Συνέντευξη στη
Μαρίνα Αποστολοπούλου
Η ανακατανομή μεταναστών και προσφύγων, η παροχή περισσοτέρων κονδυλίων στις χώρες που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα, όπως η Ελλάδα και η Σουηδία - επωμίζονται τα μεγαλύτερα «βάρη» από όλες τις χώρες της ΕΕ- αποτελούν προϋποθέσεις για την αποτελεσματικότερη και δικαιότερη αντιμετώπιση του θέματος των μεταναστών και ιδιαίτερα των προσφύγων, όπως επισημαίνει στην «Ε» η διευθύντρια της Υπηρεσίας Ασύλου, νομικός κ. Μαρία Σταυροπούλου, η οποία παρατηρεί: «Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης απουσιάζει μια ενιαία πολιτική και άρα η ίση κατανομή των ευθυνών». Ενώ τονίζει ότι θα βοηθούσε ιδιαίτερα και μια ενιαία εξωτερική πολιτική, με στόχο να μετριάσει τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα.
Με το θέμα του «ασύλου» να βρίσκεται για μία ακόμη φορά επιτακτικά στο προσκήνιο με τους Σύριους που «στρατοπέδευσαν» επί μέρες στο Σύνταγμα, καταφεύγοντας σε απεργία πείνας προκειμένου να δοθεί λύση στο πρόβλημα «ζωής» που αντιμετωπίζουν, η «χαρτογράφηση» της κατάστασης που υφίσταται σήμερα στην Ελλάδα, σχετικά με το θέμα του «ασύλου», αναδεικνύει και τις παραμέτρους του ζητήματος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν ακόμη προκύψει το συγκεκριμένο ζήτημα η Υπηρεσία Ασύλου, λόγω των γεγονότων στη Συρία και το Κομπάνι, είχε δεχθεί συνολικά 523 αιτήματα Σύρων προσφύγων. Όπως αναφέρει η κ. Σταυροπούλου, το πρώτο εξάμηνο του 2014, υπήρξε σημαντική αύξηση των Σύρων που εισήλθαν στη χώρα, αφού 17.365 Σύριοι (αύξηση κατά 285,97% σε σχέση με αντίστοιχο διάστημα του 2013) εντοπίσθηκαν από τις αστυνομικές και λιμενικές Αρχές είτε κατά την είσοδο στη χώρα, είτε για παράνομη παραμονή.
Συνολικά δε για το πρώτο εξάμηνο του 2014 υποβλήθηκαν στην Ελλάδα 6.245 αιτήσεις για παροχή ασύλου με τη μεγαλύτερη εισροή να παρατηρείται από το Αφγανιστάν.
Πώς έχουν όμως σήμερα τα πράγματα όσον αφορά στο θέμα του ασύλου στην Ελλάδα;
Το πρώτο βήμα που έχει γίνει από ελληνικής πλευράς προς εκσυγχρονισμό των πραγμάτων είναι ότι από το 2013, η διαδικασία χορήγησης πολιτικού ασύλου στην Ελλάδα, ή σωστότερα, η διαδικασία χορήγησης διεθνούς προστασίας, όπως παρατηρεί η κ. Σταυροπούλου, η οποία ασχολείται με θέματα μεταναστών και προσφύγων από το 2013, αναμορφώθηκε πλήρως καθώς η αρμοδιότητα έφυγε από την ελληνική αστυνομία και θεσπίστηκε η Υπηρεσία Ασύλου που αποτελεί την πρώτη αυτόνομη δομή της χώρας που ασχολείται με την εξέταση των αιτημάτων ασύλου, και ευρύτερα διεθνούς προστασίας και υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη.
Ωστόσο είναι σαφές ότι πέραν των όποιων «πολιτικών» υιοθετούνται στο συγκεκριμένο ζήτημα, το οποίο είναι βαθιά και κυρίαρχα ανθρωπιστικό,
το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δεν πρόκειται να βρει ουσιαστική λύση τόσο για τη χώρα όσο όμως και για εκείνους που αναζητούν έναν τρόπο να επιβιώσουν αλλά και να καλυτερεύσουν τη ζωή τους, δεν πρόκειται να επιλυθεί αν δεν αντιμετωπιστεί κατ’ ουσίαν σε επίπεδο Ε.Ε. Και όπως υπενθυμίζει και η διευθύντρια της αρμόδιας υπηρεσίας, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας συζητήθηκε η ρήτρα επανακατανομής, δηλαδή οι υποθέσεις μεταναστών από τρίτες χώρες που δεν μπορούν να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους.
Σήμερα, αυτό το θέμα –ταμπού μέχρι πριν λίγους μήνες- συζητείται εντονότατα μεταξύ των κρατών-μελών, παρατηρεί.
Παράλληλα, μπορούμε ως χώρα να ελπίζουμε ότι τώρα που ο αρμόδιος επίτροπος για τη Μετανάστευση, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, είναι ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, τα θέματα αυτά θα προωθηθούν με μεγαλύτερη ζέση.
