Από τον Λεωνίδα Τζέκα
Η Έδεσσα είναι από τις αρχαιότερες πόλεις της Μακεδονίας. Η αρχαία πόλη αναπτυσσόταν σε δυο επίπεδα – την Άνω Πόλη (η Ακρόπολη) πάνω στον βράχο και την Κάτω Πόλη στον Λόγγο. Παρά την υψομετρική διαφορά των δυο οικισμών της, περιβαλλόταν από ισχυρό τείχος. Η Έδεσσα πιθανολογείται ότι είναι η απόγονος των αρχαίων Αιγών, της θρυλικής πόλης του Φιλίππου, απ’ όπου ο Μέγας Αλέξανδρος ξεκίνησε τη θριαμβευτική πορεία του στα πέρατα της γης.
Η σύγχρονη πόλη είναι χτισμένη πάνω σε λόφο και αποτελεί σήμερα πόλο έλξεις για πολλούς Βορειοελλαδίτες.
Όταν επισκέπτεσαι την πόλη σε καλωσορίζει ο ήχος του νερού.
Πρόκειται για τον πόταμο Εδεσσαίο, ο όποιος μαζί με τους παραποτάμους του, διαφεντεύει το τοπίο και αποτελεί το βασικότερο θέλγητρο της πόλης.
Οι μικρές μονοκατοικίες με τους ανθισμένους κήπους δίπλα στα ποταμάκια έχουν δώσει τη θέση τους σε πενταώροφες πολυκατοικίες. Ωστόσο, η πόλη διατηρεί ακόμη γωνιές πρασίνου, με σημαντικά πάρκα μέσα στο κέντρο, και διασχίζεται πάντα από μικρά ποταμάκια που της προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χρώμα.
Με τόσα νερά δεν θα μπορούσε να λείπει η πλούσια βλάστηση. Στην πόλη κάθε σημείο, σε κάθε γωνιά της υπάρχει άφθονη βλάστηση που δίνει ένα διαφορετικό τόνο στη ζωή των κατοίκων. Μέσα στο πευκόδασος βρίσκεται το θέατρο της Γαβαλιώτισσας, κάτω από τα πλατάνια ο σιδηροδρομικός σταθμός, μέσα στα πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά το αθλητικό κέντρο του Πασά Τσαΐρ (ο κήπος του Πασά), το Γένι Τζαμί.
Ο καταρράκτης της Έδεσσας, ονομάζεται και Κάρανο. Ο Εδεσσαίος, ο όποιος πηγάζει από τις λίμνες Βεγορίτιδα και Άγρα, ενισχύεται στο διάβα του από τα νερά διάφορων πηγών, χύνεται με δύναμη από ύψος εβδομήντα μέτρων, για να συνεχίσει μετά την πορεία του στον Εδεσσαϊκό κάμπο.
Αν σταθούμε δίπλα στον καταρράκτη θα νιώσουμε τη δύναμη του νερού να μας πλημμυρίζει με πρωτοφανή ευεξία. Και δεν είναι τυχαίο που και οι δυο παλιότερες ονομασίες της πόλης αναδείκνυαν τον υδάτινο χαρακτήρα της, Υδισσα (υδάτινη πολιτεία) αποκαλούσαν την πόλη στην αρχαιότητα και Βοδενά (βόδα σημαίνει νερό) οι Σλάβοι.
Δίπλα στο Πάρκο των Καταρρακτών ξεκινά η συνοικία Βαρόσι, η χριστιανική συνοικία της πόλης την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, παράλληλα είναι ο μοναδικός παραδοσιακός οικισμός σε ολόκληρη την πόλη. Η Παλιά πόλη είναι κτισμένη στην ακρόπολη της Έδεσσας και εκτείνεται μέχρι τον Ψήλο Βράχο, σημείο με καταπληκτική θέα στις κοιλάδες της Έδεσσας, τα λείψανα του αρχαιολογικού οικισμού και της Μονής της Αγίας Τριάδος.
Λιθόστρωτα δρομάκια και οικήματα - δείγματα μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής – μας μεταφέρουν σε καιρούς αλλοτινούς.
Τα σπίτια της Παλιάς Πόλης χρονολογούνται από τον 19 αιώνα. Οι ναζί κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του οικισμού το 1944 και κάποια από τα κτίρια που υπάρχουν σήμερα είναι προϊόν ενός επιτυχούς σχεδίου ανάπλασης.
Πληθώρα χρωμάτων το ροζ, το θαλασσί, το κεραμιδί, σπίτια καλοδιατηρημένα, λαϊκές κατοικίες αλλά και αρχοντικά στέκονται όλα με αξιοπρέπεια. Το αρχοντικό Βάλασα – ξεχωρίζει – κτίστηκε το 1841 και παραμένει άθικτο εσωτερικά και εξωτερικά.
Στο Βαρόσι βρίσκεται και ο βυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου η Παλιά Μητρόπολη του 14 αι. Στην ίδια συνοικία είναι ο βυζαντινός ναός των αποστόλων Πέτρου και Παύλου, ενώ ένα από τα κτίρια φιλοξενεί το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης με αντικείμενα και παραδοσιακές φορεσιές.
Από το Βαρόσι μπορείτε να περπατήσετε και να φτάσετε στον μεγάλο καρόδρομο που οδηγεί στους Μύλους. Εκατοντάδες εργάτες, στις αρχές έως τα μέσα του 20 αι., πήγαιναν να εργαστούν στα υδροκίνητα εργοστάσια που λειτουργούσαν στην περιοχή.
Τότε την Έδεσσα αποκαλούσαν και «Μάντσεστερ της Ανατολής». Σήμερα εδώ βρίσκεται ολόκληρο το βιομηχανικό πάρκο, ένα Υπαίθριο Μουσείο Νερού, με αναπαλαιωμένα κλωστοϋφαντουργεία, νηματουργεία και βυρσοδεψεία.
Στον αρχαιολογικό χώρο η Νότια Πύλη αποτελεί εξαίρετο δείγμα οχυρωματικής τέχνης, ενώ η πλακοστρωμένη οδός με τους μαρμάρινους κίονες και το τείχος της Έδεσσας θεωρείται από τα καλυτέρα διατηρημένα σε ολόκληρη την περιοχή.
Αυτά τα λίγα προς το παρόν, περισσότερα στα επόμενα ταξίδια στην όμορφη πόλη της Έδεσσας.
