Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Ο Βασίλης Βασιλικός γεννήθηκε στην Καβάλα. Bοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος, επιμελητής σεναρίων, εισηγητής σεναρίων στην Arte (1990-1993), ερασιτέχνης ηθοποιός, δημοσιογράφος, συγγραφέας, αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής στην ΕΡΤ-1 (1981-1984), δημοτικός σύμβουλος Δήμου Αθηναίων (1994-1996), πρέσβης εκ προσωπικοτήτων της Ελλάδας στην UNESCO (1996-2004), πρόεδρος της Εταιρίας Συγγραφέων (2001-2005). Τιμητικές διακρίσεις: Βραβείο των «12» (1961, για την τριλογία «Το φύλλο. Το πηγάδι. Τ' αγγέλιασμα»), Κρατικό Βραβείο Διηγήματος (1980, για το «Τελευταίο Αντίο») το οποίο δεν αποδέχθηκε, Διεθνές βραβείο Meditteraneo (1970). Επίτιμος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών στην έδρα της Φιλολογίας, ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1984), μέλος του Διεθνούς Κοινοβουλίου των Συγγραφέων με έδρα το Στρασβούργο, μέλος του Δ.Σ. των Γάλλων συγγραφέων (Maison des Écrivains. Γαλλία, 1990-1993). Είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέας μετά τους Καζαντζάκη, Ρίτσο, Καβάφη. Βιβλία του έχουν εκδοθεί και στη γραφή Μπράιγ. Σήμερα μιλάει στην «Ελευθερία», όπου ανάμεσα σε άλλα τονίζει: «Είναι οικονομική αλλά κυρίως ηθική η κρίση. Στη χώρα μας δεν φτούρησε το αξίωμα του Ούλοφ Πάλμε: «Η πολιτική είναι θέμα αρχών». Και φυσικά ο Πάλμε δεν το εφηύρε το αξίωμα αυτό. Το κληρονόμησε από τον προκάτοχό του, πρωθυπουργό της Σουηδίας Ερλάντερ. Και ο Ερλάντερ από τους προκατόχους του κτλ. Ωστόσο ο Έλληνας πολίτης δεν υιοθέτησε τρόπους ζωής από μόνος του τις τελευταίες δεκαετίες. Του τις υπέδειξαν οι «από πάνω» σκορπίζοντας αφειδώς τείδε κακείσε δανεικά χρήματα των οποίων δεν ήλεγχαν την αξιοποίησή τους. Το «Τσοβόλα δώστα όλα» στάθηκε το μοιραίο σύνθημα. Από την άλλη όμως μεριά ο πολίτης ποτέ δεν πίστεψε ότι υπάρχει κράτος όπως και το κράτος ποτέ δεν πίστεψε ότι υπάρχουν πολίτες άξιοι να γαλουχηθούν στα νάματα της ηθικής και πίστευε μόνο στους πελάτες».
Η συνέντευξη
* Πού βαδίζει η ελληνική κοινωνία μετά τα τρία χρόνια μνημονίου και σκληρής λιτότητας; Υπάρχει φως στο τούνελ ή να περιμένουμε και χειρότερα;
- Αν βρισκόμαστε μέσα στο τούνελ όπως ακούμε συχνά να λέγεται, πρέπει να ξέρουμε ότι δεν υπάρχει τούνελ χωρίς έξοδο στο φως. Το μήκος του τούνελ και στο σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα είναι άγνωστο. Παραλλάζοντας το στίχο του Καβάφη: «Η πτώση μας είναι βεβαία». Θα έλεγα ότι η έξοδος από το τούνελ είναι βεβαία και αυτή. Και φυσικά δεν μιλάμε για τούνελ μήκους 12 χλμ., όπως είναι του Mont Blanc (Λευκού Όρους) των Άλπεων. Εδώ έχουμε τον Μπράλο. Καταλαβαίνετε τι θέλω να πω.
