Η οροσειρά της Πίνδου κατεβαίνοντας προς το Νότο, συνεχίζει με το ορεινό τείχος των Τζουμέρκων, μια μεγάλη σκληρή σειρά από κορυφές και ένα ανάγλυφο συμπαγές και απροσπέλαστο. Από το φημισμένο καφενείο του Ναπολέοντα στους Καλαρρύτες, ένα μαγικό Τζουμερκοχώρι λίγο πάνω από την Άρτα, αγναντεύουμε τα εντυπωσιακά βουνά απέναντι. Οι Καλαρρύτες με το γειτονικό τους Συρράκο, σκαρφαλωμένα σε δυο απολήξεις της οροσειράς, με ένα βαθύ φαράγγι ανάμεσα, είναι σίγουρα δύο από τα πιο αξιοσημείωτα ηπειρωτικά χωριά της χώρας μας.
Τα δύο αυτά χωριά αντικατοπτρίζουν ακόμα, παρά τις καταστροφές τους στο παρελθόν, την μεγάλη άνθιση της Ηπείρου κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Τα κτίσματά τους, τα πέτρινα καλντερίμια, οι μεγάλες εκκλησίες, απλώνονται στις δύο γειτονικές πλαγιές συνθέτοντας εικόνες μεγάλης αρμονίας και δύναμης.
Τα φορολογικά προνόμια που απολάμβαναν τα Τζουμερκοχώρια ήδη από το 1480, έβαλαν σταδιακά τις βάσεις για τη μεταγενέστερη ακμή τους. Έτσι είχαν την τύχη να αποτελούν έναν τόπο στον οποίο απαγορευόταν να εισέλθουν οι Τούρκοι μέχρι τον 19ο αιώνα.
Το χωριό Συρράκο αποκαλύπτεται σιγά-σιγά καθώς περπατάμε το πέτρινο γεφύρι στην αρχή του χωριού και ανηφορίζουμε ελαφρά το φαρδύ καλντερίμι. Τα αυτοκίνητα δεν επιτρέπεται να μπουν στον οικισμό, δεν θα μπορούσαν άλλωστε, αφού μόνο καλαίσθητα καλντερίμια χωρίζουν τα υπέροχα πέτρινα οικήματα.
Τα σπίτια του είναι δίπατα και τρίπατα, κτισμένα αμφιθεατρικά στο επικλινές έδαφος, με όμορφες εξωτερικές κλίμακες που από την μια μεριά εφάπτονται σε τοξωτό τοίχο. Το άνοιγμα του τόξου χρησίμευε για την δίοδο των ανθρώπων, των ζώων και των φορτίων τους στο «κατώι». Τα σπίτια είναι κτισμένα με την πέτρα της περιοχής και αρμονικά μεταξύ τους όπως ξετυλίγονται κλιμακωτά στην πλαγιά. Οι στέγες από σχιστόπλακα συμπληρώνουν την άρτια εμφάνισή τους.
Στην θαυμάσια κεντρική πλατεία του χωριού, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου με τον μεγάλο αιωνόβιο πλάτανο αναδίνει μια ατμόσφαιρα ηρεμίας και γαλήνης. Η σκεπαστή πέτρινη βρύση της πλατείας είναι η φημισμένη πηγή της Γκούρας, ένα από τα πολλά δείγματα της φινέτσας και της ικανότητας των ντόπιων μαστόρων. Το μεγαλύτερο κτίσμα του χωριού, το τριώροφο σχολείο, μιλάει εύγλωττα για την εποχή που το Συρράκο ήταν το επίκεντρο της περιοχής.
