Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο Σπυρίδης περιόδευσε τη Θεσσαλία αμέσως μετά από την προσωρινή τουρκική κατοχή (Μάιος 1898) και οι εντυπώσεις του δημοσιεύθηκαν υπό τον τίτλο «Από την Ελευθερωθείσαν Θεσσαλίαν: Τι έγινε και τι πρέπει να γίνη». Παρακάτω δημοσιεύουμε τη συνέχεια της ανταπόκρισης του Σπυρίδωνα Σπυρίδη από τη Λυγαριά και τα παραμεθόρια χωριά της επαρχίας Τυρνάβου [1]:
[Λυγαριά]: «Λυγαριά πλέον δεν υπάρχει κυριολεκτικώς. Το χωρίον είνε κατεστραμμένον καθ’ ολοκληρίαν. Αι οικίαι όλαι εκρημνίσθησαν και εκάησαν κατά διαλλείματα. Ο τουρκικός στρατός ο οποίος παρέμενεν εις την Λυγαριάν, όταν είχε ανάγκη ξυλείας εκρήμνιζε δύο τρεις οικίας και αφήρει τα πατώματα και τα κουφώματα, τα ξύλα των οποίων έκαιε προς θέρμανσιν. Όταν ετελείωναν αυτά εκρήμνιζεν άλλας οικίας και ούτω καθ’ εξής. Η μοναδική εκκλησία, ο Άγιος Γεώργιος, του χωρίου, εκάη επίσης και αυτή, αφού πρότερον εβεβηλώθησαν αι εικόνες και φρικτά όργια ετελέσθησαν εντός. Το κτίριον του τελωνείου, διώροφον, εις τας άκρας του χωρίου εκτισμένον, παρά τας υπωρείας του Μενεξέ έχει και αυτό καή.
Κατόπιν όλων αυτών των καταστροφών, ποίος άνθρωπος θα ετόλμα ποτέ να υπάγη και να κατοικήση εντός των ερειπίων, γνωρίζων ότι εκθέτει έτσι την ζωήν του εις βέβαιον κίνδυνον; Ουδείς αναμφιβόλως. Και η Λυγαριά παραμένει τώρα έρημος, χωρίς ούτε η απαισία ακόμη γλαυξ [= κουκουβάγια] να τολμήση να πατήση επί των ερειπίων και αρχίση το θρηνώδες άσμα της. Φαντασθήτε την ψυχολογικήν μου κατάστασιν, την ώραν κατά την οποίαν επάτουν εις τα χώματα της Λυγαριάς, μόνος εγώ εν τω μέσω της ερημίας μαζύ με τον αγωγιάτην μου. Και να συλλογίζεται κανείς ότι οι αίτιοι της καταστροφής τολμώσι τώρα μετά μεγάλου θράσους να ζητούν λόγον από τους καταστραφέντας διά καταστροφάς ανυπάρκτους.
Πόση δε υπήρξε η χαρά μου, φαντασθήτε, όταν εκεί εις μίαν καμπήν γωνίας διέκρινα λευκαζούσας ελληνικάς σκηνάς. Οι μόνοι τώρα πράγματι κάτοικοι της Λυγαριάς, είνε ο υποτελώνης αυτής Γεώργιος Αλμπουνιώτης και ο σταθμάρχης λοχίας των ευζώνων Ιωάννης Κοφφίνης, έχων υπό την δικαιοδοσίαν του δέκα ευζώνους ανήκοντας εις τον 4ον λόχον του 4ου ευζωνικού τάγματος. Περνούν εκεί τον καιρόν των εν αδιακόπω μονοτονία, στερούμενοι σχεδόν τροφίμων τα οποία προμηθεύονται εκ Τυρνάβου και ύδατος το οποίον μεταφέρουσιν από το Μάτι. Ο υποτελώνης μάλιστα κ. Αλμπουνιώτης μου παρεπονείτο ότι δεν έχει πλάστιγγα προς ζυγισμόν των βοών των μεταφερομένων εκ του τουρκικού εδάφους και αφίεται εις αυτόν η εκτίμησις του βάρους των κατά προσέγγισιν διά του οφθαλμού! Πράγμα το οποίον βεβαίως ζημιώνει το δημόσιον σημαντικώς (…). Αφού περιήλθον όλην την Λυγαριάν, ήτις είνε ιδιοκτησία ενός Οικονόμου, ενοικιασθείσαν παρ’ αυτού εις τον Ν. Τζαμτζήν, όστις τώρα έχει αφήσει έναν επιστάτην μόνον προς φύλαξιν των κτημάτων εις το Μάτι, απεχαιρέτησα τους μόνους κατοίκους της και με την φρίκην εις τα στήθη έλαβον μικρόν μονοπάτι το οποίον μας έφερε εις Καρατζόλι».
