Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
* Τους επόμενους μήνες θα διεξαχθεί στα Τρίκαλα μια πρωτότυπη επιστημονική μελέτη από το ΤΕΦΑΑ, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας του Ινστιτούτου Έρευνας και Τεχνολογίας Θεσσαλίας. Η έρευνα θα εστιαστεί σε ένα είδος λίπους που έχουμε στο σώμα μας – το «καφέ λίπος». Μπορείτε να αναφερθείτε πιο αναλυτικά στην έρευνα;
- Η κύρια ερευνητική ομάδα αποτελείται από τους καθηγητές Δρ Ανδρέα Φλουρή, Δρ Αθανάσιο Τζιαμούρτα, Δρ Γιάννη Κουτεντάκη και τους υποψήφιους διδάκτορες Angelica Valente και Πέτρο Ντίνα. Ο Δρ Α. Φλουρής είναι επίσης ο διευθυντής του εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας του Ινστιτούτου Έρευνας και Τεχνολογίας Θεσσαλίας. Συνεργαζόμαστε επίσης με τον καθηγητή Dr Roberto Vettor της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πάντοβα της Ιταλίας, καθώς και με τον Δρ Γιώργο Μέτσιο από το Πανεπιστήμιο του Wolverhampton στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στη μελέτη λαμβάνουν μέρος περίπου 60 εθελοντές, οι οποίοι θα γυμναστούν για 2 μήνες σε γυμναστήρια της πόλης των Τρικάλων ακλουθώντας ένα ειδικά σχεδιασμένο για την περίπτωση πρόγραμμα. Στη συνέχεια, θα επιστρέψουν στους φυσιολογικούς ρυθμούς της ζωής τους για άλλους 2 μήνες. Κατά τη διάρκεια των 4 μηνών που θα διαρκέσει η μελέτη θα συλλέξουμε από τους εθελοντές μας πληθώρα στοιχείων που αφορούν τον μεταβολισμό, το κεντρικό νευρικό σύστημα, τη σωματική (φυσική) κατάσταση, καθώς και το λευκό - καφέ λίπος.
* Η μελέτη που θα διεξαχθεί στα Τρίκαλα σε τι σκοπεύει;
- Η μελέτη μας σκοπεύει στο να διαπιστωθεί κατά πόσον διαφορετικοί τύποι σωματικής άσκησης (π.χ. άσκηση αντοχής ή βάρη) μπορούν να μετατρέψουν μέρος του λευκού λίπους σε καφέ, το οποίο έχει βρεθεί ότι συμβάλλει στην αύξηση του μεταβολισμού. Αυξάνοντας τον μεταβολισμό γίνεται στη συνέχεια πιο εύκολος ο έλεγχος της παχυσαρκίας και του σωματικού βάρους. Έχει πρόσφατα βρεθεί, σε ποντίκια, ότι το λευκό λίπος αλλάζει τη λειτουργία του μετά από πρόγραμμα άσκησης και συμπεριφέρεται ως καφέ λίπος. Η διαδικασία αυτή γίνεται μέσω της παραγωγής μιας ορμόνης από τους μύες που λέγεται ιρισίνη και πήρε το όνομά της από την αρχαία Ελληνίδα θεά «Ίρις». Μένει τώρα να αποδειχθεί ότι το ίδιο συμβαίνει και στον άνθρωπο.