Λίγο πιο πάνω από το ύψος της πλατείας, συναντάμε το σπίτι του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη (1868-1894). Λιτό και με υπέροχη θέα, κοσμείται από το άγαλμα του ποιητή να κοιτάζει τα βουνά που τόσο αγάπησε και ύμνησε. Γεννημένος στο Συρράκο, ο «ποιητής των βουνών» έγραψε πλήθος έργων στην σύντομη ζωή του, τα περισσότερα στην Αθήνα που κατέφυγε εξόριστος από την Τουρκική κυριαρχία εξαιτίας ενός ποιήματός του που θεωρήθηκε επικίνδυνα πατριωτικό.
Από την απέναντι πλευρά του βουνού, οι Καλαρρύτες απλώνονται στην πλαγιά με απαράμιλλη χάρη. Διαφορετικός δρόμος οδηγεί στα δύο χωριά μιας και το φαράγγι τα χωρίζει, αλλά υπάρχει το υπέροχο παλιό μονοπάτι που κατηφορίζει απότομα στο ποτάμι και σκαρφαλώνει απέναντι με μια σειρά λαξευτά σκαλοπάτια που καταλήγουν σε πολύ ομαλότερες πλαγιές έξω από το χωριό των Καλαρρυτών.
Αυτό το μονοπάτι που συνδέει τα δύο χωριά αξίζει πραγματικά να το δούμε. Μικρό σε διάρκεια, λίγο παραπάνω από μία ώρα, κατεβαίνει από την μια πλευρά του φαραγγιού του Χρούσια, παραπόταμου του Άραχθου, περνάει την μικρή γέφυρα πάνω από τον ποταμό και ανηφορίζει από την άλλη σε μεγάλες αλλά βατές κλίσεις και σκαλοπάτια.
Παρά την κλίση των πλαγιών το μονοπάτι είναι πολύ εύκολο και έχει ιδιαίτερα εντυπωσιακά σημεία θέας που αποζημιώνουν την κόπωση των πιο απότομων σημείων. Στα σκαλοπάτια κοντά στο ποτάμι υπάρχουν και βοηθητικά κάγκελα για τις πιο βροχερές ή παγωμένες μέρες. Σε κάποια σημεία το μονοπάτι είναι λαξεμένο από το βράχο σχηματίζοντας ανοιχτές στοές. Σε άλλα κομμάτια του μονοπατιού οι βράχοι του φαραγγιού υψώνονται δυσθεώρητα τείχη ολόγυρα. Παντού υπάρχουν νερά που κυλούν προς την κοίτη του ποταμού, μερικές φορές από ψηλούς καταρράκτες.
Βγαίνοντας από το μονοπάτι στις ομαλές πλαγιές έξω από το χωριό των Καλαρρυτών, τα πρώτα σπίτια κάνουν την εμφάνισή τους. Αυτό το χωριό έχει μια γλυκύτητα διαφορετική από το Συρράκο, ίσως λόγω του ελαφρά μικρότερου μεγέθους των κτισμάτων του. Η πλατεία του, ατμοσφαιρική και καλοσχηματισμένη, στεφανώνεται από την εκπληκτική θέα των γλυπτικών βουνών απέναντι. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και το μικρό λαογραφικό μουσείο στολίζουν το χωριό, όμως κάθε του σπίτι είναι στολίδι και η βόλτα μας μέσα σε αυτό απολαυστική.
Καταλήγοντας στο παραδοσιακό, εξαιρετικά όμορφο καφενείο της πλατείας με την μαγευτική θέα, προσπαθούμε να διαλέξουμε ποιό από όλα τα σπιτικά γλυκά ή τις άλλες νοστιμιές να προτιμήσουμε. Καθώς ο ήλιος λούζει το φροντισμένο εσωτερικό του καφενείου με τα ξύλινα έπιπλα και τα φωτεινά γυάλινα βάζα με τα γλυκά, μεταφερόμαστε έξω από το χρόνο. Ο μακρύς δρόμος μέχρι αυτά τα δύο χωριά μοιάζει μηδαμινός σε σχέση με την ανταμοιβή μας σε πλούτο, ομορφιά και ιδιαιτερότητα.
