Η παρέμβαση του αμερικανικού παράγοντα διατηρεί αυξημένη βαρύτητα, δεδομένου ότι τα προβλήματα διεθνούς ασφάλειας είναι υπαρκτά. Οι πολεμικές αναφλέξεις, η διεθνής τρομοκρατία, η πυρηνική απειλή, οι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες ως απόρροια φτώχειας και εξαθλίωσης, οι ασυγκράτητες προσφυγικές ροές, η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια του κυβερνοχώρου, το οικονομικό έγκλημα είναι μερικά από τα σημαντικότερα προβλήματα ασφάλειας, η αντιμετώπιση των οποίων επιτάσσει συλλογική δράση και μετακίνηση από το «εθνικό εγώ» στο «υπερεθνικό εμείς».
Το ζήτημα βέβαια είναι ποια πολιτική θα ακολουθήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στην εποχή της διακυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ. Η διατύπωση «Πρώτα η Αμερική» και γενικότερα η ασάφεια που διέκρινε τις πρώτες δηλώσεις του Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ δεν επιτρέπουν την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.
Ωστόσο, εάν κρίνει κανείς τη ρητορική που υιοθέτησε ο Τραμπ στη διάρκεια της μακρόσυρτης προεκλογικής περιόδου αλλά και την ομιλία του στην τελετή της ορκωμοσίας του όπου προέταξε το συμφέρον του αμερικανού εργαζόμενου και της αμερικανικής οικογένειας, μάλλον σε στροφή της αμερικανικής πολιτικής στο παρελθόν των εθνικισμών και της ανάδυσης των εθνικών κρατών του 19ου αιώνα παραπέμπει.
Η παραπάνω διαπίστωση, αν αποδειχτεί στην πράξη, συνιστά ανησυχητικό φαινόμενο, καθώς ανάλογες διαθέσεις για επικράτηση τοπικισμών ("act local not global") σε εποχή παγκοσμιοποίησης εκφράζονται και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης από διάφορα κράτη-μέλη της.
Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι οδηγούμαστε με ασφάλεια στη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως φέρεται να έχει προβλέψει ο μεγαλοεπενδυτής Τζορτζ Σόρος μετά την εκλογή Τραμπ, καθώς έλαβε ως δεδομένο ότι ο 45ος πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται να απαξιώνει το σταθεροποιητικό ρόλο της ΕΕ για την παγκόσμια ασφάλεια.
Εθνικιστικές εξάρσεις παρατηρούνται εξάλλου και σε άλλες περιοχές του πλανήτη υποκινούμενες από ισχυρούς και αυταρχικούς ηγέτες: τον Βλαντίμιρ Πούτιν στη Ρωσία, τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία, τον Σι Τζινπίνγκ στην Κίνα, τον Ναρέντρα Μόντι στην Ινδία.
Επιπλέον, το τελευταίο διάστημα και η βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι έχει σκληρύνει εμφανώς τη στάση της απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση διεκδικώντας ένα σκληρό Brexit, προφανώς υπό την πίεση του βρετανικού εθνικισμού.
Κατά συνέπεια, είναι πολύ πιθανό ο πρόεδρος Τραμπ να επιφυλάσσει ένα «χαλαρότερο» ρόλο για τη χώρα του αναφορικά με τη συμμετοχή της στη διαμόρφωση των διεθνών εξελίξεων. Μια τέτοια στάση, σε κάποιο βαθμό, θα έχει αρνητική επίδραση και στη σταθερότητα του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αποτελούσε μέλημα της εξωτερικής πολιτικής του προκάτοχου του Μπαράκ Ομπάμα.
Επιπλέον, δεν είναι απολύτως ξεκάθαρες οι διαθέσεις του νέου κυβερνήτη των ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία, παρά τις αρχικά καλές προθέσεις του προς τον ρώσο πρόεδρο Πούτιν, οι οποίες οδήγησαν ακόμη και στη διατύπωση θεωριών συνωμοσίας σχετικά με τη καθοριστική ρωσική παρέμβαση στο αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών.
Πάντως στη Μόσχα υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό την εκλογή Τραμπ, ενώ ο ίδιος στη διάρκεια της ορκωμοσίας του έκανε μνεία για παλιούς εχθρούς που γίνονται φίλοι, υπονοώντας τη φυσικά τη Ρωσία και την υπέρβαση της εποχής του Ψυχρού Πολέμου.
Προφανώς όλα αυτά θα ξεκαθαρίσουν από τη στάση που θα επιλέξει ο Τραμπ σε διάφορα κρίσιμα θέματα, όπως η συνεργασία των ΗΠΑ με τη Ρωσία και τη διεθνή κοινότητα στη διαχείριση της συριακής κρίσης, η οποία δημιούργησε το προσφυγικό και γιγάντωσε τη διεθνή τρομοκρατία, αλλά και το ζήτημα της άρσης των κυρώσεων που έχει επιβάλει η Ευρωπαϊκή Ένωση στη Ρωσία εξαιτίας της στρατιωτικής επέμβασης στην Κριμαία.
Ειδικότερα για τη χώρα μας, με δεδομένη τη θέση της στο διεθνές σύστημα ασφάλειας αλλά και την οικονομική ασφυξία της τελευταίας επταετίας, η εκλογή Τραμπ μάλλον προοιωνίζεται «χειρότερες ημέρες» σε σχέση με την οκταετία της διακυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής από τον Μπαράκ Ομπάμα.
Δεν είναι μόνο η εμπειρία του παρελθόντος που απέδειξε ότι συνήθως οι κυβερνήσεις των Δημοκρατικών είναι ευνοϊκότερα διακείμενες προς την Ελλάδα σε σχέση με τη γειτονική Τουρκία• ούτε καν ο «άστατος» και απρόβλεπτος χαρακτήρας του νέου κυβερνήτη, εάν βέβαια επιβεβαιωθούν οι παλινωδίες του αναφορικά με το μελλοντικό ρόλο των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, το ΔΝΤ και άλλα διεθνή θεσμικά όργανα που ελέγχονται από αυτές, και σε άλλα σημαντικά ζητήματα.
Είναι κυρίως η αλλαγή πλεύσης στην αμερικανική πολιτική που επαγγέλλεται ο Ντόναλντ Τραμπ, η οποία φαίνεται να οδηγεί σε περιθωριοποίηση των ΗΠΑ και απομόνωσή τους από τις διεθνείς εξελίξεις. Αυτό τουλάχιστον δείχνει η αποκωδικοποίηση του συνθήματος «Πρώτα η Αμερική», που κυριάρχησε στην ομιλία του νέου προέδρου κατά την ορκωμοσία του. Ας είμαστε πάντως επιφυλακτικοί…
Του Βασίλη Πλατή, φιλόλογου-δρ. Ιστορίας Α.Π.Θ.
