Ο κ. Ανθόπουλος με αφορμή το συνέδριο για έξυπνες πόλεις που βρίσκεται σε εξέλιξη στα Τρίκαλα, με τον τίτλο «RestartMAIcity», εξηγεί σε συνέντευξή του στην «Ε» το περιεχόμενο της «έξυπνης πόλης», μιλά για τη δική του συνεισφορά στην παγκόσμια συζήτηση και έρευνα που γίνεται για το μέλλον των έξυπνων πόλεων και για τον ρόλο τους στην ανάπτυξη, τη συνοχή και την ποιότητα ζωής στις πόλεις. Με αφορμή τις συζητήσεις μεταξύ των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τα νέα αναπτυξιακά μοντέλα που θα οδηγήσουν τις πόλεις στη σύγχρονη εποχή, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας απαντά με ποιους όρους μπορεί να γίνει μια πόλη «έξυπνη» αναδεικνύοντας ως βασικές προϋποθέσεις την πολιτική βούληση των τοπικών αρχών αλλά και την προώθηση σημαντικών παρεμβάσεων στη λειτουργία της πόλης. Καλεί δε τους δημάρχους της Θεσσαλίας με μικρές παρεμβάσεις να αναβαθμίσουν αισθητά την καθημερινότητα. «Οι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται ότι η τεχνολογία βρίσκεται πίσω από τον καλύτερο φωτισμό ή πίσω από τη μειωμένη κυκλοφορία. Αντιλαμβάνονται, όμως, τα βελτιωμένα αποτελέσματα» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.
* Κύριε Ανθόπουλε, έχετε συνδέσει το όνομά σας με την έννοια της «έξυπνης πόλης». Ποια είναι ακριβώς η σχέση σας με την «έξυπνη πόλη»; Συμφωνείτε με τον χαρακτηρισμό, καθώς πολλοί την παρερμηνεύουν ως «εξυπνάδα»; - Εγώ σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε να με φιλοξενείτε στην ιστορική εφημερίδα σας και τη στήλη σας. Ξεκίνησα να ασχολούμαι ερευνητικά στην περιοχή των έξυπνων πόλεων στις αρχές του 2000, στο πλαίσιο του διδακτορικού μου που διενήργησα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, με τον κ. Ιωάννη Τσουκαλά, πρώην ευρωβουλευτή και γενικό γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας. Εκείνη την εποχή αποκαλούνταν κυρίως «ψηφιακή πόλη». Από το 2008 και έπειτα, κυριάρχησε διεθνώς η ορολογία «έξυπνη πόλη», χρησιμοποιώντας την τεχνική ορολογία “smart”, που επίσης σχετίζεται με την πληροφορική και που μεταφράζεται ως «έξυπνος» ή «ευφυής», κάτι που εύκολα σχολιάζεται αρνητικά, και που προφανώς δεν με βρίσκει σύμφωνο. Αναγκάζονται άνθρωποι που ασχολούνται με την περιοχή να καταφεύγουν σε άλλους προσδιορισμούς (πχ. «σύγχρονη» πόλη) που επιδέχονται και άλλες ερμηνείες. Πέραν του διδακτορικού μου, σχεδίασα την ψηφιακή πόλη των Τρικάλων το 2003, ενώ ως ειδικός σύμβουλος του Δημάρχου Τρικκαίων το 2016, εργάστηκα για να επαναπροσδιοριστεί ο χαρακτήρας και ο προσανατολισμός της έξυπνης πόλης, τουλάχιστον έως πολύ πρόσφατα. Επίσης, διετέλεσα επικεφαλής της ομάδας εργασίας του ΕΛΟΤ για το πρότυπο 1457, στην προσπάθεια να τυποποιηθεί η έξυπνη πόλη στην Ελλάδα, κατά τα διεθνή δεδομένα, ενώ είμαι co-rapporteur της ομάδας εργασίας του διεθνούς οργανισμού ITU του ΟΗΕ για τις σύγχρονες τάσεις στις έξυπνες