Στις αρχές Οκτωβρίου του 1937 επισκέφθηκε τη Λάρισα και αποτύπωσε τις εντυπώσεις του για την κοσμική και καλλιτεχνική κίνηση της πόλης, καθώς και για τη λειτουργία των φιλανθρωπικών σωματείων και συλλόγων. Οι εντυπώσεις του δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα «Κήρυξ» της Λάρισας (29 Οκτωβρίου 1937) υπό τον τίτλο: «Πώς βλέπουν τη Λάρισα οι ξένοι επισκέπται», αποσπάσματα από τις οποίες παραθέτουμε στη συνέχεια:
«Η Θεσσαλική πρωτεύουσα είναι μία καθαρή και κομψή πόλις με απαράμιλλες ωμορφιές και γραφικότητες. Αλλ’ εκείνο το οποίον ξαφνιάζει ευθύς εξ αρχής τον επισκέπτην, είναι το ότι δεν αισθάνεται πως ευρίσκεται σε μία επαρχιακή πόλι, αλλ’ ότι ζη σ’ ένα πραγματικό κομμάτι της Αθήνας! Τόσο έντονο είναι το χρώμα της ζωής και της κινήσεως της Λαρίσης, που της δίδει την εικόνα σωστής μεγαλουπόλεως. Δρόμοι ευθείς, συμμετρικοί, ρυμοτομία αξιόλογος, πλατείαι θαυμάσιαι, πάρκα υπέροχα, καλλιτεχνική και κοσμική κίνησις, κέντρα πολυτελέστατα, εξοχικά άφθονα με πλούσιον πράσινον και ό,τι άλλο χρειάζεται μία πόλις να κληθή συγχρονισμένη. Τα βράδια στα κέντρα της δεν υπάρχει κάθισμα. Στην Κεντρική πλατεία δεν πέφτει μήλο. Στους πέριξ δρόμους το ίδιο. Μέσα στον βόμβο της κινήσεως αι εμφανίσεις των κυριών και δεσποινίδων έχουν τον πρώτον λόγον.
Οι Λαρισινές καλλονές, που δεν έχουν το συνηθισμένο επαρχιακό ταμπεραμέντο, κόβουν βόλτες, συνομιλούν, γελούν, φλερτάρουν με όλη την κοσμοπολίτικη αφέλεια, που συναντά κανείς εις τα μεγάλα αστικά κέντρα. Οι γυναίκες της Λαρίσης που φημίζονται για την ωμορφιά και για την εξυπνάδα τους, έχουν μια αρχοντική φινέτσα κι έναν αέρα πρωτευουσιάνικο. Και δεν είναι απίθανον αν είσθε ξένος, να συλλάβετε τα τσακπίνικα μάτια κάποιας σταρένιας ωμορφιάς να σας ερευνούν, την στιγμήν που εσείς θα έχετε μείνει εμβρόντητος από θαυμασμό… Ο φεμινισμός εδώ δίνει και παίρνει. Οι γυναίκες νέες ή περασμένης ηλικίας θα ουζάρουν, θα καπνίζουν, θα παίζουν τάβλι ή χαρτιά στο καφενείο και ό,τι άλλο τέλος πάντων απαιτεί η μοντέρνα ζωή και η σύγχρονη θεότης, ο συνομπισμός, θα το ιδήτε να διαπράττεται με την μεγαλειτέραν φυσικότητα.
Εδώ σε κάποια γωνιά του κήπου συνήντησα και το κατ’ ευφημισμόν μνημείον του Αγνώστου Στρατιώτου. Πρόκειται διά το μνημείον των πεσόντων το 1912-1913 [1], το οποίον αποτελείται από μία συνήθη μαρμαρίνη στήλη και χρησιμεύει συγχρόνως και διά μνημείον Αγνώστου Στρατιώτου. Το πράγμα είναι λυπηρόν. Και είναι ν’ απορή κανείς πως μία πόλις όπως η Λάρισα υστερεί τόσον καταφώρως εις το κεφάλαιον αυτό. Διότι πρόκειται περί μιας σοβαρωτάτης ελλείψεως η οποία έστω και αργά πρέπει να θεραπευθή το ταχύτερον [...].
Εις ολίγας πόλεις της Ελλάδος θα συναντήσετε τόσον ωργανωμένη την κοινωνική πρόνοια, που εμφανίζεται υπό μορφήν διαφόρων σωματείων και συλλόγων κοινωφελούς δράσεως, απ’ ό,τι θα την εύρετε εις την Λάρισα, η οποία, ομολογουμένως, έχει σημειώσει εις το κεφάλαιον αυτό αληθή θαύματα. Είναι τα θαύματα που έχει να επιδείξη πάντοτε η ιδιωτική πρωτοβουλία, όταν μάλιστα εκδηλούται τόσον έντονα, με σύστημα εργασίας, όπως εδώ. Δεν μπορώ να συγκρατήσω τον αριθμόν των διαφόρων οργανώσεων, που είχε την καλωσύνην να μου απαριθμήση ο έγκριτος δικηγόρος της Λαρίσης κ. Σωτικόπουλος, του οποίου το ενδιαφέρον και η δράσις προεξάρχει εις πάσαν παρομοίαν εκδήλωσιν.
