Το πεδίο δράσης κοινωνικής πολιτικής πάντοτε είναι μακρύ και ουσιαστικό.* Ο Νικόλαος Αλεξ. Φασούλας είναι οικονομολόγος-πτυχιούχος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας-συγγραφέας.