πόλεις. * Πώς θα ορίζατε επομένως, την «έξυπνη πόλη»; Δικαιολογημένα κατά την άποψή σας συζητείται σε τέτοιο εύρος; - Η έξυπνη πόλη ορίστηκε πρόσφατα από τα διεθνή πρότυπα, ως «καινοτομίες πληροφορικής στις πόλεις, που έχουν ως στόχο να ενισχύσουν την αειφορία και την ποιότητα ζωής τους». Δεν θα διαφοροποιούμουν από αυτό τον ορισμό, μόνο ότι θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε «καινοτομίες» γενικότερα, γιατί ακόμη και ο αρχιτεκτονικός και χωρικός σχεδιασμός συνδράμουν στους στόχους που θέτουν οι έξυπνες πόλεις. Νομίζω πως δικαιολογημένα γίνεται αυξημένη συζήτηση, καθώς η αστικοποίηση και η κλιματική αλλαγή είναι πραγματικές προκλήσεις, ενώ πόλεις όπως το Λονδίνο, το Τόκυο και η Νέα Υόρκη ξεπερνούν σε πληθυσμό χώρες σαν την Ελλάδα. Επομένως, οφείλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο τους. * Ποιο είναι το σημαντικότερο στοιχείο που θεωρείτε ότι προσφέρατε στην έως τώρα πορεία σας στην περιοχή των έξυπνων πόλεων; - Καταρχήν, συνεισέφερα και συνεισφέρω με το ερευνητικό και συγγραφικό μου έργο στην παγκόσμια συζήτηση και έρευνα που γίνεται για το μέλλον των έξυπνων πόλεων και για τον ρόλο τους στην ανάπτυξη, τη συνοχή και την ποιότητα ζωής στις πόλεις. Στα Τρίκαλα έγιναν σημαντικές προσπάθειες μικρής κλίμακας για να γίνει αντιληπτή η χρήση των τεχνολογιών, να καταγραφούν λάθη και επιτυχίες, αλλά και οι δυνατότητες των κατασκευαστών στην Ελλάδα. Πολύτιμα συμπεράσματα εξήχθησαν από τα πιλοτικά έργα που υλοποιήθηκαν (πχ. φωτισμού, υδάτων, στάθμευσης, ανάλυσης δεδομένων κ.ά.), προσφέρονται σημαντικότατες ευκαιρίες κατάρτισης στις νέες τεχνολογίες σε μαθητές, νέους, ανέργους και επαγγελματίες, ενώ σε άψογη συνεργασία με τη μηχανογράφηση και τις λοιπές υπηρεσίες του Δήμου, τέθηκαν οι βάσεις και λειτούργησαν -έστω και πρώιμα- οι πρώτες μεγάλης κλίμακας έξυπνες υπηρεσίες (όπως του GIS, το γραφείο εξυπηρέτησης δημοτών, η πύλη ανοικτών δεδομένων, η ανάλυση δημοτικών καταναλώσεων ενέργειας και οι ψηφιακοί κατάλογοι της δημοτικής βιβλιοθήκης, οι ψηφιακές υπογραφές και οι ηλεκτρονικές πληρωμές κ.ά.). Ακόμη, τα Τρίκαλα συνεισέφεραν με γνώση και περιλαμβάνονται στην εθνική μας στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030. Συνδυαστικά με τις υποδομές των έργων της προηγούμενης δεκαετίας, δημιουργήθηκε ένα ευνοϊκό ψηφιακό «οικοσύστημα» -όπως λέγεται. Επίσης, χαράχτηκε η στρατηγική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της πόλης και ορίστηκε η πολιτική ανοικτών δεδομένων του, ενώ ο Δήμος εξασφάλισε την αδιάλειπτη λειτουργία των ψηφιακών συστημάτων του, με τη χρήση των δημόσιων υπηρεσιών G-Cloud και υποστήριξε την κατάρτιση των στελεχών του. * Είπατε ότι έγιναν προσπάθειες, μεταξύ άλλων, να καταγραφούν και οι δυνατότητες των κατασκευαστών στην Ελλάδα. Από την εφαρμογή των πιλοτικών έργων οι κατασκευαστές βρήκαν "ευκαιρίες" για την ανάπτυξη νέων