Και πρώτον, υπάρχει ένας από τους αρχαιότερους σχετικώς ηθικοθρησκευτικούς συλλόγους, ο «Άγιος Αχίλλειος», η δράσις του οποίου είναι εις άκρον κοινωφελής επεκτεινομένη εις όλα τα πνευματικά και κοινωνικά επίπεδα. Υπό την αιγίδα του συλλόγου λειτουργεί ειδικόν ιατρείον απόρων, κατηχητικά σχολεία, εις τα οποία πέρυσιν εφοίτησαν περί τα 700 παιδιά, αγόρια και κορίτσια, βιβλιοθήκη αρτία περιλαμβάνουσα ωφέλιμα, ηθικοπλαστικά βιβλία και της οποίας έφορος είναι ο ιατρός κ. Ι. Παπαευγγέλου.
Επίσης λειτουργεί και έτερον τμήμα κυριών, υπό την εκλεκτοτέραν μερίδα της Λαρισινής κοινωνίας, το έργον του οποίου είναι κατ’ εξοχήν θεάρεστον. Πρόεδρος του Συλλόγου τυγχάνει ο κ. Δημ. Σωτικόπουλος, ο ακάματος αυτός εργάτης πάσης εκπολιτιστικής προσπαθείας, αντιπρόεδρος ο κ. Ι. Πλιάγκας, γραμματεύς ο κ. Κ. Ψυχούλης και ταμίας ο κ. Αθ. Αντωνόπουλος, συνταγματάρχης ε.α. Πόροι του Συλλόγου είναι αι εισφοραί των τακτικών μελών του και το προϊόν των εισπράξεων εκ διαφόρων συνδρομών, ομιλιών, θεατρικών παραστάσεων, κ.λπ. Άλλο επίσης αξιόλογον σωματείον είναι ο «Καλός Σαμαρείτης», του οποίου ο απολογισμός του πνευματικού του έργου είναι πλουσιώτατος.
Εν συνεχεία μεταξύ των άλλων παρεμφερών οργανώσεων υπάρχει και η εκ κυριών και δεσποινίδων τοιαύτη υπό την επωνυμίαν «Των Ορφανών η Αδελφή». Σκοπός του λαμπρού αυτού Συλλόγου είναι η αποκατάστασις των ορφανών κοριτσιών των εξερχομένων εκ του Ορφανοτροφείου Λαρίσης. Κατ’ έτος υπανδρεύει δύο και τρεις νεάνιδας και η εν γένει δράσις του εις τον κοινωνικόν αυτόν τομέα είναι το όντι αξιοθαύμαστος. Και κατέστη τόσoν γνωστή, ώστε το Υπουργείον Προνοίας συνέστησε τελευταίως δι’ ειδικής εγκυκλίου του όπως καταβληθή προσπάθεια και ιδρυθούν παρόμοιαι αγαθοεργοί οργανώσεις εις όλας τας πόλεις της Ελλάδος.
Μία αξιέπαινος εισέτι πρόοδος της Λαρίσης εις το καλλιτεχνικό επίπεδο είναι και το γεγονός ότι λειτουργούν ήδη εκεί τρεις μουσικοί οργανισμοί: Το Ωδείον, το οποίον υπάγεται υπό την καλλιτεχνικήν εποπτείαν του Εθνικού Ωδείου, ο Μουσικός Σύλλογος και η Μουσική Σχολή. Το Ωδείον διευθύνεται από την συμπαθεστάτη δίδα Πιπίνα Κρόελ, μία εξαιρετική μουσική ιδιοφυία, η οποία εργάζεται με θέρμη και αφοσίωσι διά την διάδοσιν της θείας τέχνης και γενικώς την μουσικήν διαπαιδαγώγησιν της νεολαίας. Ο Μουσικός Σύλλογος διοικείται από πεντεμελές συμβούλιον, πρόεδρος του οποίου τυγχάνει ο κ. Νέμετ και την Μουσικήν Σχολήν διευθύνει ο καλλιτέχνης κ. Χατζηψαθάς. Περιττόν να σημειωθή ότι τα τρία αυτά μουσικά ιδρύματα έχουν μεταδώσει διά της συστηματικής εργασίας των μία σημαντική καλλιτεχνική πνοή εις την Λάρισα εις την οποία το μουσικό αίσθημα έχει καλλιεργηθή τόσον πολύ».
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
—————————————————
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Εδώ ο δημοσιογράφος σφάλλει. Πρόκειται για το μνημείο των πεσόντων κατά τον πόλεμο του 1897 που σχεδίασε ο ταγματάρχης του μηχανικού Σπυρίδων Κλαυδιανός και φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γεώργιος Ξενάκης (1865-1911). Τα αποκαλυπτήριά του πραγματοποιήθηκαν τον Απρίλιο του 1909.(*) Εκφράζονται ευχαριστίες στον κύριο Θανάση Μπετχαβέ για την ταυτοποίηση του φωτογράφου της δημοσιευμένης φωτογραφίας.