* Το καφέ λίπος επιβεβαιώθηκε ότι υπάρχει στους ενήλικες ανθρώπους μόλις το 2009. Βρίσκεται πίσω από το στήθος και κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης και έχει την ιδιότητα να παράγει θερμότητα όταν πέφτει η θερμοκρασία του σώματος. Μπορείτε να γίνετε περισσότερο αναλυτικός; Υπάρχουν ευεργετικές ιδιότητες;
- Το καφέ λίπος υπάρχει σε σχετικά μεγάλες ποσότητες όταν γεννιόμαστε και η λειτουργία του είναι να παράγει θερμότητα για να διατηρήσει τη θερμοκρασία του σώματος σε φυσιολογικά επίπεδα σε περίπτωση έκθεσης στο κρύο. Όμως, με την αύξηση της ηλικίας η ποσότητα και η δραστηριότητα του καφέ λίπους μειώνονται. Για αρκετά χρόνια θεωρούσαμε ότι οι ενήλικες δεν έχουν καθόλου καφέ λίπος. Πρόσφατα η ύπαρξη του καφέ λίπους στους ενήλικες διαπιστώθηκε μέσω της αξονικής ποζιτρονικής τομογραφίας. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε και από την ερευνητική μας ομάδα όπου διαπιστώθηκε – για πρώτη φορά παγκοσμίως – ότι οι ενήλικες με τα υψηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας είχαν περισσότερο καφέ λίπος. Η ενεργοποίηση του καφέ λίπους απαιτεί μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Συγκεκριμένα, αν ένας ενήλικας με 50 γρ. καφέ λίπος καταφέρνει να το ενεργοποιεί κατά τη διάρκεια της ημέρας, αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση της ενεργειακής του κατανάλωσης κατά 200 θερμίδες ημερησίως. Επομένως, η ενεργοποίηση του καφέ λίπους έχει ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία μας γιατί προκαλεί αύξηση του μεταβολισμού και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μείωση του σωματικού βάρους. Είναι γνωστό ότι η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με υπερβολικό σωματικό βάρος, δημιουργεί προβλήματα υγείας στον άνθρωπο και γι’ αυτό η διερεύνηση μεθόδων αντιμετώπισής του είναι πολύ σημαντική.
* Ποια στοιχεία συλλέγουν οι ερευνητές; Τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης τι δείχνουν για την άσκηση;
- Όλοι οι εθελοντές που συμμετέχουν στη μελέτη θα υποβάλλονται σε μετρήσεις βασικού μεταβολικού ρυθμού, σωματικής σύστασης, ανθρωπομετρικών στοιχείων, αρτηριακής πίεσης, λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος, καρδιακής συχνότητας, μετρήσεις συγκεκριμένων πρωτεϊνών που έχουν σχέση με το καφέ λίπος, καθώς και μετρήσεις διατροφής και σωματικής δραστηριότητας. Όλα αυτά τα στοιχεία συλλέγονται σε ένα διάστημα 17 εβδομάδων και θα προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες όχι μόνο σε μας αλλά και στους ίδιους τους εθελοντές. Τα πρώτα δεδομένα δείχνουν ότι η άσκηση επηρεάζει θετικά κάποιες πρωτεΐνες που παράγονται από το καφέ λίπος και υποδεικνύουν την αύξηση της δραστηριότητάς του. Μένει να δούμε τα τελικά αποτελέσματα.
* Εκτιμάτε ότι τα αποτελέσματα της μελέτης θα έχουν θετικές επιδράσεις στη δημόσια υγεία;
- Πιστεύουμε ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πρόγραμμα άσκησης που θα στοχεύει στη μετατροπή μέρους του λευκού σε καφέ λίπος, αξιοποιώντας έτσι τα χαρακτηριστικά του καφέ λίπους. Αυτό θα οδηγήσει στη μεγαλύτερη δυνατή αύξηση του μεταβολισμού και τη μείωση της παχυσαρκίας με θετικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Πολλές από τις μελέτες μας έχουν δείξει ότι η συχνότητα της παχυσαρκίας στην Ελλάδα ολοένα και αυξάνεται με αποτέλεσμα να είμαστε, δυστυχώς, ανάμεσα στους πρωταθλητές πλέον σε παγκόσμια κλίμακα. Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα αύξησης της παχυσαρκίας, ενώ η διατροφή φαίνεται να επηρεάζει σε μικρότερο βαθμό. Και οι δύο αυτοί παράγοντες όμως απορρέουν άμεσα από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Έτσι, ελπίζουμε ότι τα αποτελέσματα της μελέτης μας θα έχουν θετικές επιδράσεις στη δημόσια υγεία και , συνεπώς, στην οικονομία. Ας μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος, μέσα από την εξέλιξη αιώνων, απέκτησε τη μορφή και την ανατομία που γνωρίζουμε σήμερα για ένα βασικό λόγο: για να κινείται και, ιδιαίτερα, να τρέχει! Ας μην ξεχνάμε ακόμα ότι το κόστος από την έλλειψη επαρκούς σωματικής δραστηριότητας στους Έλληνες υπολογίζεται στα 4 δισ. ευρώ ετησίως!