προϊόντων;" - Οι κατασκευαστές διακρίνονται σε εκπροσώπους μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, σε Έλληνες κατασκευαστές και σε νεοεισερχόμενους στην αγορά. Το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε να δοκιμάσουν αλλά και να γνωστοποιήσουν τις λύσεις τους μέσα από τα πιλοτικά έργα, δείχνει ότι υπάρχει αυτή η δυνατότητα, αλλά μένει πολύς δρόμος ακόμη. * Yπάρχει αλήθεια «μαγική συνταγή»; Μπορεί κάθε πόλη να γίνει «έξυπνη» ή τουλάχιστον να αναπτύξει αντίστοιχες «έξυπνες» υπηρεσίες; - Κατ’ αρχήν να πούμε ότι ως «έξυπνες υπηρεσίες» εννοούμε όσες βασίζονται στην πληροφορική, πχ. αστικός φωτισμός που αξιοποιεί την πληροφορική, ύδρευση που μετρά την ποιότητα και ποσότητά της με την πληροφορική κ.λπ. Δεν πρέπει να φανταζόμαστε αυτοκινούμενα ή ιπτάμενα αυτοκίνητα και ρομπότ κ.λπ. που δεν αποκλείεται να δούμε στο μέλλον στις πόλεις μας. Τα παραπάνω που ανέφερα, δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς την πολιτική βούληση, θέληση και υποστήριξη του Δημάρχου, κάτι που στα Τρίκαλα συνέβη και που φαίνεται και από τη συστηματική προβολή των επιτευγμάτων. Ωστόσο, πρέπει να συνοδεύονται από σημαντικές παρεμβάσεις στη λειτουργία της πόλης. Πόσο να πετύχει η στάθμευση με αισθητήρες, αν δεν υπάρχουν θέσεις στάθμευσης; Πόσο να βελτιωθεί το κυκλοφοριακό με κάμερες, αν δεν έχει αποθαρρυνθεί το αυτοκίνητο, όπως γίνεται στη Λάρισα; Και πολλά ακόμη. Δεν υπάρχει «μαγική συνταγή», ούτε μπορείς, αλλά ούτε και πρέπει να αντιγράψεις ένα παράδειγμα από τα Τρίκαλα ή από αλλού, σε άλλη πόλη πχ. στη Λάρισα, στον Βόλο ή στην Καρδίτσα ή αλλού. Παρά μόνο ίσως την ίδια την τεχνολογία, την οποία πρέπει να την προσαρμόσεις στο ιδιαίτερο περιβάλλον σου. Τέλος, πέραν της πολιτικής βούλησης και των παράλληλων παρεμβάσεων, ορισμένα συστατικά που καταγράφονται διεθνώς και που δημιουργούν έξυπνες πόλεις είναι η τοπική κοινότητα και η δημιουργικότητά της (αν έχεις πανεπιστήμιο και βιομηχανία, υλοποιείς ιδέες και δίνεις λύσεις), είναι η τοπική οικονομία (που έχει τους πόρους, τις ανάγκες και προσφέρει ευκαιρίες για να εμφανιστούν νέες επιχειρήσεις και να απλοποιηθεί η λειτουργία του συνόλου των επιχειρήσεων), είναι τα ίδια τα προβλήματα (π.χ. η υποβάθμιση του περιβάλλοντος), αλλά κυρίως είναι το όραμα και η μακροπρόθεσμη στόχευση. Στα Τρίκαλα, η στόχευση του 2003 αφορούσε το 2020. Η στόχευση του 2016 αφορά στο 2030. Πάντοτε λοιπόν, πρέπει να κοιτάζεις πολύ πιο μπροστά, να μην διστάζεις και να δείχνεις τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει η πόλη. * Δηλαδή, μας λέτε ότι προσπάθειες πολλών Δήμων να μεταφέρουν ή και να αντιγράψουν το εγχείρημα με τις δράσεις του Δήμου Τρικκαίων στις δικές τους κοινωνίες είναι καταδικασμένες να αποτύχουν; - Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η αναπαραγωγή λύσεων δεν συνιστά καλή πρακτική. Για την ώρα, καμία έξυπνη πόλη διεθνώς δεν είναι ίδια με κάποια άλλη. Κάθε πόλη έχει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα, τα πλεονεκτήματα και τις δικές της ανάγκες, ενώ θέτει με διαφορετική ιεράρχηση τις προτεραιότητές της και ιδιαίτερα αυτές που θα λύσει σε μεγάλη κλίμακα με την τεχνολογία. Η τεχνολογία μπορεί να αναπαραχθεί, αλλά και πάλι, προσαρμοσμένη στο κατάλληλο περιβάλλον κάθε φορά. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: στα Τρίκαλα, στον ίδιο δρόμο, δεν λειτούργησε η ίδια τεχνολογία στάθμευσης και στις δύο πλευρές του. Άρα, σε μια διαφορετική πόλη; * Τι περιμένετε από το συνέδριο των Τρικάλων. Πώς προσδιορίζετε τη σύγχρονη και βιώσιμη πόλη; Πώς θα είναι οι πόλεις που θα ζούμε το 2030 ή το 2040; - Το συνέδριο είναι μια ευκαιρία να επανέλθει η συζήτηση για τον σημαντικό ρόλο που η έξυπνη πόλη μπορεί να διαδραματίσει για τον εκσυγχρονισμό των πόλεών μας, αλλά και για την αλλαγή νοοτροπίας σε εμάς, τους ίδιους τους δημότες. Η σύγχρονη και βιώσιμη πόλη δεν έχει μια μόνο μορφή, αλλά εξαρτάται σημαντικά από τη θέση, το περιβάλλον της, το μέγεθος και τους πόρους της. Θα έλεγα ότι είναι εκείνη που δημιουργεί μια αίσθηση ικανοποίησης στους πολίτες, ενώ ταυτόχρονα περιορίζει τους ρίπους, διευκολύνει τις μετακινήσεις, ενθαρρύνει την ανακύκλωση και προσφέρει ευκαιρίες. Δεν περιμένω να δω πόλεις υποθαλάσσιες ή διαστημικές, αλλά καλύτερες από τις σημερινές. Το 2030 είναι ένα κρίσιμο ορόσημο για την ανθρωπότητα, καθώς, αν δεν αλλάξουμε τις συνήθειές μας, δεν καταναλώνουμε περισσότερο, δεν στραφούμε μακριά από τον άνθρακα, δυστυχώς φαίνεται ότι το περιβάλλον θα υποστεί μη αντιστρέψιμες βλάβες. Ο ρόλος των πόλεων στην αειφορία είναι καθοριστικός, καθώς σ’ αυτές συγκεντρώνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα. Εκτιμώ ότι θα δούμε πόλεις που θα αποθαρρύνουν το αυτοκίνητο, θα είναι πιο αυτάρκεις και πιο ανθεκτικές, ενώ η τεχνολογία σε υποδομές και σε συναλλαγές θα ενισχύσει την επίδοση, την επάρκεια και τη διαφάνεια. * Κλείνοντας, θα είχατε να προτείνετε κάτι για τους Δήμους στη Θεσσαλία και στην υπόλοιπη Ελλάδα αναφορικά με τις έξυπνες πόλεις; - Να μην τους πτοούν οι δυσκολίες και τα προβλήματα. Αντίθετα, να τα αντιμετωπίζουν ως ευκαιρίες. Να αναλαμβάνουν δράσεις βελτίωσης της πόλης, κοιτώντας στο μέλλον. Και εκεί, η τεχνολογία έδωσε και δίνει λύσεις διεθνώς, με παραδείγματα που μπορούν να εμπνεύσουν. Θα ήθελα να ευχηθώ καλή επιτυχία στους Δημάρχους στη νέα τους θητεία, όπως και καλή θητεία στους νέους Δημάρχους. Με μικρές παρεμβάσεις, μπορούν να αναβαθμίσουν αισθητά την καθημερινότητα. Οι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται ότι η τεχνολογία βρίσκεται πίσω από τον καλύτερο φωτισμό ή πίσω από τη μειωμένη κυκλοφορία. Αντιλαμβάνονται όμως, τα βελτιωμένα αποτελέσματα. * Κύριε Ανθόπουλε, σας ευχαριστούμε πολύ. - Εγώ σας ευχαριστώ.
Συνέντευξη στον Δημ. Κατσανάκη
