ΑΘΗΝΑ
Έχει "επισκεφθεί" όλους τους πλανήτες με τα διαστημικά όργανα, τα οποία σχεδίασε και κατασκεύασε για τις διαστημικές αποστολές, και είναι ο μοναδικός επιστήμονας, που το έχει πετύχει αυτό. Τα σχολικά βιβλία έχουν ξαναγραφεί από τα αποτελέσματα των θρυλικών διαστημόπλοιων Voyager 1 και 2, αποστολών, των οποίων υπήρξε βασικός συντελεστής. Εργάστηκε επί δεκαετίες επικεφαλής ερευνητικών προγραμμάτων της ΝASA. Στα 77 του έτη το επόμενο μεγάλο στοίχημα είναι να ... “αγγίξει” τον Ήλιο, καθώς το εργαστήριό του κατασκευάζει το διαστημόπλοιο Solar Probe Plus, που θα εκτοξευθεί προς τον Ήλιο το 2018 και θα είναι η πρώτη αποστολή σε άστρο.
Ένας από τους πλέον διακεκριμένους διαστημικούς επιστήμονες στον κόσμο, ο Έλληνας ακαδημαϊκός Σταμάτης Κριμιζής, επικεφαλής του γραφείου Διαστημικής Έρευνας και Τεχνολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, ομότιμος διευθυντής της Διοίκησης Διαστήματος του Πανεπιστημίου Johns Hopkins των ΗΠΑ και πρώην πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας, μιλάει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων για τις διαστημικές αποστολές, που βρίσκονται σε εξέλιξη και γι' αυτές που προγραμματίζονται, για τα γραφειοκρατικά εμπόδια σε μια πιο στενή συνεργασία μεταξύ των μεγάλων διαστημικών υπηρεσιών, για τις δυνατότητες της Ελλάδας να μπει στον "χάρτη" των χωρών, που παράγουν διαστημική τεχνολογία.
Χαρακτηρίζει τα “απλησίαστα” της διαστημικής εξερεύνησης ως “το υλικό των ονείρων”, πεπεισμένος, όμως, ότι “οι σπουδαιότερες ανακαλύψεις είναι αυτές που δεν περιμένουμε”. “Προσγειώνει”, ωστόσο, εκείνους, που ονειρεύονται το μέλλον τους... σ' άλλη Γη κι άλλα μέρη, εκτιμώντας ότι “η μεταφορά ανθρώπων σε άλλους πλανήτες απέχει αρκετές δεκαετίες, καθώς δεν έχουν ξεπεραστεί προβλήματα, όπως η προστασία του πληρώματος από ηλιακές εκρήξεις υψηλής ενέργειας, η έλλειψη βαρύτητας για μεγάλα χρονικά διαστήματα και πιθανές ψυχολογικές καταστάσεις”.
Η συνέντευξη:
* Εδώ και 38 χρόνια τα δίδυμα διαστημικά σκάφη Voyager 1 και 2 ταξιδεύουν στο διαστημικό κενό και στέλνουν ανελλιπώς τα δεδομένα τους πίσω στη Γη, ενώ το Voyager 1 έγινε το πρώτο ανθρώπινο κατασκεύασμα, που ταξιδεύει στο διαστρικό κενό. Πρόκειται προφανώς για επιτυχία, που συνιστά σύμβολο σύγκρισης για το μέλλον. Ως ένας από τους ‘’συγγραφείς’’ της σύγχρονης Οδύσσειας της διαστημικής εποχής, ποιους θεωρείτε τους πιο σημαντικούς σταθμούς του ταξιδιού αυτού και ποιες ήταν οι μεγαλύτερες εκπλήξεις που επιφύλασσε;
- Να αρχίσω από το τελευταίο-η μεγαλύτερη έκπληξη από όλες είναι ότι ένα διαστημόπλοιο που σχεδιάστηκε να λειτουργήσει για 4 χρόνια και να εξερευνήσει δύο πλανήτες (Δία και Κρόνο), συνεχίζει να στέλνει δεδομένα μετά από 38 χρόνια! Όμως ο πρώτος σταθμός στον Δία μας έδωσε μια τεράστια έκπληξη-την παρουσία δεκατριών ενεργών ηφαιστείων στο φεγγάρι Ιώ. Ένα από αυτά είναι δέκα φορές πιο δυνατό από το μεγαλύτερο ηφαίστειο της Γης. Ο χώρος δεν επιτρέπει να απαριθμήσουμε όλες τις ανακαλύψεις- τέσσερις πλανήτες και τώρα στο διαστρικό χώρο. Αρκεί να πούμε ότι τα σχολικά βιβλία έχουν ξαναγραφτεί από τα αποτελέσματα των δύο Voyagers.
