Στο πόσες φαντασίες θα απενοχοποιήσει να εκφραστούν, να μάθουν να εκφράζονται και να συνεχίσουν την ποίηση χτίζοντας το δικό τους όραμα πάνω στα παλιά που γνώρισαν» τονίζει σήμερα στην «Ε» ο Λαρισαίος ποιητής Πέτρος Σκυθιώτης. Ο Πέτρος Σκυθιώτης μιλάει στη συνέντευξή του για το ποια είναι η κινητήριος δύναμη για να γράφει ποίηση, το πώς φέρεται η Ελλάδα στους ποιητές, αν «παράγονται» σήμερα ποιητές του διαμετρήματος του πρόσφατα εκλιπόντα Ντίνου Χριστιανόπουλου, αλλά και για τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας στα οποία αφορά και το διδακτορικό του. Αναφέρει δε σχετικά ότι «Ως ερευνητής των ελληνικών σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας που χρησιμοποιήθηκαν την περίοδο 1967-2017 και αναφέρονται στον 20ό αιώνα, μπορώ να πω ότι υπάρχει σ’ αυτά αρκετός εθνικισμός που είναι και ένα από τα στοιχεία του ρατσισμού, ουσιαστικά ο προθάλαμός του».
*Ποια είναι η κινητήριος δύναμη για να γράφετε ποιήματα; Ποια είναι η αφορμή συνήθως για να γράψετε ένα ποίημα;
-Η κινητήριος δύναμη και για την ποίηση και για τη λογοτεχνία και για κάθε τέχνη γενικότερα είναι αυτό το πράγμα που λέγεται ανθρώπινη δημιουργικότητα και φαντασία. Η δυναμική τάση, δηλαδή, να εκφράσεις αυτό που θα μπορούσε να υπάρξει ή αυτό που υπάρχει με έναν νέο τρόπο, να εκφράσεις τον εαυτό σου και μέσα από αυτόν όσο μπορείς και τους γύρω σου με την ποίηση. Να εκφράσεις μέσω αισθητηριακών ισοδυνάμων λόγου έναν ενδότερο πυρήνα συναισθημάτων, σκέψεων, αναγκών, εμπειριών, μνήμης και επιθυμίας. Μια πραγματικότητα από και πέρα από την πραγματικότητα που βιώνεις.
Αν υπάρξει και εκφραστεί αυτή η αρχική τάση, αυτή η πρωταρχική δημιουργική πράξη μετά ανανεώνεται, εμπλουτίζεται και γίνεται τρόπος ζωής, συνύπαρξης και συνείδησης, ένας από τους διαθέσιμους τρόπους οπτικής των πραγμάτων και έκφρασης, ανοίγει δηλαδή σε επίπεδο αναπτυσσόμενης δημιουργίας αυτή η αισθητική μορφή κοινωνικής συνείδησης που είναι η τέχνη και ειδικότερη μορφή αυτής η γραφή ποιημάτων.
Η στενή αφορμή για μένα γίνεται αυτό που με συγκινεί ή αυτό που έχω συλλάβει με κάποιο λογικό τρόπο προηγουμένως ως κάποιο σχεδίασμα κι απλά περιμένω τη στιγμή να ωριμάσει. Αυτό που θα ‘θελα να πω ως προσωπική έκφραση ή αυτό που θα ‘θελα να καταδείξω στους γύρω μου. Εδώ ακριβώς είναι, όμως, και ένα από τα σημεία στα οποία διαχωρίζονται τα διάφορα ρεύματα της ποίησης και της τέχνης. Στο ποιος είναι αυτός που δημιουργεί, ποια συνείδηση έχει δηλαδή αυτός που δημιουργεί για τον εαυτό του ως υποκείμενο δημιουργίας και αυτόν στον οποίο απευθύνεται, ποιο επιλέγει ως το «κοινό» του σε αγοραίους όρους. Εγώ θέλω να δημιουργώ ως μέλος της κοινωνίας όσο γίνεται αυθεντικά, χωρίς ελιτίστικες εξάρσεις κάποιου εγωιστικού βάθρου, χωρίς λαϊκίστικες εκπτώσεις κι ευκολίες.