*Εκτιμάτε ότι η κρίση που μαστίζει τους Έλληνες είναι μόνο οικονομική ή και ηθική; Με άλλα λόγια έχει να κάνει και με τον τρόπο ζωής που υιοθέτησε τις τελευταίες δεκαετίες ο πολίτης αυτής της χώρας;
- Είναι οικονομική αλλά κυρίως, όπως λέτε, και ηθική. Στη χώρα μας δεν φτούρησε το αξίωμα του Ούλοφ Πάλμε: «Η πολιτική είναι θέμα αρχών». Και φυσικά ο Πάλμε δεν το εφηύρε το αξίωμα αυτό. Το κληρονόμησε από τον προκάτοχό του, πρωθυπουργό της Σουηδίας Ερλάντερ. Και ο Ερλάντερ από τους προκατόχους του κτλ. Ωστόσο ο Έλληνας πολίτης δεν υιοθέτησε τρόπους ζωής από μόνος του τις τελευταίες δεκαετίες. Του τις υπέδειξαν οι «από πάνω» σκορπίζοντας αφειδώς τείδε κακείσε δανεικά χρήματα των οποίων δεν ήλεγχαν την αξιοποίησή τους. Το «Τσοβόλα δώστα όλα» στάθηκε το μοιραίο σύνθημα. Από την άλλη όμως μεριά ο πολίτης ποτέ δεν πίστεψε ότι υπάρχει κράτος όπως και το κράτος ποτέ δεν πίστεψε ότι υπάρχουν πολίτες άξιοι να γαλουχηθούν στα νάματα της ηθικής και πίστευε μόνο στους πελάτες. Η διαφορά όπως βλέπετε είναι ένα γράμμα του αλφαβήτου.. «ε» αντί για «ο» Λάθος είναι δύο: «α» αντί για «ι». Διαφορετικά κινδυνεύουμε να γίνουμε «πιλάτες».
*Σύμφωνα με μελέτες ο Έλληνας διαβάζει κάθε χρόνο όλο και λιγότερο. Τι φταίει; Μήπως οι πολλοί τίτλοι βιβλίων κάθε χρόνο ή κάτι άλλο;
- Ο Έλληνας διαβάζει μόνο όταν είναι στριμωγμένος (Κατοχή, Χούντα και τώρα με την κρίση) αλλά η ανάγνωση και η γραφή διδάσκεται από το σχολείο. Είναι πρωταρχικά θέμα Παιδείας. Μέχρι πρόσφατα στο τέλος της σχολικής χρονιάς οι μαθητές ρίχναν στην πυρά τα σχολικά βιβλία. Σήμερα με το διαδίκτυο προτιμούν την πληροφόρηση από τη γνώση. Και η ηλεκτρονική γραφή βέβαια αυξήθηκε οριζοντίως αλλά χωρίς καθετοποίηση (για να θυμηθούμε τον αείμνηστο Ανδρέα Παπανδρέου), δηλ. εις βάθος.
* Ποιοι εκδοτικοί οίκοι, πιστεύετε θα μείνουν στο «παιχνίδι» των πωλήσεων και έτσι της επιβίωσης;
- Οι εκδοτικοί οίκοι που άνθησαν την τελευταία τριακονταετία στον τόπο μας λησμόνησαν ότι η αναγνωστική πίτα είναι η ίδια πάντα. Δεν αυξάνεται, ούτε μειώνεται αφού δεν υπάρχει η κατάλληλη προθέρμανση απ’ το σχολείο. Αντίθετα η «λογοτεχνία του παρά», δηλ. η παραλογοτεχνία ανθεί όπως τα κουνούπια του βάλτου. Μόνο που κι αυτή, όπως και οι κώνωπες, είναι «ανωφελής». Το πρόβλημα δεν είναι ποιοι θα επιβιώσουν και ποιοι θα πάψουν να υπάρχουν. Το πρόβλημα είναι ότι το έντυπο γενικά βρίσκεται σε πιο βαθιά κρίση απ’ αυτήν που υπάρχει σήμερα στις χώρες του νότου της Ευρώπης. Γιατί ο Γουτεμβέργιος έφαγε τα ψωμιά του κι ο Νυρεμβέργιος (e-book, το ηλεκτρονικό βιβλίο δηλαδή) ακόμα δεν έπεισε ότι μπορεί να μακροημερεύσει. Ακόμα και ν’ αγαπηθεί. Προς το παρόν όσοι κολακεύονται να λένε ότι έχουν 1000 βιβλία αποθηκευμένα στο κινητό τους, κάνουν τη μόστρα τους όπως παλιά αγόραζαν ένα αμάξι 2.800 κυβικών.
* Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους νέους αυτής της χώρας. Να μείνουν στη χώρα τους και να αγωνιστούν για μια καλύτερη και δίκαιη κοινωνία ή να φύγουν στο εξωτερικό;
- Οι Έλληνες πρόκοβαν πάντα στη διασπορά. Εντός των τειχών δεν μπορούσαν ν’ αξιοποιήσουν τις όποιες ικανότητές τους και ήταν πολλές. Έτσι στο θέμα αυτό δεν πιάνουν οι συμβουλές. Γιατί είναι μάταιες. Συμβουλεύεις κάποιον πώς να καλυτερέψει τη ζωή του. Δεν μπορείς να τον συμβουλεύεις πώς να επιβιώσει. Γιατί για σκέτη επιβίωση πρόκειται τώρα.
