Αν υπήρχε κάποιος που δεν γνώριζε την ύπαρξη αυτού του μικρού νησιού το έμαθε μέσα από το συγκλονιστικό μυθιστόρημα για τη Σπιναλόγκα με τίτλο «Το Νησί» που έγραψε το 2005 η Βρετανίδα Συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ.
Η Σπιναλόγκα είναι μικρό νησί του ν. Λασιθίου κοντά στην Ελούντα στην Ανατολική Κρήτη. Έχει γίνει γνωστή σαν το νησί των λεπρών, αφού από το 1904 άνοιξαν οι πόρτες του νησιού για να απομονώσουν τους λεπρούς από την Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα μέχρι το 1957.
Μια ιστορία γεμάτη πόνο, κραυγές και θάνατο θα κυρίευε το νησί για μισό αιώνα.
Η Σπιναλόγκα ήταν μια απέραντη τρώγλη, ένα νεκροταφείο υπό προθεσμία, χωρίς την παραμικρή οργάνωση, χωρίς φαρμακευτική αγωγή για τους νοσούντες, χωρίς ελπίδα. Οι εκατοντάδες πάσχοντες με όλα τους τα βάσανα και τις στερήσεις ανέπτυξαν τη δική τους κοινωνία. Όσοι μπορούσαν δούλευαν για να φτιάξουν πιο ανθρώπινα τα χαμόσπιτα και διάφορες άλλες εργασίες για να καλυτερεύσουν τη ζωή τους μέσα στην καστροπολιτεία του νησιού.
Η εγκατάλειψη όλων αυτών των ανθρώπων ήταν εμφανέστατη. Πολλοί από αυτούς πέθαναν με φρικτούς πόνους, παραμορφωμένοι και διαμελισμένοι.
Το 1936 αρχίζει κάπως να αλλάζει η κατάσταση. Αφορμή ήταν ο ερχομός ενός ασθενή, τριτοετούς φοιτητή της Νομικής, του Επαμεινώντα Ρεμουνδάκη ο οποίος ίδρυσε την «Αδερφότητα Ασθενών Σπιναλόγκας». Έτσι με πολύχρονο αγώνα άρχισε η καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης. Το Λεπροκομείο αναβαθμίστηκε. Διέθετε διευθυντή ιατρό, νοσηλευτικό προσωπικό, επιστάτη, καθαριστές, οικονομική υπηρεσία και ιερέα.
Τελικά το 1957, με την ανακάλυψη των αντιβιοτικών και την ίαση των λεπρών, το λεπροκομείο έκλεισε και το νησί ερημώθηκε. Μόνο ένας ιερέας έμεινε στο νησί ως το 1962, για να μνημονεύει τους λεπρούς μέχρι 5 χρόνια μετά τον θάνατο τους.
Το όνομα Σπιναλόγκα προέκυψε γύρω στον 13ο αιώνα με νονούς τους Ενετούς κατακτητές, οι οποίοι αφού δεν είχαν εξοικείωση με την ελληνική γλώσσα παράφρασαν το τοπωνύμιο «στην Ολούντα» σε Σπιναλόντε αρχικά και αργότερα σε Σπιναλόγκα.
Η Σπιναλόγκα άρχισε να οχυρώνεται το 1574, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κύπρο. Οι Ενετοί, προβλέποντας τουρκική επέκταση προς τη Δύση, αποφάσισαν να χτίσουν ένα οχυρό στο νησί, που να προστατεύει όλη τη λιμνοθάλασσα της Ελούντας.
Οι Ενετοί έκτισαν πάνω στα ερείπια του αρχαίου φρουρίου ένα νέο ισχυρό φρούριο, από τον Genese Bressani και τον Latino Orsini.
Την περίοδο του Κρητικού Πολέμου (1645-1669) κατέφυγαν στη Σπιναλόγκα πρόσφυγες και επαναστάτες (χαΐνηδες), που έχοντας σαν βάση τη νησίδα παρενοχλούσαν τους Τούρκους. Η δράση τους διήρκεσε όσο οι Ενετοί κατείχαν το φρούριο αφού με τη συνθήκη παράδοσης του Χάνδακα το 1669, η Σπιναλόγκα παρέμεινε στην κυριότητα της Βενετίας. Το νησί παραδόθηκε με νέα συνθήκη στους Τούρκους το 1715, δίνοντας οριστικό τέλος στην κυριαρχία των Ενετών στη Μεσόγειο.
Κατά τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας το φρούριο περιθωριοποιήθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας και απομόνωσης. Αργότερα, στη Σπιναλόγκα διαμορφώθηκε σταδιακά ένας οικισμός αμιγώς οθωμανικός, καθώς το νησί παρείχε απόλυτη ασφάλεια στις οικογένειες. Υπολογίζεται ότι το 1834 κατοικούσαν στην καστροπολιτεία της Σπιναλόγκας περίπου 80 οικογένειες ενώ το 1881 ο αριθμός αυτός ανέβηκε στις 227. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν κτίρια από την περίοδο της καστροπολιτείας, όπως διώροφες κατοικίες με ψηλούς μαντρότοιχους και εμπορικά καταστήματα με μεγάλες πόρτες και τζαμαρίες.
Κείμενο- φωτογραφία: Δημήτρης Καστανάρας