[Καρατζόλι]: «Αι αυταί σχεδόν καταστροφαί και εδώ. Το Καρατζόλι είνε χωρίον αγορασθέν από τους γεωργούς κατοίκους του, Ελευθεροχώρι δηλαδή, αριθμεί δε περί τας εκατόν οικίας ευπροσώπους και λιθοκτίστους εκ των οποίων αι ημίσεις κατεστράφησαν, καείσαι υπό των Τούρκων. Από τας άλλας ημίσεις οικίας αι οποίαι εναπέμειναν, αφηρέθησαν τα παράθυρα και αι θύραι τας οποίας τώρα οι επανελθόντες κάτοικοι αποκαθιστώσι καινουργείς. Παραδόξως το δημοτικόν σχολείον του Καρατζολίου, κτισθέν πέρυσιν υπό της κοινότητος, ουδεμίαν ζημίαν υπέστη, ίσως διότι κατώκησεν εις αυτό ο αξιωματικός όστις διώκει το αυτόθι παραμείναν τουρκικόν τάγμα. Η εκκλησία του χωρίου μεγάλη και ευρύχωρος, υπέστη τας μεγαλειτέρας καταστροφάς, κατερειπωθείσα εσωτερικώς. Όλας τας εικόνας της εκκλησίας αυτής, αφού εβεβήλωσαν οι Τούρκοι, ανήρεσαν και σχηματίσαντες σωρόν κατέκαυσαν. Τα στασίδια επίσης αφηρέθησαν, οι λίθινοι στύλοι οι υποβαστάζοντες το κτίριον της εκκλησίας κατεστράφησαν, το δε ιερόν βήμα ανεσκάφη.
Κατά την είσοδον του τουρκικού στρατού εις Θεσσαλίαν, όλοι οι κάτοικοι ανεχώρησαν, ολίγοι δε επανήλθον μετά δύο μήνας. Κατά την παλιννόστησιν επανήλθε το ήμισυ σχεδόν των κατοίκων, νομίζων ότι θα εύρισκεν πλέον ασφάλειαν αφού η ειρήνη είχεν υπογραφή. Δυστυχώς οι κάτοικοι διαψεύσθησαν εις τας ελπίδας των. Είνε φοβερά τα μαρτύρια τα οποία υπέφερον από τους Τούρκους. Δεν ετόλμων να εξέλθωσι του χωρίου, διότι η ζωή των ήτο εν κινδύνω. Τα κτήματά των ενέμοντο οι Τούρκοι και έτρωγαν φοβερόν ξύλο, εάν ετόλμων ποτέ να διαμαρτυρυθώσι. Ως και αυτάς τας βοσκησίμους γαίας είχεν ενοικιάσει η Αστυνομική αρχή εις γκέκηδες ιδιώτας Τούρκους οι οποίοι έβοσκον τα ποίμνιά των. Από τον σταθμάρχην Καρατζολίου έλαβον τας ακολούθους πληροφορίας: Ο πρώην ελληνικός σταθμός «Πατσλός» ονομάζεται πλέον «Πέτρα-Στρούγκα», ο πρώην «Ταφήλ-βρύσι» ονομάζεται «Βαλέτσικο» και ο πρώην «Λιάκου Ταμπούρια» ονομάζεται «Αργυροπούλι».
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Σκριπ (Αθήνα), φ. 1019 (25 Ιουνίου 1898).
