Τέτοιες φράσεις και πολύ χειρότερες που τροφοδοτούν φόβο, στιγματίζουν ανθρώπους, καταστάσεις, επαγγελματικούς κλάδους ακόμη και ολόκληρες πόλεις και χωριά, «κυκλοφορούν» πλέον ανεξέλεγκτα στο διαδίκτυο, στις παρέες μας, στα σπίτια μας.
Ανθρωποι, κοινωνικές ομάδες ακόμη και πόλεις και χωριά μπαίνουν στο «στόχαστρο» και η κοινωνική απομόνωση φαντάζει μονόδρομος. Ετσι απλά. Φταίνε τα μέσα ενημέρωσης; Φταίνε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου ο οποιοσδήποτε πίσω από ένα πληκτρολόγιο μπορεί να «λιθοβολήσει» κάποιον που κόλλησε τον ιό και τον μετέδωσε και σε άλλους; Σίγουρα όλοι ψάχνουν να βρουν τον φταίχτη, που όμως δεν είναι άλλος από το άγχος και τον φόβο μας για το άγνωστο. Σύμφωνα με την ψυχολόγο - διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης Σοφία Παπαϊωάννου, οι πρωτόγνωρες συνθήκες που ζούμε σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο Covid-19 είναι μια νέα ασθένεια για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα αλλά ταυτόχρονα γνωρίζουμε ότι έχει εξαιρετική μεταδοτικότητα, ενισχύουν τα συναισθήματα φόβου και άγχους. «Ο φόβος δημιουργεί εύκολα αρνητικά συναισθήματα που συνδέονται εύκολα με τον άνθρωπο. Το στίγμα είναι αποτέλεσμα φόβου απέναντι στο καινούριο, το άγνωστο. Είναι κατανοητό ότι υπάρχει σύγχυση, άγχος και φόβος στον κόσμο. Δυστυχώς, αυτοί οι παράγοντες τροφοδοτούν επίσης επιβλαβή στερεότυπα. Οι άνθρωποι που έχουν νοσήσει χρειάζονται υποστήριξη και όσοι βρίσκονται γύρω τους θα πρέπει να δείχνουν ενσυναίσθηση, να ακούν τους ειδικούς και να λαμβάνουν όλα εκείνα τα μέτρα ώστε να βοηθήσουν να διατηρήσουν τον εαυτό τους και τους αγαπημένους τους ασφαλείς. Εξάλλου, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όλοι μπορούμε να βρεθούμε σε αυτή τη θέση, καθώς σύμφωνα με τους επιστήμονες ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού θα νοσήσει» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Αυτά βέβαια ισχύουν για την κατηγορία όπου οι πολλοί στιγματίζουν τους λίγους. Υπάρχει όμως και το προσωπικό στίγμα, αυτό που οι ίδιοι οι πάσχοντες βάζουν στον εαυτό τους και οι συνέπειές του είναι περισσότερο καταστρεπτικές, αφού στην προσπάθειά τους να μην στιγματιστούν από τον περίγυρο υιοθετούν λάθος συμπεριφορές. «Ο φόβος του στίγματος μπορεί να προτρέψει τους ανθρώπους να κρύψουν την ασθένεια για να αποφύγουν τις διακρίσεις, να τους αποτρέψει να αναζητήσουν αμέσως ιατρική περίθαλψη και γενικότερα να μην λαμβάνουν τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας» σημειώνει η κ. Παπαϊωάννου.
ΣΤΙΓΜΑ Η ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ;
Εν τω μεταξύ η ψυχολόγος δίνει και μια διαφορετική οπτική στο θέμα του στίγματος, υπογραμμίζοντας ότι υπάρχουν και εκείνες οι περιπτώσεις ατόμων που νοσούν ή νόσησαν από τον ιό και λειτουργώντας ενοχικά, ερμηνεύουν με λάθος τρόπο τη στάση του περίγυρού τους.
«Γιατί ο φόβος προς τον άλλο να είναι στίγμα και όχι αυτοπροστασία; Γιατί το να φοράει κάποιος μάσκα, να κρατά απόσταση να είναι στίγμα και όχι ετεροπροστασία, προστασία του άλλου; Τα πάντα εξαρτώνται από τη σκέψη μας. Είναι γεγονός ότι μετά από μια πολύ μεγάλη κρίση την οικονομική, πέσαμε σε μια δεύτερη που απειλεί την υγεία. Είναι σαφές ότι αυτό μπορεί να φέρει στην επιφάνεια άγχη και φοβίες, όμως είναι ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε τα εφόδια που αποκτήσαμε ζώντας κάτω από δύσκολες συνθήκες και να διαχειριστούμε τη νέα κατάσταση με ψυχραιμία και πάντα ακούγοντας τους ειδικούς».
ΣΩΣΤΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε τις πληροφορίες για τον COVID-19 είναι ζωτικής σημασίας ώστε να αποφευχθεί η τροφοδότηση του φόβου και του στίγματος. Σύμφωνα με την κ. Παπαϊωάννου «Γενικά είναι καλό να χρησιμοποιούμε μια γλώσσα που δεν έχει συναισθηματικό φορτίο ή λέξεις που προσδίδουν σκοπιμότητα
Ο τρόπος με τον οποίο οι επιστήμονες, τα μέσα ενημέρωσης επικοινωνούν τη νόσο, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που επηρεάζει την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων, την τήρηση των μέτρων προφύλαξης, την ανάπτυξη αλληλεγγύης και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Οι λέξεις δε που επιλέγονται από τους δημοσιογράφους, πρέπει να είναι πολύ συγκεκριμένες και χωρίς έντονο συναισθηματικό φορτίο, γιατί οι άνθρωποι δανειζόμαστε συχνά το λεξιλόγιο των δημοσιογράφων, για να περιγράψουμε μία κατάσταση. Πρέπει πάντα να χρησιμοποιούνται με προσοχή και με τον κατάλληλο τρόπο οι πληροφορίες με στόχο να συμβάλουν στην υιοθέτηση σωστής και συνετής στάσης απέναντι στη νόσο» καταλήγει.
Της Νατάσας Πολυγένη