Συγκεκριμένα, η διευθύντρια της Υπηρεσίας Ασύλου, επισημαίνει τα ακόλουθα:
Κυρία Σταυροπούλου
* Από το 2011 που λειτουργεί η Υπηρεσία Ασύλου, πόσο συνέβαλε, κατά την εκτίμησή σας, το γεγονός ότι αποτελεί «αυτόνομη δομή» στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση που άπτονται της αρμοδιότητάς της. Δηλαδή το «πριν» τι διαφορές έχει από το «μετά» σε πρακτικό επίπεδο;
-Το έτος 2013 κ. Αποστολοπούλου η διαδικασία χορήγησης πολιτικού ασύλου στην Ελλάδα, ή, σωστότερα, η διαδικασία χορήγησης διεθνούς προστασίας, αναμορφώθηκε πλήρως.
Μέχρι τότε αρμόδια για τη διεκπεραίωση της διαδικασίας ήταν η Ελληνική Αστυνομία. Η αναμόρφωση του συστήματος ασύλου ήταν επιβεβλημένη λόγω της έντονης κριτικής που ασκείτο στην χώρα μας από διεθνείς οργανισμούς, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα διεθνή δικαστήρια λόγω της ελλιπούς εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας η οποία είχε ήδη προβλεφθεί με τον Ν.3907/2011.
Ο Ν.3907/2011 προέβλεψε τη δημιουργία μιας νέας αυτοτελούς Υπηρεσίας, που να στελεχώνεται από πολιτικούς δημόσιους υπαλλήλους, με βασική δομή υπηρεσιών, δικό της προϋπολογισμό και υλικοτεχνική υποδομή, καθώς επίσης και κανόνες τυποποιημένων διαδικασιών.
Το κύριο πλεονέκτημα μιας αυτόνομης δομής είναι ότι οι υπάλληλοί της ασχολούνται αποκλειστικά με ζητήματα της διαδικασίας ασύλου και λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση για τον σκοπό αυτό.
* Η λαθρομετανάστευση αποτελεί για την Ελλάδα μία χέουσα πληγή.
Κατ’ επανάληψη έχει διαπιστωθεί ότι πολλοί ζητούν «άσυλο», κυρίως «πολιτικό», χωρίς κατ’ ουσία να το δικαιούνται προκειμένου να επιτύχουν την παραμονή τους στην Ελλάδα. Πώς «θωρακίζεται» το σύστημα και κατ’ επέκταση η χώρα απέναντι σε αυτές τις περιπτώσεις και πόσα τέτοια «κρούσματα» έχουν διαπιστωθεί από την Υπηρεσία σας από την έναρξη της λειτουργίας της;
- Αυτό συμβαίνει σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Η θέσπιση ενός συστήματος ασύλου «δίκαιου και αποτελεσματικού» είναι η απάντηση στην ερώτησή σας. Η δίκαιη και η ταχεία διαδικασία ασύλου, εξασφαλίζει πως οι αμιγώς οικονομικοί μετανάστες δεν έχουν λόγο να καταφύγουν στο σύστημα ασύλου, εφόσον γνωρίζουν πως η απόρριψη της αίτησής τους θα γίνει σύντομα. Οι πραγματικοί πρόσφυγες λαμβάνουν τα ευεργετήματα που προβλέπονται από τις διεθνείς συμβάσεις και την εθνική νομοθεσία σε εύλογο χρόνο. Το χρονικό διάστημα 01.01.2014-31.10.2014, ένα ποσοστό 74% των αιτημάτων ασύλου απορρίφθηκε σε πρώτο βαθμό και άλλο ένα 84% σε δεύτερο βαθμό.
* Στον αντίποδα σε πόσους οι οποίοι πληρούσαν τις προϋποθέσεις έχει δοθεί «άσυλο» τα τελευταία χρόνια και ποια είναι τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, που έχει η υπηρεσία σας; Συνήθως από ποιες χώρας παρατηρείται η μεγαλύτερη εισροή ατόμων που ζητούν «άσυλο»;
- Η μεγαλύτερη εισροή ατόμων που αιτούνται διεθνή προστασία είναι από το Αφγανιστάν. (σ.σ. Τα στατιστικά στοιχεία παρατίθενται χωριστά).