*Διδακτορικός φοιτητής και ταυτόχρονα ποιητής. Πόσο εύκολο είναι να συνδυαστούν αυτά τα δύο και πού πέφτει το βάρος;
-Δεν είναι αρκετά δύσκολο υπό την έννοια ότι και τα δύο είναι δημιουργικές εργασίες που εμπλέκουν τη γραφή, ανανεούμενες πνευματικές εργασίες που εμπλουτίζει η μία την άλλη. Το βάρος πέφτει πρωτίστως στη διδακτορική διατριβή και στις υπόλοιπες ακαδημαϊκές δραστηριότητες, ενώ η ποίηση και ο στίχος ξεσπάει σε μένα κυρίως απότομα σε σύντομες χρονικές περιόδους όταν έχουν συσσωρευτεί πράγματα που νιώθω ότι θέλω να πω.
Η ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ
*Μόλις προχθές «έφυγε» ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος. Παράγει η Ελλάδα πια ποιητές του διαμετρήματος του πρόσφατα εκλιπόντα;
-Νομίζω ότι παράγει και κάθε εποχή (θα) παράγει τους δικούς της. Αυτά, όμως, είναι πράγματα που θα ‘ρθουν άλλοι μεταγενέστεροι να τα επιβεβαιώσουν ή να τα απορρίψουν με τη γνώση του μέλλοντος. Μετά θα εντάξουν τα ονόματα και το έργο σε σχολικά εγχειρίδια και πανεπιστημιακά μαθήματα, σε συγκεντρωτικές ανθολογίες, σ’ αυτό που λέμε «στον κανόνα». Το διαμέτρημα, όμως, του ποιητή για μένα μετριέται κυρίως στο πόσα νέα παιδιά θα ξεκλειδώσει και θα παρακινήσει να γράψουν, όπως συνέβη σ’ εμένα με τον Καββαδία και τον Τριπολίτη. Στο πόσες φαντασίες θα απενοχοποιήσει να εκφραστούν, να μάθουν να εκφράζονται και να συνεχίσουν την ποίηση χτίζοντας το δικό τους όραμα πάνω στα παλιά που γνώρισαν. Κι αυτό, όπως είπατε, ο Χριστιανόπουλος νομίζω ότι το κατάφερε με το παραπάνω και θα το καταφέρνει για πολλά χρόνια ακόμα.
*Εχει κάποιον χώρο για τους ποιητές αυτή η χώρα ή τους παραπετάει;
-Γενικότερα, η ποίηση είναι από τις πιο αντιδημοφιλείς μορφές τέχνης, συνεπώς για τους δημιουργούς της, τους ποιητές, η χώρα μέσω της αγοράς δεν «έχει κάποιον χώρο» θα έλεγα κι αυτό είναι ένα αντικειμενικό γεγονός. Στηρίζεται, όσο μπορεί και με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται, μέσω του σχολείου και άλλων θεσμών, κάτι το οποίο έχει διττό αποτέλεσμα: από τη μία την κάνουν να φαίνεται ότι κάπως κινείται, ότι με όρους επιρροής στέκεται κι αυτή ισότιμα δίπλα σε άλλες τέχνες, από την άλλη την κάνουν να απωθεί το όποιο εν δυνάμει κοινό της στο μέτρο που απωθούν γενικότερα και το ίδιο το σχολείο κι οι θεσμοί που την προβάλλουν.
Στην περίπτωσή μας, στην περίπτωση των εκδόσεων «Θράκα» που έχουν ως έδρα τη Λάρισα, νιώθουμε πως η Αντιδημαρχία Πολιτισμού με την οποία έχουμε καλή συνεργασία κάνει αρκετά σημαντικά πράγματα, στο μέτρο που μπορεί, για να στηρίξει τους ποιητές και την ποίηση της πόλης, για να ενεργοποιήσει κι από την πλευρά της την τοπική κοινωνία.
«ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΑΡΚΕΤΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ»
*Το διδακτορικό σας είναι πάνω στην ιδεολογία των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας. Σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από προκλήσεις οικουμενικής φύσης και, ταυτόχρονα, από την έξαρση του εθνικισμού και του ρατσισμού, τι πρέπει να διακρίνει το βιβλίο της ιστορίας;
-Ως ερευνητής των ελληνικών σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας που χρησιμοποιήθηκαν την περίοδο 1967-2017 και αναφέρονται στον 20ό αιώνα, μπορώ να πω ότι υπάρχει σ’ αυτά αρκετός εθνικισμός που είναι και ένα από τα στοιχεία του ρατσισμού, ουσιαστικά ο προθάλαμός του. Αντίθετα, στη σημερινή εποχή και με όλα αυτά τα οικουμενικά προβλήματα (νέα βαθύτερη οικονομική κρίση, γενικευμένοι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, οικολογική καταστροφή), αυτό που θα ‘πρεπε να εκφράζει ένα σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας για τη νέα γενιά, είναι ότι οι λαοί φτιάχνουν την ιστορία, ότι αυτοί έχουν τη δύναμη και μπορούν να αποτρέψουν τον πόλεμο και να καταργήσουν την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο που δημιουργεί όλα τα δεινά, ότι το μέλλον τους είναι η ειρήνη, η φιλία-συνεργασία και η δημιουργικότητα στην κοινωνικά απελευθερωμένη ενοποιημένη ανθρωπότητα.
Θα ‘λεγα, όμως, ότι πρέπει να συνυπολογιστούν δύο ακόμα πράγματα. Πρώτον, ότι το σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας αποτελεί μια «συνταγματική» κατοχύρωση της κυρίαρχης ιδεολογίας στο πεδίο της επίσημης ιστορικής αφήγησης-ερμηνείας (ενδότερος πυρήνας κυρίαρχης ιδεολογίας) με τα στοιχεία της ιδεολογικής πάλης πάνω στην ερμηνεία της ιστορίας που έχει συντελεστεί μέχρι εκείνη την ώρα και τα περιθώρια που υπάρχουν ώστε να εκφραστούν – κυρίως λόγω χρονικής απόστασης και ιδεολογικής αποφόρτισης – και κάποιες εναλλακτικές της σε συγκεκριμένο εύρος και βάθος, έκταση και ένταση (εξωτερικά όρια κυρίαρχης ιδεολογίας).
Δεύτερον, ότι, το σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας εκφράζει την ιδεολογία που θα ήθελε σε βέλτιστους όρους να μεταφέρει το αστικό κράτος στους νέους πολίτες, πλην όμως αυτή η σημασία του μειώνεται και φθίνει σήμερα στο μέτρο που ενισχύεται η παρουσία και σημασία της Δημόσιας Ιστορίας (οι πολύμορφες πηγές «έκκρισης» ιστορίας και ιστορικών ερμηνειών, περιγραφών και σχημάτων που περνάνε στις κινηματογραφικές ταινίες, τις σειρές, στα διάφορα site, σε κόμικ, εκπομπές, ντοκιμαντέρ κ.λπ.).
Δεδομένων αυτών, δεν θα ‘λεγα ότι μπορούμε να περιμένουμε κάτι θεαματικό ως αλλαγή. Κι αν γινόταν, υπό τους σημερινούς όρους, θα είχε μόνο μερικό αντίκτυπο στη σύγχρονη πραγματικότητα.
ΟΙ ΛΑΡΙΣΑΙΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
*Μένεις στη Φλώρινα όπου κάνεις το διδακτορικό σου, παρακολουθείς το πολιτιστικό γίγνεσθαι της γενέτειράς σου;
-Και βέβαια. Είμαι σε συχνή επαφή τόσο με τους ποιητές-λογοτέχνες, όσο και με τα πολιτιστικά-λογοτεχνικά δρώμενα της Λάρισας, κορύφωση των οποίων αποτελεί εδώ και χρόνια το Πανθεσσαλικό Φεστιβάλ Ποίησης, το οποίο κάθε χρόνο γίνεται και καλύτερο συσσωρεύοντας την εμπειρία των προηγούμενων και έχοντας πάντα την προοπτική του νέου. Η Λάρισα έχει σήμερα πολύ ενδιαφέροντες ποιητές-λογοτέχνες που αξίζει κανείς να ανακαλύψει, κάτι που αναδεικνύεται (χωρίς να περιορίζεται σε αυτό) και στο Φεστιβάλ.«
ΣΕ ΤΙ ΒΟΗΘΑ Η ΠΟΙΗΣΗ;»
*«Είναι απίθανο μυστήριο αυτό της ποίησης… Εμένα, πάντα μου άρεσαν- μου αρέσουν πολύ, οι λέξεις… Δεν μπορώ όμως να διεισδύσω σ’ αυτό το μυστήριο που λέγεται ποίηση… Μπορεί όμως η ποίηση να αναστείλει πολέμους, να δώσει λύση σ’ αυτή την κρίση που βιώνουμε; Δε νομίζω…» απαντούσε ο Ντίνος Χριστιανόπουλος προ πενταετίας στην ερώτηση «Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση;». Πέτρο Σκυθιώτη, σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση;
-Συμφωνώ με τον Χριστιανόπουλο μια και το ανάποδο θα συνιστούσε καθαρό ιδεαλισμό, κάτι το οποίο διαδίδεται γενικά από κυρίαρχες φωνές ως δήθεν πολιτισμικό αντίβαρο υλικών κοινωνικών προβλημάτων (έχετε υπόψη σας και το θέμα της έκθεσης στις φετινές Πανελλήνιες). Η ποίηση ως μορφή τέχνης (υπο)βοηθά στην ολόπλευρη ανάπτυξη του υποκείμενου ως μέρος της αισθητικής του ανάπτυξης. Στην ενεργοποίηση και ανάπτυξη των δημιουργικών δυνάμεων του ανθρώπου, στη διεύρυνση της φαντασίας του, πράγματα που μετά αντίστροφα θα επενεργήσουν στην οικοδόμηση μιας ενεργής και δημιουργικής προσωπικότητας με ενσυναίσθηση κι αλληλεγγύη που δεν θα περιορίζεται στα στενά πλαίσια της ατομικότητάς του στο «εδώ και τώρα».
*Γράφετε κάτι καινούριο τώρα;
-Μετά από τα δύο ποιητικά βιβλία μου (Συνθήκη Ισορροπίας, Οι ακαδημαϊκές σημειώσεις του Ίαν Μάρκεζιτς) υπάρχουν κάποιες νέες σκόρπιες ιδέες για βιβλία που μένει να αναπτυχθούν αν και όποτε.
Αυτήν την περίοδο είναι σε εξέλιξη η ενότητα τραγουδιών «Φτηνό Πετρέλαιο» σε στίχους μου και μουσική του Μιχάλη Κάτσαρη, ενός νέου ταλαντούχου τραγουδοποιού. Μέχρι τώρα έχουν βγει στο youtube τα τραγούδια «Γυναικοκτονία», «Απολιγνιτοποίηση (Τα κορίτσια από τη Βεύη)», «Σινιάκι» και «Σκυλάδικο (μια ιστορία απ’ την επαρχία)», ενώ ακολουθούν και αρκετά ακόμα. Αν σας αρέσει το σκοτεινό φολκ-ροκ ύφος σε ελληνόφωνο στίχο που από τη μία κρατά μια σημαντική παράδοση του ελληνόφωνου τραγουδιού, ενώ από την άλλη ανιχνεύει νέο στυλ και τρόπους στη σημερινή ελληνική σκηνή, αναζητήστε τα.
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