* Πώς εξηγείται η στροφή -τόσο από τη NASA όσο και από τον ESA- από την εξερεύνηση των πλανητών του ηλιακού συστήματος, στους μικρότερους εκπροσώπους τους, τους αστεροειδείς και τους κομήτες; Τι μπορούμε να περιμένουμε από τον Philae μετά το ξύπνημά του στον κομήτη 67P και τι προσδοκάτε από το ταξίδι του ‘’New Horizons’’;
- Επειδή αυτού του είδους αποστολές χρειάζονται πολύ χρόνο να ολοκληρωθούν, φαίνεται πολλές φορές ότι έχει αλλάξει η έμφαση στην εξερεύνηση. Το Rosetta (με το Philae) εκτοξεύθηκε πριν 11 χρόνια και το New Horizons πριν 9,5. Η NASA προσπαθεί πάντα να έχει ένα ισορροπημένο πρόγραμμα- π. χ. είχαμε μια αποστολή στον αστεροειδή EROS που κατασκευάσαμε στο εργαστήριό μας στο Johns Hopkins και το προσεδαφίσαμε το 2001. Και έκτοτε υπήρξαν άλλες αποστολές, όπως το MESSENGER στον Ερμή, και βέβαια το New Horizons που θα πέρασε από τον Πλούτωνα στις 14 Ιουλίου. Περιμένουμε να δούμε πολλά νέα φαινόμενα, αλλά σε αυτού του είδους την εξερεύνηση οι σπουδαιότερες ανακαλύψεις είναι αυτές που δεν περίμενε κανένας.
* Πρόσφατα η NASA έδωσε στη δημοσιότητα βίντεο της δοκιμής ενός νέου διαστημικού σκάφους, σε σχήμα ιπτάμενου δίσκου, που θα μπορεί να μεταφέρει στο διάστημα βαρύ φορτίο και να προσεδαφίζεται ομαλά (Low Density Supersonic Decelerator- LDSD). Πόσο κοντά είμαστε στη μεταφορά ανθρώπων σε άλλους πλανήτες;
- Δυστυχώς είμαστε πολύ μακριά, θα έλεγα αρκετές δεκαετίες. Υπάρχουν ορισμένα βασικά προβλήματα τα οποία θα πρέπει να ξεπεραστούν, όπως η προστασία του πληρώματος από ηλιακές εκρήξεις υψηλής ενέργειας, η έλλειψη βαρύτητας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, πιθανές ψυχολογικές καταστάσεις, κλπ. Το LDSD θα είναι πολύ χρήσιμο όταν τελειοποιηθεί, αλλά η απουσία του δεν είναι το κυριότερο εμπόδιο προς το παρόν.
* Ποιες θεωρείτε τις σημαντικότερες αποστολές, που προγραμματίζονται στο σχετικά άμεσο μέλλον;
- Είμαι κάπως προκατειλημμένος-κατασκευάζουμε στο εργαστήριό μας το διαστημόπλοιο Solar Probe Plus και θα το εκτοξεύσουμε προς τον Ήλιο το 2018 -η πρώτη αποστολή σε “Άστρο” αν θέλετε. Θα πλησιάσουμε σε απόσταση περίπου 6 εκατ. χλμ.-και η θερμοκρασία του αλεξήλιου (που προστατεύει το διαστημόπλοιο) θα πλησιάσει 1550 βαθμούς Κελσίου.
Στο πλανητικό πρόγραμμα θα γίνει εντατική εξερεύνηση της Ευρώπης -δορυφόρος του Δία με υπόγειο ωκεανό- με δύο αποστολές: JUICE από την ESA, και Europa Clipper από την NASA. Στο JUICE έχει συμμετοχή σε ένα από τα πειράματα και η Ελλάδα (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο-Θεόδωρος Σαρρής, και Ακαδημία Αθηνών).
* Η εξερεύνηση του διαστήματος, σε απόλυτους αριθμούς, είναι σίγουρα ακριβή υπόθεση. Οι συνάδελφοί σας απαντούν, ότι τα χρήματα δεν ‘’πετούν’’ στο διάστημα, αλλά μένουν στη Γη και γίνονται θέσεις εργασίας, τεχνογνωσία και τεχνολογία, που χρησιμοποιούμε όλοι στην καθημερινή μας ζωή. Όμως, σε μία μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα και σε μία δυσμενή οικονομική συγκυρία, όπως η σημερινή, εκτιμάτε ότι η επένδυση στη διαστημική έρευνα μπορεί να υφίσταται ως επιλογή;
- Πολύ εύστοχη η ερώτησή σας, αλλά θα τη θέσω σε ευρύτερο πλαίσιο: Η επένδυση στην τεχνολογία και καινοτομία αποδίδει πολλαπλάσια οφέλη στην οικονομία. Όσον αφορά στην παρούσα κατάσταση, σημειώνω ότι η Φινλανδία στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έχασε 25% του ΑΕΠ και παρά ταύτα αποφάσισε να προγραμματίσει 3% του ΑΕΠ στην τεχνολογική ανάπτυξη. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό σε όλους σήμερα. Η Ελλάδα έχει κάνει φοβερές περικοπές στο ελάχιστο ποσοστό (0,6% του ΑΕΠ) που είχε προηγουμένως προγραμματίσει στην έρευνα και τεχνολογία γενικά. Το προηγούμενο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) είχε προετοιμάσει επταετές στρατηγικό σχέδιο για την έρευνα και τεχνολογία, αλλά η προηγούμενη κυβέρνηση το έβαλε στο ράφι. Προς το παρόν δεν βλέπω μια ιδιαίτερη κινητικότητα σ’ αυτόν τον τομέα από την νυν κυβέρνηση, αν και ίδρυσαν υφυπουργείο με σχετικό όνομα. Θα δούμε.
«ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΑ» ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΙΑ
* Ποια θεωρείτε την πιο όμορφη φωτογραφία, που σας έστειλε το Voyager;
- Δεν μπορώ να αποφασίσω ανάμεσα στα ηφαίστεια της Ιούς και στα δαχτυλίδια του Κρόνου.
* Αν είχατε μείνει εδώ, θα μπορούσε η Ελλάδα να εκμεταλλευθεί το μυαλό και τη δημιουργικότητα σας; Γιατί πολλοί νέοι επιστήμονες αναζητούν την τύχη τους εκτός χώρας με τη βεβαιότητα, ότι εδώ είναι χαμένοι; Τους επιβεβαιώνει το παράδειγμά σας;
- Δυστυχώς η κατάσταση τα τελευταία 5 χρόνια τους δικαιώνει απόλυτα- ας μην ξεχνάμε όμως ότι η Ελλάδα ιστορικά δεν κατάφερε να εκμεταλλευθεί τα αδιαμφισβήτητα ταλέντα όχι μόνο των αρίστων αλλά και του γενικού πληθυσμού της. Τώρα βέβαια θεωρούμε την αριστεία ως “ρετσινιά” κατά τον Υπουργό Παιδείας και εκθειάζουμε τη μετριότητα. Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος για το μέλλον της χώρας-δίχως αξιοκρατία θα συνεχίσουμε να είμαστε ουραγοί της Ευρώπης, και όχι μόνο.
"Ποιος είναι ο Σταμάτης Κριμιζής"
Ο Ακαδημαϊκός Σταμάτης Κριμιζής γεννήθηκε στον Βροντάδο της Χίου το 1938. Έλαβε το πτυχίο του στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο της Μιννεσότα (1961), το Master (1963) και το Διδακτορικό του (1965) στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, όπου και υπηρέτησε ως καθηγητής. Το 1968 μετακινήθηκε στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, έγινε Επιστημονικός Διευθυντής το 1980, επικεφαλής της Διοίκησης Διαστήματος το 1991 και Ομότιμος Διευθυντής το 2004. Πέρα από τις διοικητικές του δραστηριότητες, είναι επικεφαλής ερευνητής σε διάφορες διαστημικές αποστολές της NASA, συμπεριλαμβανομένων και των Voyagers 1 και 2 στους εξωτερικούς πλανήτες, τη Διαστρική Αποστολή Voyager, και την αποστολή του Cassini-Huygens στον Κρόνο και στον Τιτάνα.
Έχει σχεδιάσει και κατασκευάσει όργανα που έχουν ταξιδέψει και στους οκτώ πλανήτες, καθώς επίσης και την αποστολή New Horizons (Νέοι Ορίζοντες) που επί του παρόντος κατευθύνεται προς τον Πλούτωνα. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 560 εργασίες σε περιοδικά και βιβλία με πάνω από 12.000 ετεροαναφορές, σχετικά με τη φυσική του Ήλιου, το μεσοαστρικό χώρο, τις πλανητικές μαγνητόσφαιρες και την ηλιόσφαιρα. Έχει λάβει τρείς φορές το NASA Exceptional Scientific Achievement Medal (1981, 1986, 2014), είναι διακεκριμένο μέλος (Εταίρος) της American Physical Society, της American Geophysical Union, της American Association for the Advancement of Science και του American Institute of Aeronautics and Astronautics, αποδέκτης του COSPAR’s Space Science Award (2002), του Basic Sciences Award (1994) της International Academy of Astronautics όπου προεδρεύει του Board of Trustees for Basic Sciences, το Χρυσό Μετάλλιο του Council of European Aerospace Societies (CEAS) (2011), το Jean Dominique Cassini Medal της Ευρωπαϊκής Γεωφυσικής Ένωσης (EGU) (2014) της οποίας κηρύχθηκε Επίτιμο Μέλος, το James Van Allen Space Environments Award του American Institute of Aeronautics and Astronautics (2014) και το Voyager Silver Achievement Award της NASA (2014). Το 2015 το Smithsonian National Air and Space Museum της Ουάσινγκτον του απένειμε το Τρόπαιο για Συνολική Επίτευξη (Trophy for Lifetime Achievement). Έχει ανακηρυχθεί Επίτιμος Διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αιγαίου, Αθηνών και Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος. Εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (2004) και διευθύνει το Γραφείο Διαστημικής Έρευνας και Τεχνολογίας. Υπηρέτησε (2006-2010) ως εκπρόσωπος της Ελλάδος στο συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), και διετέλεσε Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) (2010-2013).
