Ο Γιώργος Ζώταλης εξόργισε αρκετούς Έλληνες «επαΐοντες» όταν δημοσίευσε τα παρακάτω:
«Η ιδέα ότι ένας πολιτικός μπορεί να αλλάξει μια χώρα σαν την Αμερική (είτε προς το καλύτερο και να την κάνει “γκραίητ αγκαίν” είτε προς το χειρότερο και να καταστρέψει ακόμη και “το δικαίωμα να ψηφίζουμε”) μπορεί να αποτελεί τη βάση του πολιτικού μάρκετινγκ, αλλά δεν παύει να ανήκει στη σφαίρα της φαντασίωσης. Με όλο τον σεβασμό στους αγαπητούς φίλους Democrats και τις συντρόφισσες της ευρύτερης αριστεράς, δεν θεωρώ τον Τραμπ επικίνδυνο ή απειλή για τη δημοκρατία, ούτε ασπάζομαι την κινδυνολογία ότι αποτελεί έναν εκτός ελέγχου ακραίο. Είτε με Χίλαρι είτε με Ντόναλντ, η Αμερική θα συνεχίσει να είναι αυτό που είναι.
Στην πραγματικότητα (για να επιστρέψουμε σε αυτή την τόσο ταλαιπωρημένη και παλαιομοδίτικη έννοια), Αυτό Που Δεν Μπορεί Να Ελεγχθεί είναι η Αμερική. Η χαοτική της πολυπλοκότητα, ο δυναμισμός, τα μεγέθη, τα πάθη, οι αντιφάσεις και οι συγκρούσεις της, το βάθος της δημοκρατικότητάς της, η ενέργεια, οι τέχνες, το πρακτικό της πνεύμα, και ίσως πάνω απ’ όλα η ασίγαστη δημιουργικότητά της: όλα αυτά είναι ασύλληπτα, εκτός ελέγχου και ξεπερνούν κόμματα και πολιτικούς. Κάθε φορά που ανοιγοκλείνω τα μάτια μου, η χώρα είναι διαφορετική. Εάν προσθέσουμε την πολυπλοκότητα του πλανήτη και τον ίλιγγο των αναρίθμητων παγκοσμιοποιήσεων που αλλάζουν τον κόσμο, τότε η ιδέα ότι κάποιοι πολιτικοί, οποιουδήποτε χρώματος και ψυχολογικής προδιάθεσης, έχουν “απαντήσεις”, ή “λύσεις”, μας μεταφέρει στο θέατρο του παραλόγου. Οι πρόεδροι είναι παροδικοί ένοικοι του Λευκού Οίκου και έρχονται και φεύγουν. Το “σπίτι”, η χώρα είναι μια άλλη ιστορία» (περιοδικό "The Books' Journal", 67, Ιούνιος 2016).
***
Η επόμενη μέρα του πανικού με τον οποίο υποδέχθηκε ο κόσμος την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ έδωσε τη δυνατότητα δημοσίευσης ψυχραιμότερων αναλύσεων. Στο επίκεντρο των αναλύσεων αυτών είναι «η εξέγερση κατά των ελίτ» (κατά την εύστοχη διατύπωση, επίσης πολύ πρώιμα, πέντε μήνες πριν, του Γάλλου στοχαστή Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ).
Η κυρίαρχη κριτική κατά του Τραμπ είναι γνωστή. Ρατσιστής, σεξιστής, τραμπούκος, υβριστής, γνώστης όμως του μιντιακού περιβάλλοντος και ιδιαίτερα επικοινωνιακός, κατάφερε με συνωμοσιολογικά λαϊκιστικά επιχειρήματα να παραπλανήσει τους ψηφοφόρους - ιδιαίτερα στις πολιτείες όπου δεν ευδοκιμεί ο κοσμοπολιτισμός και η φιλελεύθερη θεώρηση των πραγμάτων που κυριαρχεί στη Νέα Υόρκη ή στη δυτική ακτή.