* Και μια τελευταία ερώτηση. Το ΤΕΦΑΑ στα Τρίκαλα καταξιώνεται διεθνώς... Πού οφείλεται αυτή η καταξίωση και ποιοι οι μελλοντικοί στόχοι;
- Πού οφείλεται η καταξίωση του ΤΕΦΑΑ; Στο ότι έχουμε αφήσει το πεδίο της εικασίας και επενδύσαμε στο πεδίο της ουσίας. Με δουλειά και συνέπεια. Στα 20 σχεδόν χρόνια λειτουργίας μας, δεν έχει χαθεί ούτε μία (1) ώρα μαθήματος για λόγους άσχετους με το πανεπιστήμιο. Οι κάθε είδους συνδικαλιστές και παρατρεχάμενοι ποτέ δεν μας συγκίνησαν. Έχουμε ανεβάσει τον πήχη πάνω από τα όρια της πόλης των Τρικάλων, της χώρας και της Ευρώπης. Στόχος μας είναι να γίνει το ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διεθνώς αναγνωρίσιμο και προορισμός αριστείας στους τομείς του υγιούς αθλητισμού και ποιότητας ζωής. Προσπαθούμε συνεχώς να βελτιωνόμαστε στην παραγωγή καινοτόμου γνώσης μέσω έρευνας, και προάγουμε υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας σε περιοχές όπως θεραπευτικός τουρισμός, διακοπή καπνίσματος, άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλαγή του κλίματος και υγεία, έλεγχος της παχυσαρκίας, κλπ. Επικεντρωνόμαστε στην εξωστρέφεια και σε καινοτόμες δράσεις όπως η «Συμμαχία για την Άσκηση», και συμμετέχουμε στη βελτιστοποίηση προϊόντων που σχετίζονται με τη σωματική δραστηριότητα. Και όλα αυτά από μία σχετικά μικρή ομάδα διδασκόντων και ερευνητών. Είμαστε περίπου 30 άτομα, ενώ τα αντίστοιχα Τμήματα Αθήνας και Θεσσαλονίκης έχουν πάνω από 100! Και δύο τελευταία λόγια: η πολυπόθητη ανάπτυξη της χώρας δεν θα έλθει από τις καφετέριες και τα υποβαθμισμένα «παράθυρα» της τηλεόρασης. Θα έλθει μόνο μέσα από την έρευνα, την καινοτομία και την αριστεία.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Δρ Γιάννης Κουτεντάκης είναι καθηγητής Εργοφυσιολογίας και εκλεγμένος κοσμήτορας της Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έχει στο παρελθόν συμμετάσχει σε πολλούς αγώνες εθνικού και διεθνούς επιπέδου καθώς και σε Ολυμπιακούς Αγώνες ως αθλητής, προπονητής και επιστημονικός σύμβουλος. Έχει διατελέσει επίσης Εθνικός Προπονητής Κωπηλασίας στην Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο, και ήταν ένας από τους ιδρυτές του Βρετανικού Ολυμπιακού Ιατρικού Κέντρου στο Λονδίνο. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ανθρώπινη απόδοση και υγεία και έχει περισσότερες από 200 επιστημονικές εργασίες. Ο Δρ Κουτεντάκης έχει ακόμα διατελέσει αξιολογητής Ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών τμημάτων και συμμετείχε στην απονομή διδακτορικών διπλωμάτων σε 18 χώρες.