* Παρά τα κατ’ επανάληψη διαβήματα από ελληνικής πλευράς δεν έχουμε δει σημαντικά βήματα, ούτε καν «πρόθεση» θα έλεγε κανείς, εκ μέρους της ΕΕ ως προς την παροχή χείρας βοηθείας προς την Ελλάδα, η οποία λόγω και του «Δουβλίνου ΙΙΙ» έχει μετατραπεί σε «προθάλαμο υποδοχής» προσφύγων που στις περισσότερες περιπτώσεις, εν τέλει «εγκλωβίζονται» εδώ, με αποτέλεσμα την πρόκληση και ανθρωπιστικών προβλημάτων αλλά και πρακτικών προβλημάτων για την ίδια τη χώρα. Τι «αντοχές» έχει η Ελλάδα να σηκώσει μία τέτοια κατάσταση και δη στην παρούσα φάση στην οποία βρίσκεται; Και κατά την άποψή σας τι θα πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά η κατάσταση;
- Όσον αφορά στο Δουβλίνο ΙΙ, η χώρα μας δεν συμφώνησε στη μετατροπή του σε Δουβλίνο ΙΙΙ. Θεωρήθηκε πως το κριτήριο της πρώτης εισόδου στα θέματα ασύλου αποτελεί ένα μη επαρκές κριτήριο και το οποίο συμφωνήθηκε σε εντελώς διαφορετικές εποχές. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας συζητήσαμε για τη ρήτρα επανακατανομής, δηλαδή οι υποθέσεις μεταναστών από τρίτες χώρες που δεν μπορούν να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους, να κατανέμονται μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε με κριτήρια όπως τον πληθυσμό της χώρας, το ΑΕΠ, τη δυνατότητα της κοινωνίας του κράτους-μέλους να απορροφήσει τους μετανάστες κοκ. Σήμερα, αυτό το θέμα –ταμπού μέχρι πριν λίγους μήνες- συζητείται εντονότατα μεταξύ των κρατών-μελών.
* Συχνά, παρατηρείται επίσης το φαινόμενο «αναστολής» των επιστροφών των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα από άλλες χώρες. Γιατί συμβαίνει αυτό και πόσο οξύνει το πρόβλημα;
- Αυτό συμβαίνει λόγω του αριθμού των καταδικαστικών αποφάσεων κατά της Ελλάδας σε ζητήματα μεταχείρισης αιτούντων άσυλο. Σχεδόν όλες οι χώρες της Ε.Ε. έχουν αναστείλει την επιστροφή αιτούντων άσυλο κατ’ εφαρμογή του Δουβλίνου ΙΙΙ (M.M.S. κατά Βελγίου και Ελλάδας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου).
* Κατά την άποψή σας η εφαρμοζόμενη από τη χώρα πολιτική, όσον αφορά στο θέμα των προσφύγων και του ασύλου, ποιες βελτιώσεις χρειάζεται;
- Αύξηση του στελεχικού δυναμικού της Υπηρεσίας Ασύλου. Οι προσπάθειές μας για την καλύτερη στελέχωση της Υπηρεσίας και την εξασφάλιση του ετήσιου προϋπολογισμού της συνεχίζονται αμείωτα. Η έμφαση τώρα δίνεται στην όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων.
* Παρατηρείται τον τελευταίο καιρό αύξηση του κύματος των προσφύγων που καταφεύγουν ή καταλήγουν να βρίσκονται στην Ελλάδα, λόγω των γεγονότων στη Συρία και το Κομπάνι;
- Η Υπηρεσία Ασύλου έχει δεχθεί συνολικά 523 αιτήματα Σύρων προσφύγων. Είναι σαφές πως ο αριθμός των Σύρων που βρίσκονται στην Ελλάδα είναι κατά πολύ μεγαλύτερος. Το πρώτο εξάμηνο του 2014, υπήρξε σημαντική αύξηση των Σύρων που εισήλθαν στη χώρα, αφού 17.365 Σύροι (αύξηση κατά 285,97% σε σχέση με αντίστοιχο διάστημα του 2013) εντοπίσθηκαν από τις αστυνομικές και λιμενικές Αρχές είτε κατά την είσοδο στη χώρα, είτε για παράνομη παραμονή. Πολλοί Σύριοι επιθυμούν να εγκατασταθούν σε άλλα κράτη-μέλη όπου έχουν συγγενείς και φίλους.
* Το θέμα των προσφύγων είναι πρωτίστως και κυρίως ένα ανθρωπιστικό ζήτημα με σαφείς ωστόσο πολιτικές, οικονομικές και εθνικές κατά περίπτωση κράτους διαστάσεις. Από την πρότερη πλούσια εμπειρία σας σε ζητήματα μετανάστευσης ποιες κατά την άποψή σας είναι οι παράμετροι που απουσιάζουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε ελληνικό κατά συνέπεια για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του;
- Η ανακατανομή μεταναστών και προσφύγων, η παροχή περισσοτέρων κονδυλίων στις χώρες που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα, για λογαριασμό όλων. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης απουσιάζει μια ενιαία πολιτική και άρα η ίση κατανομή των ευθυνών. Ορισμένες χώρες όπως η Ελλάδα και η Σουηδία επωμίζονται πολύ μεγαλύτερα «βάρη» από ό,τι οι άλλες. Σε μια Ευρώπη της αλληλεγγύης αυτό θα πρέπει να αλλάξει, αλλιώς υπάρχει στρέβλωση στα συστήματα ασύλου. Επίσης όμως θα βοηθούσε ιδιαίτερα και μια ενιαία εξωτερική πολιτική, με στόχο να μετριάσει τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα τα οποία μαστίζουν τα δύο τρίτα της ανθρωπότητας και αποτελούν τους λόγους που οι άνθρωποι αναγκάζονται να γίνουν πρόσφυγες.
