Από τον Βασίλη Πλατή
Την 9η Μαΐου του 1950 ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν σε λόγο του εισηγήθηκε μια νέα μορφή πολιτικής συνεργασίας των ευρωπαϊκών κρατών, που είχαν αναδυθεί μέσα από τις στάχτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται για το κείμενο που εμπνεύστηκε και συνέγραψε ο Σουμάν μαζί με τον Ζαν Μονέ και το οποίο έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Διακήρυξη Σουμάν». Το κείμενο αυτό αποτέλεσε την ιδρυτική πράξη της Ενωμένης Ευρώπης.
Στόχευση του σχεδίου Σουμάν, που πήρε «σάρκα και οστά» ένα χρόνο αργότερα, στις 18 Απριλίου 1951, με την ίδρυση της «Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα», ήταν η σφυρηλάτηση της ειρήνης στην Ευρώπη και η αποτροπή νέου αιματοκυλίσματος των λαών της.
Ταυτόχρονα, με την υπογραφή της συνθήκης, που προέβλεπε την ίδρυση της κοινότητας των ευρωπαϊκών κρατών, επιχειρήθηκε η εξάλειψη των μεταξύ τους ανταγωνισμών, που εδράζονταν στην αξιοποίηση έως τότε του άνθρακα και του χάλυβα, βασικών πρώτων υλών της πολεμικής βιομηχανίας των κρατών της Ευρώπης.
Σήμερα, ωστόσο, αντίθετα προς τις διακηρύξεις των ευρωπαίων ηγετών της εποχής εκείνης, η Ευρωπαϊκή Ένωση, διευρυμένη με τη συμμετοχή πολλών άλλων κρατών, φαίνεται ότι μετράει «πληγές».
Για πρώτη φορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ενώπιον της εθελούσιας εξόδου ενός σημαντικού κράτους-μέλους, της Μεγάλης Βρετανίας, που αν τελικά δεν αποφευχθεί στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου, είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει ισχυρούς τριγμούς και αλυσιδωτές αντιδράσεις στο οικοδόμημα της Ένωσης.
Παράλληλα, τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης απειλεί και η σοβούσα οικονομική κρίση, η οποία πλήττει βάναυσα κυρίως τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου δημιουργώντας μεγάλες ανισότητες μεταξύ πλούσιου Βορρά και φτωχοποιημένου Νότου.
Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, η περιθωριοποίηση πληθυσμιακών ομάδων ακόμη και στις οικονομικά εύρωστες κοινωνίες και η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων των τοπικών κυβερνήσεων και Κοινοβουλίων στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν καλλιεργήσει κλίμα ευρωσκεπτικισμού και σε χώρες που παραδοσιακά αποτελούσαν τον «σκληρό» πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι αντιευρωπαϊκές τάσεις, εξάλλου, επιτείνονται από τη δυναμική που αναπτύσσουν ακροδεξιά κόμματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τα οποία φέρουν ως «αιχμή του δόρατος» της ρητορικής τους το Προσφυγικό.
Οι Αυστριακοί, για παράδειγμα, είναι πιθανό να αναβιβάσουν στον προεδρικό θώκο της χώρας ακροδεξιό υποψήφιο (τα δημοσκοπικά ευρήματα άλλωστε επαληθεύουν ένα τέτοιο σενάριο, εξαιτίας της εκλογικής επιρροής που εμφανίζει το ακροδεξιό κόμμα του Νόρμπερτ Χόφερ ενόψει του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών, της 22ας Μαΐου).
Η εξασθένιση των δεσμών στο εσωτερικό της Ένωσης, η οποία έγινε αντιληπτή από την αδυναμία της να επιδείξει αλληλεγγύη στα κράτη-μέλη που δοκιμάστηκαν ή δοκιμάζονται ακόμη από την οικονομική κρίση και τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα, αποκαλύφθηκε σε όλο της το «μεγαλείο» στη διάρκεια της «δήθεν» διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος.
Στο μείζον αυτό θέμα πολλές ευρωπαϊκές χώρες επέδειξαν αναλγησία, καθώς προτίμησαν να περιχαρακωθούν πίσω από κλειστά σύνορα και συρματοπλέγματα αδιαφορώντας για την τύχη χιλιάδων προσφύγων και φορτώνοντας τα βάρη σε άλλες αδύναμες οικονομικά χώρες, που εκ των πραγμάτων δεν θα μπορούσαν να «σηκώσουν» μόνες τους το πρόβλημα.
Η στάση αυτή, που προοιωνίζεται την εμφάνιση ενός νέου εθνικισμού και αποτελεί σύμπτωμα παρακμής και αποσύνθεσης, σίγουρα θα κάνει τα κόκκαλα του οραματιστή Σουμάν να τρίζουν… Ωστόσο, η ίδια η εξέλιξη των πραγμάτων θα δείξει εάν οι δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης, δυστυχώς όχι ατεκμηρίωτες, πρόκειται να επαληθευτούν.
Ο Βασίλης Πλατής, είναι φιλόλογος-δρ. Ιστορίας στο Α.Π.Θ.