Οι αναλύσεις αυτές παραγνωρίζουν μια σημαντική παράμετρο. Τη λαϊκή. Έστω κι αν ο Τραμπ διατύπωσε με έμφαση στη δημαγωγία, στη λαϊκιστική ρητορική και στην εμφατική άρνηση της πολιτικής ορθότητας τις θέσεις του, η ουσία είναι ότι δεν μιλούσε εν κενώ. Η λευκή μεσαία τάξη της «βαθιάς Αμερικής», που φέρεται να έσφιξε τα δόντια και να υπερψήφισε τον Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να υπήρξε ευεπίφορη στα συνθήματά του για δημιουργία θέσεων εργασίας γι' αυτούς, για τη λειτουργία δηλαδή ενός νέου κρατικού προστατευτισμού για εργαζόμενους χωρίς πτυχία και χωρίς πρόσβαση στις ελίτ. Ωστόσο, κατ' ουσίαν μίλησε, όπως παρατηρεί ο καθηγητής Ανδρέας Πανταζόπουλος, τον λόγο «του λαϊκού εθνικισμού μιας "βαθιάς Αμερικής" που εξεγείρεται κατά των ελίτ, οι οποίες έχουν πάψει "να την ακούν"», σε ένα περιβάλλον εντεινόμενης αβεβαιότητας. Είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, λέει ο Πανταζόπουλος, παραπέμποντας στον Ταγκιέφ, η εκλογή του Τραμπ είναι η σαφής μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού εθνολαϊκισμού, η εξέγερση της ταυτότητας» («Το Βήμα, 13/11/2016). Και αν θέλουν οι ελίτ του πανεπιστημίου και της πολιτικής να μην βρεθούν και προ άλλων εκπλήξεων, οφείλουν να κατανοήσουν τα προβλήματα των ηττημένων, των λαϊκών μαζών εντός του εθνικού κορμού, αφενός για να αποφευχθούν στο μέλλον δυσάρεστες κοινωνικές συγκρούσεις, αφετέρου επειδή έχει σημασία όσοι ορκίζονται στις φιλελεύθερες δημοκρατίες να κατανοούν στην ολότητά τους τα προβλήματα - ακόμα και εκείνα που οι ίδιοι είχαν υποβαθμίσει.
***
Και ο Τραμπ; Μπορεί να αποδειχθεί ο απροσδόκητος ηγέτης που με βαναυσότητα και πολωτικό λόγο κέρδισε τελικά την προεδρία; Μπορεί, δηλαδή, να αποβεί ένας ηγέτης για την ισχυρή Αμερική, που θα συνεχίσει να είναι εγγύηση σταθερότητας στην παγκόσμια ισορροπία;
Ο Γιώργος Ζώταλης, στο προαναφερθέν κείμενό του που τον δικαιώνει, περιγράφει την τακτική του Ντόναλντ Τραμπ στην κούρσα για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Και εκεί, λέει, υπήρξε επιθετικός, βίαιος, πολωτικός, προσβλητικός, εχθρός της πολιτικής ορθότητας. Αλλά, όταν κέρδισε, τον είδαμε να «σοβαρεύεται, [να] γίνεται προεδρικός, [να] ανταλλάσσει φιλοφρονήσεις, [να] ανταποδίδει κομπλιμέντα και [να] κάνει χειραψίες με όλους όσοι έβριζε και κατηγορούσε».
Την ίδια τακτική τον είδαμε να υιοθετεί και μετά τη νίκη του, στην πρώτη επικοινωνία με τους πολίτες, απέναντι στην αντίπαλό του, Χίλαρι Κλίντον, και στους Δημοκρατικούς.
Μένει να δούμε αν θα πορευθεί τον δρόμο του θεσμικού παράγοντα. Αν, δηλαδή, η υπεράσπιση της ταυτότητας, στην οποία έδωσε έμφαση και για την οποία ψηφίστηκε, θα εκτροχιάσει τις πολιτικές του ή αν, αντιθέτως, θα κινηθεί στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης αμερικανικής πολιτικής, που θα λάβει υπόψη της τις κοινωνικές αλλαγές.
Οι ελίτ της Αμερικής, και του κόσμου, είναι ώρα να αφήσουν τα μνημόσυνα και να έχουν τα μάτια ανοιχτά. Όποια εκδοχή και αν κυριαρχήσει στην πολιτική των ΗΠΑ την επόμενη τετραετία.
